SKKN Dạy học đọc hiểu Truyện ngắn Chí Phèo của Nam Cao theo hướng tích hợp giáo dục giá trị sống cho học sinh Lớp 11 tại Trường THPT Nguyễn Sỹ Sách

 lột bất công, dã man thì chừng ấy 
còn có những người dân lành bị đẩy vào con 
đường cùng và bị lưu manh hóa. 
Nhà tù thực dân tiếp tay cho tầng lớp cường hào 
ác bá giết chết phần người trong con người Chí 
– CP là sản phẩm của chế độ xã hội tàn ác 
Tác giả tố cáo XH thực dân PK 
=> Giá trị hiện thực của tác phẩm 
d. Chí Phèo hoàn lương (Quá trình thức tỉnh 
của Chí Phèo) 
 * Cuộc gặp gỡ với Thị Nở 
- Hoàn cảnh gặp gỡ: Sau một lần say rượu, CP 
bất ngờ gặp thị Nở; nửa đêm, Chí đau bụng nôn 
mửa, thị Nở dìu hắn vào trong lều. 
- Thị Nở: một người cũng bị cả làng VĐ xa 
lánh: đần vụng. dở hơi, xấu ma chê quỷ hờn 
dòng mả hủi 
* Quá trình thức tỉnh của Chí Phèo 
- Sau khi tỉnh dậy 
+ Khi cảm nhận cuộc sống xung quanh (ánh 
sáng, âm thanh): 
+ Cảm nhận về cơ thể mình : Hắn bâng khuâng 
như tỉnh dậy ; thấy miệng đắng ; lòng mơ hồ 
+ Suy nghĩ về cuộc đời mình : 
Quá khứ: hắn từng có những mơ ước nho nhỏ, 
bình dị thế mà suốt bao năm nó chưa trở thành 
hiện thực. 
 Hiện tại: Hắn thấy thật buồn vì cô đơn, cô độc, 
Chí thấy mình đã già, đã tới cái dốc bên kia của 
cuộc đời, cơ thể đã hư hỏng nhiều. 
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ ở 
nhà 
Bước 3: Báo cáo sản phẩm 
Bước 4: GV nhận xét và chuẩn 
kiến thức 
 Tương lai: Có quá nhiều sự bất hạnh, đặc biệt 
là đói rét, ốm đau và cô độc. Lần đầu tiên CP 
nhận ra tình trạng bế tắc của thân phận mình, 
nhận thấy tình trạng bi đát, tuyệt vọng của cuộc 
đời mình. 
 => Sự thức tỉnh về nhận thức và ý thức 
+ Lí do : Trận ốm, cuộc gặp gỡ với TN, tỉnh 
rượu 
- Khi gặp lại Thị Nở 
+ Cảm nhận về bát cháo hành : hắn "Rất ngạc 
nhiên" và hết sức xúc động; bát cháo thơm làm 
sao; thấy cháo hành ăn rất ngon; bát cháo khiến 
hắn suy nghĩ nhiều 
+ Cảm nhận về TN: Trông thị có duyên; muốn 
được làm nũng với thị như với mẹ; hắn say thị 
lắm 
+ Cảm nhận về chính mình: vừa vui vừa buồn, 
thấy ăn năn vì những hành động sai trái mà 
mình đã làm trong quá khứ; cảm nhận được 
niềm hạnh phúc khi được một người đàn bà 
chăm sóc chân thành; Hắn thấy thèm lương 
thiện, muốn làm hoà với mọi người biết bao và 
hi vọng TN sẽ là cầu nối cho Chí trở về với xã 
hội loài người. 
=> Bản chất lương thiện của Chí Phèo thức dậy. 
Linh hồn Chí Phèo đã trở về (nó chứng tỏ CP có 
bản tính tốt lành, nhưng cái bản tính này trước 
đây bị lấp đi nay mới gặp cơ hội được thể hiện.) 
* Bát cháo hành: 
+ Thể hiện sự chăm sóc ân cần, vô tư, không vụ 
lợi. 
+ Biểu hiện của tình người hiếm hoi mà CP 
nhận được, là hương vị HP, TY muộn màng mà 
CP được hưởng. 
+ Là liều thuốc giải cảm và giải độc tâm hồn 
Chí 
+ Đánh thức ước mơ, khát vọng. 
+ Khơi mở những cảm xúc, ý nghĩ thầm kín và 
về đời sống nội tâm của nhân vật. 
+ Sức cảm hóa của tình yêu, tình người, tình 
đời. 
