SKKN Đổi mới cách thức tổ chức hoạt động nhóm trong phần thơ hiện đại môn Ngữ Văn 9

. Các nhóm thảo luận theo câu hỏi cơ bản dưới đây. Sau khi thảo luận nhóm, các nhóm sẽ cử chuyên gia đi tới các nhóm còn lại để chia sẻ ý tưởng của nhóm mình và xin ý kiến bổ sung của các nhóm trước khi báo cáo, chia sẻ.
b. Sáng tạo hoạt động nhóm với kỹ thuật sơ đồ tư duy kết hợp kỹ thuật phòng tranh.
*Cách thức thực hiện.
- Giáo viên kết hợp tổ chức hoạt động nhóm khi vận dụng kỹ thuật sơ đồ tư duy kết hợp kỹ thuật phòng tranh chính là cách giúp học sinh khái quát, tổng hợp tri thức bài học một cách khoa học, sáng tạo.
- Giáo viên chia nhóm làm việc với việc vẽ sơ đồ tư duy để khái quát nội dung học tập không chỉ giúp học sinh biết cách làm việc nhóm khoa học, biết phân chia nhiệm vụ mà còn tăng cường khả năng thẩm mỹ của học sinh.
- Kỹ thuật phòng tranh tạo điều kiện để học sinh được học tập, trao đổi lẫn nhau khi quan sát sản phẩm của nhóm bạn.
Ví dụ cụ thể: Khi dạy phần “Ôn tập về thơ”, giáo viên có thể sử dụng kỹ thuật sơ đồ tư duy kết hợp với kỹ thuật phòng tranh để tổ chức hoạt động nhóm cho học sinh với nhiệm vụ sau:
- Nhóm 1: Khái quát nội dung, nghệ thuật của bài “Đồng chí” bằng sơ đồ tư duy.
- Nhóm 2: Khái quát nội dung, nghệ thuật của bài “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” bằng sơ đồ tư duy.
- Nhóm 3: Khái quát nội dung, nghệ thuật của bài “Đoàn thuyền đánh cá” bằng sơ đồ tư duy.
- Nhóm 4: Khái quát nội dung, nghệ thuật của bài “Bếp lửa” bằng sơ đồ tư duy.
Các nhóm sau khi hoạt động sẽ trưng bày sản phẩm và di chuyển theo kỹ thuật phòng tranh để nhận xét, đánh giá sản phẩm của nhóm bạn.
c. Sáng tạo hoạt động nhóm phương pháp dạy học theo dự án.
*Cách thức thực hiện.
- Lựa chọn dự án phù hợp với đối tượng học sinh, chương trình học tập. tạo cơ hội và khuyến khích các em tích cực tham gia vào quá trình lựa chọn nhiệm vụ học tập đó.
- Lập kế hoạch thực hiện nhiệm vụ thông qua giáo viên và học sinh cùng trao đổi, thảo luận để thống nhất những nhiệm vụ cụ thể cho từng nhóm.
- Thu thập thông tin: Các nhóm sẽ phân chia nhiệm vụ để cùng câu trả lời cho câu hỏi nghiên cứu bằng cách: sử dụng mạng Internet, tìm tài liệu trên kho thư viện, tài liệu sách báo, trao đổi và hỏi những người có kinh nghiệm trong vấn đề được giao.
- Báo cáo, trình bày kết quả: Học sinh có thể trình bày k ết quả của mình bằng nhiều cách khác nhau như thuyết trình, sử dụng video, qua tiểu phẩm, qua trò chơi...
- Đánh giá kết quả: Học sinh tự đánh giá lẫn nhau, giáo viên đánh giá sản phẩm của học sinh.
*Ví dụ minh hoạ. Khi dạy tổ chức chương trình ngoại khoá về hình tượng người lính trong hai cuộc kháng chiến giáo viên có thể vận dụng phương pháp dự án với nhiệm vụ: Vẻ đẹp hình tượng người lính trong hai cuộc kháng chiến thông qua các tác phẩm thơ lớp 9.
- Bước 1: Lập kế hoạch nhiệm vụ cho các nhóm. Mỗi nhóm sẽ tìm tư liệu (Hình ảnh, thông tin, video) về hình tượng người lính trong hai cuộc kháng chiến thông qua các tác phẩm thơ lớp 9.
- Bước 2: Các nhóm sẽ chia nhau nhiệm vụ tìm hiểu về hình tượng người lính trong từng bài thơ. Sau đó tổng hợp, khái quát vẻ đẹp của người lính trong 2 cuộc kháng chiến.
- Bước 3: Học sinh báo cáo và chia sẻ sản phẩm.
- Bước 4: Các nhóm nhận xét sản phẩm của nhóm bạn, giáo viên đánh giá học sinh.
d. Sáng tạo hoạt động nhóm kỹ thuật khăn trải bàn.
*Cách thức thực hiện.
- Phân chia nhiệm vụ cho các nhóm với các phiếu học tập. Ở mỗi phiếu sẽ bao gồm có phần ý kiến cá nhân và ý kiến chung của cả nhóm về chủ đề.
- Mỗi cá nhân thực hiện nhiệm vụ hoạt động cá nhân và viết vào phần ý kiến cá nhân.
- Trên cơ sở ý kiến cá nhân, học sinh thảo luận, thống nhất và viết vào phần ý kiến chung của nhóm.
*Ví dụ minh hoạ. Khi dạy bài “Nói với con” - Y Phương, giáo viên có thể sử dụng hoạt động nhóm theo kỹ thuật “Khăn trải bàn” với câu hỏi:
e. Sáng tạo hoạt động nhóm kỹ thuật mảnh ghép.
*Cách thức thực hiện.
Thực hiện thông qua 2 vòng cơ bản đó là vòng chuyên sâu và vòng mảnh ghép: + Vòng chuyên sâu: Chia lớp thành các nhóm. Mỗi nhóm nghiên cứu 1 nội dung học tập khác nhau. Các nhóm nhận nhiệm vụ và nghiên cứu. Mỗi thành viên trong nhóm cần nắm vững nhiệm vụ nhóm mình và có khả năng trình bày nhóm khác.
+ Vòng mảnh ghép: Các học sinh tại các nhóm chuyên sâu di chuyển sang nhóm khác tạo thành vòng mảnh ghép. Từng học sinh trong nhóm chuyên sâu sẽ trình bày ý tưởng của mình. Sau đó giáo viên giao nhiệm vụ mới cho các nhóm mảnh ghép.
*Ví dụ minh hoạ. Khi dạy bài “Ôn tập về thơ”, giáo viên có thể sử dụng kỹ thuật mảnh ghép với yêu cầu sau:
+ Vòng 1: Vòng chuyên sâu.
- Nhóm 1: Các tác phẩm thơ hiện đại đã thể hiện như thế nào về cuộc sống của đất nước, tư tưởng và tình cảm của con người? (Câu hỏi 2 - SGK trang 89)
- Nhóm 2: Nhận xét về hình ảnh người lính và những người đồng đội của họ trong các bài “Đồng chí”, Bài thơ về tiểu đội xe không kính, Ánh trăng? (Câu 4)
- Nhóm 3: Nhận xét về bút pháp xây dựng hình ảnh thơ trong các bài Đoàn thuyền đánh cá, Mùa xuân nho nhỏ, Ánh trăng? (Câu hỏi 5 phần Ôn tập thơ)
+ Vòng 2: Vòng mảnh ghép.
- Các nhóm di chuyển theo sơ đồ sau và thực hiện nhiệm vụ ở vòng mảnh ghép đó là: Chia sẻ nhiệm vụ của nhóm mình cho các nhóm khác cùng nghe. Sau đó thực hiện thêm nhiệm vụ: Trong các tác phẩm thơ, em ấn tượng nhất là bài thơ nào? Vì sao?
g. Sáng tạo hoạt động nhóm với phương pháp trò chơi.
*Cách thức thực hiện.
- Lựa chọn trò chơi thực hiện với hoạt động nhóm sao cho phù hợp.
- Đảm bảo tất cả các thành viên trong mỗi nhóm đều được tham gia chơi.
- Cần tổng kết, đánh giá sản phẩm hoạt động nhóm trong trò chơi.
*Ví dụ minh hoạ. Khi dạy bài “Bài thơ về tiểu đội xe không kính ”, giáo viên tổ chức cho học sinh tham gia trò chơi “Lái xe trên đường Trường Sơn” ở hoạt động luyện tập.
+ Luật chơi như sau: Để giúp những người lính vận chuyển lương thực và vũ khí tiến vào giải phóng Miền Nam, những chiếc xe phải vượt qua mưa bom, lửa đạn của kẻ thù trên con đường Trường Sơn. Để giúp những người lính thực hiện được nhiệm vụ đó, hãy vượt qua những câu hỏi.
10. Lựa chọn thời điểm tổ chức hoạt động nhóm phù hợp.
a. Cách thức thực hiện.
Tổ chức hoạt động nhóm có thể được vận dụng linh hoạt trong tất cả các hoạt động học của một tiết học, bài học như: Hoạt động khởi động, hoạt động hình thành kiến thức, luyện tập, vận dụng.
Khi tổ chức hoạt động nhóm trong các hoạt động học cần lưu ý.
-Thứ nhất: Đảm bảo nguyên tắc đúng nhiệm vụ trong quá trình tổ chức các hoạt động. Ví dụ: Hoạt động khởi động là tạo sự kết nối giữa kiến thức cũ và kiến thức mới, tạo mối liên hệ giữa người dạy với người học, tạo bầu không khí sôi nổi trong lớp học...
- Thứ 2: Hoạt động nhóm cần phù hợp với mục tiêu của từng hoạt động, làm nổi bật hệ thống kiến thức trọng tâm của bài.
- Thứ 3: Trong 1 tiết học không nên tổ chức quá 2 lần hoạt động nhóm tránh gây nhàm chán, mất nhiều thời gian mà không kết hợp được với các phương pháp dạy học tích cực khác.
- Thứ 4: Kết hợp linh hoạt, có hiệu quả với các phương pháp dạy học tích cực khác khi tổ chức hoạt động nhóm cho học sinh.
b. Ví dụ minh hoạ. Khi dạy bài “Nói với con” - Y Phương, ở hoạt động luyện tập, để củng cố thêm kiến thức của văn bản, giáo viên có thể tổ chức cho học sinh hoạt động nhóm khái quát lại nội dung của bài thông qua kