SKKN Dạy đọc hiểu Văn bản “Sống, hay không sống – đó là vấn đề” (Trích “Hăm-lét” của Uy-li-am sếch-xpia) theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực Ngữ Văn 11 THPT (Sách Kết nối tri thức với cuộc sống)

iếp cận mới dạy bài đọc hiểu văn bản “Sống, hay không sống - đó là vấn đề” (Trích Hăm-lét của Uy-li-am Sếch-xpia) theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh trong chương trình Ngữ văn 11 THPT (Sách Kết nối tri thức với cuộc sống). Qua đó các em học sinh dễ tiếp cận và lĩnh hội được tri thức mới, cảm nhận cái hay cái đẹp của văn bản, biết rung động trước những cảm xúc và nhận thức được những giá trị đích thức trong cuộc sống.
Hơn nữa các em HS còn tự làm ra các video, clip về dự án học tập, tự vẽ tranh về nhân vật trong các tác phẩm sử thi và kể lại theo hình dung, tưởng tượng. Đó là sự mới mẻ, thú vị, hấp dẫn mà các em được hình thành và phát huy trong quá trình học tập. Và trong tiết trình bày sản phẩm của mình, học sinh được trải nghiệm những kiến thức có trong thực tế của cuộc sống của các em. Cùng một điểm đến nhưng mỗi lớp, mỗi cá nhân, mỗi nhóm có những cách tiếp cận khác nhau và sản phẩm của các em cũng khác nhau. Các em đã trở nên năng động, biết sáng tạo, kết hợp được kiến thức và kĩ năng của các bộ môn làm ra sản phẩm. Điểm lớn nhất sau khi thực hiện các giải pháp này là được phụ huynh đồng thuận và ủng hộ rất cao, bởi đã thấy được con họ thực sự yêu thích môn học, có lối tư duy mới mẻ, chủ động trong tiếp cận tri thức và phát huy được năng lực của bản thân.
2. Tính khoa học
Dạy đọc hiểu văn bản “Sống, hay không sống - đó là vấn đề ” (Trích Hăm-lét của Uy-li-am Sếch-xpia) theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh trong chương trình Ngữ văn 11 THPT (Sách Kết nối tri thức với cuộc sống) ngoài việc dạy kiến thức cơ bản về khái niệm, đặc trưng khái quát của thể loại thì trong mỗi bài dạy, tiết dạy giáo viên sẽ chọn những phương pháp dạy học tích cực phù hợp với mục đích, đối tượng để hướng dẫn học sinh lĩnh hội tri thức. Ở phần khởi động, phần hình thành kiến thức hay phần luyện tập, vận dụng giáo viên sẽ linh hoạt áp dụng những giải pháp cụ thể để vừa đảm bảo được nội dung, thời lượng vừa tạo ra sự thú vị, lôi cuốn, hấp dẫn của tiết học. Giáo viên sẽ cho học sinh học tập theo dự án và phát huy được năng lực, sự chủ động, tích cực, sáng tạo của các em. Hệ thống chuỗi kiến thức và được sắp xếp, chuẩn bị thực hiện lôgic, khoa học, hợp lý và hiệu quả.
3. Tính hiệu quả
- Khai thác và sử dụng hiệu quả các phương tiện kỹ thuật dạy học hiện đại mà các trường, phụ huynh học sinh đã trang bị cho các lớp học.
- Khi áp dụng giải pháp này tôi đã tiết kiệm được thời gian để xử lý tốt mọi dung lượng kiến thức cần truyền đạt trong một tiết học .
- Huy động được trí tuệ tập thể, giúp các em có được vốn hiểu biết sâu rộng về văn hóa, phong tục, tham dự các ““chuyến du lịch” miễn phí, không tốn kém về kinh tế mà vẫn được trải nghiệm nhiều cảm xúc thú vị.
Học sinh các lớp tích cực tham gia, phát huy được tính tự giác, sáng tạo và kích thích sự hứng thú của học sinh với môn học Ngữ văn.
II. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT 1. Với các cấp quản lí giáo dục
- Đối với phòng chuyên môn của Sở GD & ĐT:
+ Quan tâm hơn nữa việc triển khai các hoạt động nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên, đặc biệt là đội ngũ giáo viên dạy chương trình GDPT mới. + Tạo thêm các hoạt động giao lưu chuyên môn để giáo viên dạy ở khu vực miền núi được tiếp cận, học hỏi những kĩ thuật, kinh nghiệm, phương pháp dạy học tích cực của giáo viên các trường chuẩn ở miền xuôi, vùng trung tâm.
Đối với ban giám hiệu nhà trường:
+ Cần tạo thêm các hoạt động trải nghiệm cho học sinh để các em được khám phá, được thể hiện và có những bài học thú vị, hấp dẫn, bổ ích.
+ Tăng cường bổ sung các phương tiện dạy học, đặc biệt là máy chiếu, ti vi.
2. Với giáo viên
- Thường xuyên cập nhật, tham khảo các phương pháp dạy học tích cực để áp dụng cho từng tiết dạy, môn dạy của mình.
- Học hỏi, tích lũy kinh nghiệm để nâng cao năng lực chuyên môn nghiệp vụ cho bản thân.
- Dạy học cần bám sát đối tượng, linh hoạt trong quá trình giảng dạy để đạt hiệu quả tốt nhất trước những khó khăn, hạn chế của vùng miền và năng lực học sinh.
- Tích cực dự giờ, sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học.
- Mạnh dạn đưa ra các ý tưởng sáng tạo, thiết thực, có tính khả thi để tạo ra môi trường giáo dục gần gũi, thân thiện và hiệu quả.
3. Với học sinh
- Cần chủ động và tích cực hơn trong học tập.
- Đọc thêm tài liệu, khai thác tìm hiểu trên các trang mạng về nội dung, vấn đề của bài học để tích luỹ kiến thức, hiểu sâc sắc hơn vấn đề.
- Cần mạnh dạn hơn trong các hoạt động nhóm, hoạt động ngoại khoá, trải nghiệm.
Trên đây là một số giải pháp Dạy đọc hiểu văn bản “Sống, hay không sống - đó là vấn đề” (Trích Hăm-lét của Uy-li-am Sếch-xpia) theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh trong chương trình Ngữ văn 11 THPT (Sách Kết nối tri thức với cuộc sống) đã giúp tôi bước đầu đạt được những thành công trong việc nâng cao chất lượng dạy học môn Ngữ văn tạo ra được sự hứng thú của học sinh đối với môn học. Đồng thời với các biện pháp mà tôi nêu ra đã phần nào đó giúp cho các đồng nghiệp giảng dạy môn Ngữ văn cảm thấy rất thiết thực khi tìm ra cách thức để tổ chức hoạt động dạy học môn Ngữ văn11- chương trình GDPT 2018. Chính vì vậy tôi mong muốn các đồng nghiệp có thể tham khảo, vận dụng được sáng kiến kinh nghiệm này của chúng tôi vào trong quá trình giảng dạy và mong nhận được nhiều ý kiến góp ý của Hội đồng khoa học các cấp, để đề tài của tôi được hoàn thiện hơn và được áp dụng rộng rãi.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
PHỤ LUC
KỊCH BẢN SÂN KHẤU HOÁ ĐOẠN TRÍCH “SỐNG, HAY KHÔNG SỐNG
- ĐÓ LÀ VẤN ĐỀ” (Trích Hăm-lét của Uy-li-am Sếch-xpia)
TT
Họ và tên
Nhân vật
1

Hăm-lét
2

Vua Clô-đi-út
3

Hoàng hậu Giéc-trút
4

Pô-lô-ni-út
5

Ô-phê-li-a
6

Rô-den-cran
7

Ghin-đơn-xtơn

HỒI III
CẢNH 1
Một gian phòng trong lâu đài.
(Vua, hoàng hậu, Pô-lô-ni-út, Ô-phê-li-a, Rô-den-cran và Ghin-đơn-xtơn bước ra) VUA - Thế trong khi chuyện trò cùng thái tử, các khanh lại không lựa được cơ hội nào để tìm hiểu tại sao người rối loạn tâm thần, để cho chuỗi ngày xanh êm đẹp bị tan nát vì những cơn điên dữ dội, hiểm nghèo hay sao?
RÔ-DEN-CRAN - Tâu bệ hạ, thái tử cũng biết mình bị mất trí, nhưng duyên do tại đâu thì nhất định người không nói.
GHIN-ĐƠN-XTƠN - Thực ra thì thái tử cũng không để cho tìm hiểu sâu hơn. Người cứ đánh trống lảng bằng những cơn điên khôn khéo, mỗi khi chúng thần tìm cách gợi người tỏ bày thực trạng tâm hồn mình.
HOÀNG HẬU - Thái tử tiếp các khanh có tử tế không?
RÔ-DEN-CRAN- Thật đúng như một người lịch thiệp. GHIN-ĐƠN-XTƠN - Nhưng bên trong vẫn có vẻ gì gượng gạo.
RÔ-DEN-CRAN - Người hỏi rất ít, nhưng trả lời những câu hỏi của chúng thần thì huyền thuyên dài dòng.
HOÀNG HẬU - Thế các khanh có kiếm cách gì cho thái tử tiêu khiển không? RÔ-DEN-CRAN - Tâu lệnh bà, trên đường đi tình cờ chúng thần gặp một bọn đào kép. Chúng thần có thưa bày và thái tử tỏ vẻ vui thích lắm. Bọn họ hiện ở quanh quẩn trong cung này và hình như đã nhận được lệnh trình diễn đêm nay hầu thái tử. PÔ-LÔ-NI-ÚT - Thưa, đúng như vậy. Chính thái tử có khẩn khoản nhờ thần mời bệ hạ và lệnh bà tới ngự lãm đêm nay.
VUA - Trẫm rất vui lòng. Trẫm hài lòng khi biết thái tử tìm được nguồn thích thú như vậy. Các khanh ạ, nên khuyến khích thêm thái tử nữa vào những trò giải trí ấy. RÔ-DEN-CRAN - Tâu bệ hạ, chúng thần xin tuân thượng lệnh.
(Rô-den-crau và Ghin-đơn-xtơn vào.)
VUA - Ái khanh nữa, xin mời ái khanh cũng tạm lui. Trẫm đã ra mật lệnh cho tìm Hăm-lét tới đây, làm như thể tình cờy bắt gặp Ô-phê-li-a ở nơi này. Trẫm sẽ đích thân cùng tướng công Pô-lô-ni-út, như hai thám tử hợp pháp, ngồi vào một nơi kín, thấy hết mà không ai nhìn thấy mình, để tận mắt quan sát mọi cử chỉ của y qua cuộc gặp gỡ, xem có phải chính bệnh tương tư là nguyên nhân làm y quẫn trí chăng.
HOÀNG HẬU - Xin vâng lệnh bệ hạ, còn Ô-phê-li-a con, ta mong rằng chính nhan sắc yêu kiều của con là nguyên nhân tốt lành của bệnh hoạn của Hăm-lét và ta hi vọng đức hạnh của con sẽ làm cho nó trở lại bình thường; vì danh dự của cả hai con đấy!
Ô-PHÊ-LI-A - Tâu lệnh bà, con cũng mong như thế.
(Hoàng hậu vào.)
PÔ-LÔ-NI-ÚT - Ô-phê-li-a, con cứ đi đi lại lại ở chỗ này - Xin Bệ hạ cùng thần lánh vào đây. (nói với Ô-phê-li-a) Con hãy cầm cuốn sách này và đọc đi. Như thế mới thêm vẻ tự nhiên trong lúc cô đơn. Đời vẫn thường chê trách rằng ta khoác cái vẻ trầm mặc thành kính và bộ điệu chân tu nhiều khi cũng đường mật đánh lừa được cả ma quỷ. Điều đó đã được chứng tỏ quá nhiều rồi.
VUA- Ôi, đúng quá thật! Lời nói như roi quất vào lương tâm ta. Đôi má của gái hồng lâu, rực rỡ vì son tô phấn điểm, cũng không thể xấu xa hơn hành động của ta được điểm phấn tô son bằng những lời hoa gấm mĩ miều. Ôi, gánh nặng của tội ác! (Vua và Pô-lô-ni-út vào; Hăm-lét ra.)
HĂM-LÉT-Sống hay không sống - đó là vấn đề. Chịu đụng tất cả những viên đá, những mũi tên của số mệnh phũ phàng hay là cầm vũ khí vùng lên mà chống lại với sóng gió của biển khổ, chống lại để mà diệt chúng đi, đằng nào cao quý hơn? Chết, là ngủ. Không hơn. Và tự nhủ rằng ngủ đi tức là chấm dứt mọi đau khổ của cõi lòng và muôn vàn vết tử thương mà hình hài phải chịu đụng kết liễu cuộc đời như thế, chẳng đáng mong muốn sao? Chết, ngủ. Ngủ, có thể chỉ là mơ. Hừ! Đây mới là điều khó khăn. Vì, trong giấc ngủ của cõi chết ấy, khi ta đã thoát khỏi cái thể xác trần tục này, những giấc mơ nào sẽ tới, điều đó làm cho ta phải ngừng lại mà suy nghĩ. Chính điều đó gây ra bao tai hoạ cho cuộc sống dằng dặc này! Bởi vì, ai là người có thể chịu đựng những roi vọt và khinh khi của thời đại, sự áp búc của kẻ bạo ngược, hống hách của kẻ kiêu căng, những nỗi giày vò của tình yêu tuyệt vọng, sự trì chậm của công lí, hỗn xược của cường quyền, sự miệt thị của kẻ bất tài đối với đức tài nhẫn nhục, khi chỉ cần với một mũi dùi là có thể đủ đưa mình đến chỗ yên nghỉ. Có ai đành cam chịu, than vãn rên rỉ, đổ mồ hôi dưới gánh nặng của cuộc đời mệt mỏi, nếu không phải chỉ vì sợ một cái gì mênh mang sau khi chết, cả một thế giới huyền bí mà đã vượt biên cương thì không một du khách nào còn quay trở lại, nỗi sợ làm cho tâm trí rối bời và bắt ta phải cam chịu mọi khổ nhục trên cõi thế này còn hơn là bay tới những nỗi khổ nhục khác mà ta chưa hề biết tới? Đấy, chính nỗi vướng mắc của tâm tư ấy làm cho chúng ta trở thành hèn mạt tất cả, và ngọn lửa của quyết tâm vừa bùng lên đã mờ nhạt ốm yếu đi trước ánh leo lắt của ý nghĩ đó, bao dự kiến lớn lao, cao quý cũng phải xoay chiều đổi hướng, chẳng thể biến thành hành động - Thôi khẽ chú! Kìa Ô-phê-li-a yêu kiểu! Nữ thần của ta ơi, khi nàng cầu nguyện, xin nàng đừng quên những tội lỗi của ta.
Ô-PHÊ-LI-A - Kính thưa Điện hạ, chẳng hay sức khoẻ của người bấy lâu nay ra sao?
HĂM-LÉT - Xin đa tạ cô em, tôi vẫn được như thường, như thường như thường. Ô-PHÊ-LI-A - Thưa Điện hạ, thiếp còn giữ những kỉ vật người trao tặng, đã từ lâu thiếp vẫn mong được gửi lại, mong người nhận cho.
HĂM-LÉT - Không không, tôi nào có hề tặng cô em cái gì bao giờ.
Ô-PHÊ-LI-A - Thưa Điện hạ tôn kính, Điện hạ cũng thừa biết là có và Người đã gửi gắm theo những kỉ vật ấy những lời xiết bao tình tứ làm cho chúng càng tôn thêm giá. Nhưng bây giờ hương đã tàn phai, xin chàng giữ lấy; bởi vì đối với một tâm hồn cao quý, quà tặng quý giá đến đâu chăng nữa, nào còn có ý nghĩa gì một khi người trao đã thờ ơ lạnh nhạt. Thưa đây, Điện hạ.
HĂM-LÉT - A ha! Cô em
Ô-PHÊ-LIA - Thưa Điện hạ!... có phải là người đức hạnh không?
HĂM-LÉT - Cô em có phải là người nhan sắc không?
Ô-PHÊ-LI-A - Điện hạ định nói gì?
HĂM-LÉT - Nếu cô vừa là người đức hạnh lại vừa nhan sắc, thì đức hạnh làm sao có thể nói chuyện được với nhan sắc của cô?
Ô-PHÊ-LI-A - Sao, thưa Điện hạ, nhan sắc còn có thể hoà hợp với cái gì hơn là đức hạnh?
HĂM-LÉT - Chứ sao! Vì nhan sắc có mãnh lực biến nào khép nhan sắc vào khuôn khổ nết na. Ngày xưa, đó đức hạnh thành phóng đãng, nhưng đức hạnh không thể là điều nghịch lí, nhưng ngày nay thì đã được chứng thực rồi. Có một thời, tôi đã yêu cô em.
Ô-PHÊ-LI-A - Thực thế, thưa Điện hạ, chính Người đã làm cho thiếp tưởng như vậy.
PHỤ LỤC MỘT SỐ HÌNH ẢNH TRÌNH BÀY SẢN PHẨM CỦA HỌC SINH
Phụ lục
KHẢO SÁT SỰ CẤP THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC GIẢI PHÁP
ĐƯỢC ĐỀ XUẤT TRONG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đánh giá khảo sát về sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp Dạy đọc hiểu văn bản “Sống, hay không sống - đó là vấn đề ” (Trích Hăm-lét của Uy-li-am Sếch-xpia) theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh trong chương trình Ngữ văn 11 THPT (Lĩnh vực Ngữ văn).
Khảo sát các giải pháp được đề xuất có thực sự cấp thiết đối với vấn đề nghiên cứu hiện nay:
Nội dung
Không cấp thiết
Ít cấp thiết
Cấp thiết
Rất cấp thiết
Câu 1: Theo thầy cô/các em hs: việc dạy học môn Ngữ văn 11 của chường trình GDPT 2018 theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh THPT có thật sự cấp thiết không?




Câu 2: Theo thầy cô/ các em hs: việc Dạy đọc hiểu văn bản “Sống, hay không sống - đó là vấn đề” (Trích Hăm-lét của Uy-li-am Sếch- xpia) theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh trong chương trình Ngữ văn 11 THPT có thật sự cấp thiết?





Khảo sát các giải pháp được đề xuất có khả thi đối với vấn đề nghiên cứu hiện nay:
Nội dung
Không khả thi
Ít khả thi
Khả thi
Rất khả thi
Câu 1: Giải pháp dạy học theo đặc trưng thể loại Kịch trong văn bản “Sống, hay không sống - đó là vấn đề” (Trích Hăm-lét của Uy-li-am Sếch-xpia) nhằm định hướng phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh trong chương trình Ngữ văn 11 THPT có khả thi với học sinh không?




Câu 2: Giải pháp Dạy học dự án trong văn bản “Sống, hay không sống - đó là vấn đề” (Trích Hăm- lét của Uy-li-am Sếch-xpia) theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh trong chương trình Ngữ văn 11 THPT có khả thi với học sinh không?





Câu 3: Giải pháp Dạy học sân khấu hoá tác phẩm văn học trong văn bản “Sống, hay không sống - đó là vấn đề” (Trích Hăm-lét của Uy-li-am Sếch-xpia) theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh trong chương trình Ngữ văn 11có khả thi với học sinh không?




Câu 4: Giải pháp Dạy học ứng dụng công nghệ thông tin trong văn bản “Sống, hay không sống - đó là vấn đề” (Trích Hăm-lét của Uy-li-am Sếch-xpia) theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh trong chương trình Ngữ văn 11có khả thi với học sinh không?





TÀI LIỆU THAM KHẢO
Bộ Giáo dục và Đào tạo, Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn 2018.
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2010), Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Ngữ văn lớp 11, Nxb Giáo dục.
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2014), Tài liệu tập huấn dạy học và kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực học sinh môn Ngữ văn cấp trung học phổ thông, Nxb Giáo dục.
Lê Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi (đồng chủ biên), Từ điển thuật
ngữ văn học, Nhà xuất bản Giáo dục, 2009.
Sách giáo khoa, SGV Ngữ văn 11 Kết nối tri thức với cuộc sống, tập 1
Phan Trọng Luận, Trương Dĩnh, Nguyễn Thanh Hùng, Trần Thế Phiệt (1999), Phương pháp dạy học Văn, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.
Nội dung công văn 5512/BGD-ĐT.
Nội dung modul 1, 2, 3, 9 được tập huấn.
Một số tài liệu trên mạng internet.