- Về nghệ thuật: 
+ Là chi tiết rất quan trọng thúc đẩy sự phát 
triển của cốt truyện, khắc họa sâu sắc nét tính 
cách, tâm lí và bi kịch của nhân vật. 
* Nguyên nhân của bi kịch : 
GV có thể sử dụng hình thức 
đóng vai một phiên toà 
HS thực hiện 
* Ki kịch của Chí Phèo khi bị 
Thị Nở từ chối tình yêu 
GV có thể tổ chức cho học sinh 
thử làm diễn viên 
Học sinh vào vai Chí Phèo và 
Thị Nở 
Lời thoại theo diễn biến phân 
cảnh đoạn Thị Nở từ chối Tình 
yêu 
Các nhóm khác nhận xét 
GV : đánh giá và hình thành 
giá trị sống cho các em : 
- Ý thức đoàn kết, tách nhiệm 
trong công việc 
- Sống phải biết tôn trọng người 
khác 
- Ham học hỏi và niềm say mê 
với nhiều lĩnh vực của cuộc sống 
như điện ảnh 
* Giáo viên tổ chức cho HS trả 
lời câu hỏi nêu vấn đề: 
- Ý nghĩa hành động đâm chết 
Bá Kiến và tự sát của Chí Phèo? 
- Hãy nêu ý nghĩa ba câu nói của 
Chí Phèo khi đứng trước Bá 
Kiến? 
- Tao muốn làm người lương 
+ Góp phần thể hiện sinh động tư tưởng Nam 
Cao: tin tưởng vào sức mạnh cảm hoá của tình 
người. 
-> Nó CM tài năng phân tích tâm lí tài tình, tài 
năng lựa chọn và xây dựng chi tiết điển hình, 
tiêu biểu của NC. 
=> Tư tưởng nhân đạo sâu sắc, mới mẻ của NC: 
NC đã phát hiện và khẳng định bản chất lương 
thiện của những con người khốn khổ ngay cả 
khi tưởng như họ đã bị xã hội tàn ác cướp mất 
cả bộ mặt người lẫn linh hồn người 
e. Chí Phèo bị từ chối quyền làm người dẫn 
đến tự sát 
* Nguyên nhân của bi kịch : Bà cô TN kiên 
quyết ngăn cản mỗi tình này 
→ định kiến của xã hội 
* Diễn biến tâm trạng và hành động của Chí 
Phèo: 
+ Lúc đầu: Chí ngạc nhiên, thích chí trước thái 
độ của giận dữ của Thị Nở 
+ Chí ngẩn người, hít thấy hơi cháo hành 
-> Thấy hiện thân của hạnh phúc đang có cơ bị 
mất đi. 
+ Níu kéo thị → khao khát tình yêu, hạnh phúc 
+ Rơi vào tình thế tuyệt vọng: uống rượu - càng 
uống càng tỉnh - đau khổ, tuyệt vọng - khóc 
rưng rức - xách dao ra đi - vừa đi vừa chửi: Chí 
vật vã, đau đớn, uống rượu để quên, xoa dịu nỗi 
đau. 
* Hành động đi trả thù: Đến nhà “con khọm 
già” nhưng lại đến nhà BK. Bà cô chỉ là nguyên 
nhân trực tiếp, còn nguyên nhân sâu xa là BK. 
- Đứng trước Bá kiến, Chí dõng dạc chỉ thẳng 
tay vào mặt Bá đòi quyền lương thiện. Chí nói 3 
câu rất gọn và rõ: 
+ Một câu khẳng định quyết liệt: Tao muốn làm 
người lương thiện. Tiếng kêu tuyệt vọng của 
người cùng đường, đó cũng là lời cầu cứu của 
con người bị cự tuyệt quyền làm người. 
thiện! 
- Ai cho tao lương thiện? 
- Tao không thể là người lương 
thiện 
? 
Bước 2: HS thảo luận theo 
nhóm, thực hiện nhiệm vụ học 
tập 
+ HS tiếp nhận, thảo luận theo 
bàn và trả lời 
+ GV quan sát, hướng dẫn, hỗ 
trợ khi HS cần. 
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt 
động và thảo luận 
+ HS trình bày kết quả suy nghĩ, 
thực hiện nhiệm vụ học tập 
+ GV yêu cầu HS khác đánh giá, 
nhận xét và bổ sung nếu cần. 
Bước 4: Đánh giá kết quả thực 
hiện nhiệm vụ học tập 
+ GV nhận xét, bổ sung, chốt 
kiến thức 
Và hình thành giá trị sống cho 
các em : 
- Hợp tác, trách nhiệm; lên tiếng 
tố cáo, phê phán thế lực tàn bạo 
trong xã hội 
- Tôn trọng luật pháp bởi không 
ai có quyền tước đoạt mạng sống 
của người khác 
+ Một câu hỏi uất ức: Ai cho tao lương thiện? 
Một sự thật phũ phàng và vô cùng đớn đau của 
một Con Người mà lại không được làm người. 
+ Một câu khẳng định xót xa: Tao không thể là 
người lương thiện nữa. Lời xác nhận sự thật. 
=> Chí Phèo muốn, Chí Phèo hỏi và Chí phèo 
hiểu. Sự chuyển đổi cảm xúc ấy diễn ra đầy tự 
nhiên không gò bó là nhờ ngòi bút nhân đạo tài 
tình của Nam Cao. 
- Giết Bá Kiến : sự phản kháng lại kẻ đã đẩy 
mình vào con đường bi thảm 
+ Nhận ra và thấm thía tội ác của kẻ đã cướp đi 
nhân hình và nhân tính của mình. 
+ Hiểu ra nguồn gốc nỗi đau của mình, nguyên 
nhân bị đẩy vào con đường tha hóa. 
- Tự sát : Chí Phèo đã thức tỉnh hoàn toàn 
+ Không thể trở về đường cũ : lưu manh, tha 
hóa, đập phá, chém giết. 
+ Không thể sống bình yên lương thiện trong xã 
hội ấy, không có con đường trở về với cuộc 
sống lương thiện. . 
=> CP điển hình cho số phận bi thảm của người 
nông dân trước Cách mạng tháng Tám 
* Giá trị hiện thực : 
- Tình trạng xung đột giai cấp ở nông thôn hết 
sức gay gắt không gì có thể xoa dịu được. 
- Tố cáo mãnh liệt xã hội đương thời đã đẩy 
người nông dân lương thiện vào tình trạng bần 
cùng hóa, lưu manh hóa và dẫn đén cái chết bi 
thảm. 
* Tư tưởng nhân đạo độc đáo, sâu sắc và mới 
mẻ: 
- Làm thế nào con người được sống đúng nghĩa 
là con người. 
- Là tiếng kêu cứu: hãy cứu lấy con người, bảo 
vệ quyền được làm người, quyền được làm 
lương thiện. 
II. ĐỌC HIỂU CHI TIẾT 
a. Mục tiêu: 
- Hiểu và phân tích được hình tượng nhân vật Bá Kiếm 
- Phân tích, đánh giá được giá trị hiện thực và tư tưởng nhân đạo sâu sắc qua hình 
tượng Chí Phèo. 
- Thấy được tài năng bậc thầy trong truyện ngắn Nam Cao 
- Giá trị sống: Hợp tác,trách nhiệm; lên tiếng tố cáo, phê phán thế lực tàn bạo 
trong xã hội 
b. Nội dung: Hs sử dụng sgk, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời câu hỏi qua hệ 
thống phiếu học tập do giáo viên đã giao trước. 
c. Sản phẩm: HS nạp sản phẩm học tập qua các ứng dụng phần mềm hoặc trực tiếp 
qua phiếu học tập và trả lời trực tiếp trong tiết học. 
d. Tổ chức thực hiện: 
Bước 1: GV chuyển giao 
nhiệm vụ 
Nhận xét của em về nhân vật Bá 
Kiến? 
(Chủ yếu cho HS đánh giá) 
* GV có thể gợi ý cho HS so 
sánh Bá Kiến Với Nghị Quế 
trong Tắt đèn của NTT. 
H? Tìm những chi tiết miêu tả 
về Bá Kiến? 
Bước 2: HS thảo luận theo 
nhóm, thực hiện nhiệm vụ học 
tập 
+ HS tiếp nhận, thảo luận theo 
bàn và trả lời 
+ GV quan sát, hướng dẫn, hỗ 
trợ khi HS cần. 
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt 
động và thảo luận 
+ HS trình bày kết quả suy nghĩ, 
thực hiện nhiệm vụ học tập 
+ GV yêu cầu HS khác đánh giá, 
nhận xét và bổ sung nếu cần. 
Bước 4: Đánh giá kết quả thực 
hiện nhiệm vụ học tập 
+ GV nhận xét, bổ sung, chốt 
kiến thức 
3. Nhân vật Bá Kiến 
- Bốn đời làm tổng lí “Uy thế nghiêng trời” 
- Diện mạo bên ngoài: tiếng quát “ rất sang”, “ 
cái cười Tào Tháo” 
- Bản chất gian hùng thể hiện đầy đủ nhất trong 
cái cách hắn đối xử với CP và đời sống nội tâm 
của nhân vật (nhờ tài năng miêu tả của tác giả) 
+ BK xuất hiện đúng lúc CP say rượu, đến cống 
nhà BK rạch mặt ăn vạ: mới nhìn qua, BK đã 
hiểu cơ sự, nhanh chóng tìm ra được kế sách 
thích hợp nhất để đối phó. 
→ đã nhanh chóng chuyển bại thành thắng, đạt 
được cả hai mục đích: vừa tạm dập ắt ngọn lửa 
hờn căm trong con người Chí, vừa chuẩn bị biến 
Chí thành tay sai lợi hại 
→ Cái xảo quyệt, lọc lõi của tên cường hào BK 
dược thể hiện một cách sinh động và đầy ấn 
tượng. 
- Cái nham hiểm ghê người còn ở chỗ tìm cách 
làm cho lũ đàn em hoặc đám dân làng sinh 
chuyện để có dịp mà ăn. 
- Là một lão già háo sắc và ghen tuông đến thảm 
hại (chi tiết Nhìn thì thích nhưng mà tưng tức lạ 
...) 
=> Nhân cách bỉ ổi của tiên chỉ làng Vũ Đại. 
=> BK tiêu biểu cho giai cấp thống trị: có quyền 
lực, gian hùng, nham hiểm vừa có những nét 
riêng biệt sinh động, không giống bất cứ nhân 
vật nào. 
Nhiệm vụ 3: Tổng kết 
a. Mục tiêu 
- Đánh giá khái quát những thành công về nghệ thuật và nội dung tư tưởng của tác 
phẩm 
- GTS được biểu hiện: Hợp tác; Trách nhiệm. 
b. Nội dung: Hs sử dụng sgk, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời câu hỏi. 
c. Sản phẩm: HS nạp sản phẩm học tập qua các ứng dụng phần mềm hoặc trực tiếp 
qua phiếu học tập và trả lời trực tiếp trong tiết học. 
d. Tổ chức thực hiện: 
Bước 1: GV chuyển giao III. Tổng kết. 
nhiệm vụ học tập 
Khái quát những nét đặc sắc 
nghệ thuật và nội dung văn bản? 
Bước 2: HS tiếp nhận và thực 
hiện nhiệm vụ học tập 
+ HS tiếp nhận, thảo luận và trả 
lời 
+ GV quan sát, hướng dẫn, hỗ 
trợ khi HS cần. 
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt 
động và thảo luận 
+ HS trình bày kết quả suy nghĩ, 
thực hiện nhiệm vụ học tập 
+ GV yêu cầu HS khác đánh giá, 
nhận xét và bổ sung nếu cần. 
Bước 4: Đánh giá kết quả thực 
hiện nhiệm vụ học tập 
 1. Nghệ thuật 
- NT xây dựng nhân vật điển hình (Chí Phèo và 
BK) 
- Lối kết cấu truyện mới mẻ 
- Cốt truyện rất hấp dẫn, đầy kịch tính và luôn 
biến hóa, càng về cuối càng gay cấn với những 
tình tiết quyết liệt, bất ngờ. 
- Ngôn ngữ sống động, vừa điêu luyện, nghệ 
thuật vừa rất gần với lời ăn tiếng nói hàng ngày. 
- Có sở trường phân tích tâm lí bậc thầy. 
2. Nội dung 
- Giá trị hiện thực phê phán sâu sắc 
- Giá trị nhân đạo mới mẻ, tiến bộ 
- Tác phẩm là đỉnh cao về tư tưởng và NT của 
sự nghiệp văn học NC. 
III. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP 
a. Mục tiêu: Củng cố kiến thức, thực hành áp dụng kiến thức vừa học. 
- Giá trị sống: Hợp tác và trách nhiệm 
b. Nội dung: HS hoạt động theo nhóm, điền phiếu học tập 
c. Sản phẩm: Kết quả của học sinh 
* Hình thức tổ chức hoạt động: 
Trăng nở nụ cười 
Đâu Thị Nở, đâu Chí Phèo 
Đâu làng Vũ Đại đói nghèo Nam Cao 
Vẫn vườn chuối gió lao xao 
Sông Châu vẫn chảy nôn nao mạn thuyền 
Ả ngớ ngẩn 
Gã khùng điên 
Khi tình yêu đến bỗng nhiên thành người 
Vườn sông trăng nở nụ cười 
Phút giây tan chảy vàng mười trong nhau 
Giữa đời vàng lẫn với thau 
Lòng tin còn chút về sau để dành 
Tình yêu nên vị cháo hành 
Đời chung bát vỡ thơm lành lứa đôi. 
(Lê Đình Cánh) 
 Đọc bài thơ trên và thực hiện những yêu cầu sau từ câu 1 đến câu 3: 
 1/ Xác định thể thơ? Chép lại 2 câu thơ sử dụng nhịp lẻ trong bài thơ? 
 2/ Các từ ngữ Thị Nở; Chí Phèo; làng Vũ Đại đói nghèo; ngớ ngẩn; khùng điên; 
Vườn sông; trăng; cháo hành; lứa đôi đạt hiệu quả nghệ thuật như thế nào khi 
người đọc liên tưởng tới truyện ngắn “Chí Phèo” của Nam Cao? 
 3/ Nêu và phân tích hiệu quả nghệ thuật biện pháp tu từ về từ trong hai câu thơ: 
Vườn sông trăng nở nụ cười/Phút giây tan chảy vàng mười trong nhau. 
 Định hướng trả lời: 
1/ Bài thơ được viết theo thể thơ lục bát. Hai câu thơ sử dụng nhịp lẻ trong bài thơ: 
 - Đâu Thị Nở, đâu Chí Phèo 
 - Ả ngớ ngẩn; Gã khùng điên 
 2/ Các từ ngữ Thị Nở; Chí Phèo; làng Vũ Đại đói nghèo; ngớ ngẩn; khùng điên; 
Vườn sông; trăng; cháo hành; lứa đôi.. đạt hiệu quả nghệ thuật: 
- Hàng loạt từ ngữ liên kết với nhau theo phép liên tưởng, làm cho bài thơ của Lê 
Đình Cánh trở nên chặt chẽ khi lấy cảm hứng từ truyện ngắn Chí Phèo của Nam 
Cao để sáng tác. 
- Qua đó, người đọc cảm nhân sâu sắc giá trị hiện thực: phản ánh sự đói nghèo cùng 
cực của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám, tố cáo bọn địa chủ 
cường hào đã đẩy họ vào bước đường cùng, tha hoá; đồng thời thể hiện giá trị nhân 
văn sâu sắc: ca ngợi khát vọng hoàn lương và sức mạnh tình yêu của những con 
người dưới đáy xã hội. 
 3/ Nêu và phân tích hiệu quả nghệ thuật biện pháp tu từ về từ trong hai câu thơ: 
Vườn sông trăng nở nụ cười/ Phút giây tan chảy vàng mười trong nhau. 
- Biện pháp tu từ nhân hoá: trăng nở nụ cười; ẩn dụ: vàng mười (vẻ đẹp tâm hồn, vẻ 
đẹp tình yêu) 
- Hiệu quả nghệ thuật: Thể hiện cái nhìn cảm thông, trân trọng và ca ngợi mối tình 
Chí Phèo-Thị Nở của nhà thơ. Đồng thời, tác giả cảm nhận được hương vị tình yêu 
sẽ làm nên sức mạnh để Chí Phèo trở về làm người lương thiện sau ngày tháng 
chìm đắm trong thế giới của quỷ dữ. 
- GV giao nhiệm vụ HS trả lời các câu hỏi 
- HS tiếp nhận nhiệm vụ, tiến hành suy nghĩ, thảo luận và trả lời 
IV. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG 
a) Mục tiêu: Đạt những yêu cầu về kĩ năng đọc hiểu văn bản, nắm được nội 
dung của tác phẩm, biết liên hệ mở rộng kiến thức, biết vận dụng kiến thức 
từ bài học vào cuộc sống 
- Giá trị sống: trách nhiệm 
b) Nội dung: HS làm ở nhà, nộp sản phẩm vào tiết sau 
c) Sản phẩm: Kết quả của HS. 
d) Tổ chức thực hiện: 
 GV giao nhiệm vụ: 
+ Em thấy cách viết của Nam Cao trong truyện Chí Phèo có gì khác với truyện Lão 
Hạc đã học? 
+ Nếu được viết một kết thúc khác cho truyện Chí Phèo, em sẽ viết như thế nào? 
+ Tình cảm nào của nhà văn Nam Cao dành cho người nông dân trong tác phẩm 
khiến em cảm động nhất? Vì sao 
+ Sự cảm thông và tình thương của Thị Nở đã giúp Chí Phèo mong muốn hoàn 
lương về cuộc sống lương thiện (Giá trị sống yêu thương). Các em đã rút ra được 
bài học gì cho bản thân đối với gia đình, bạn bè?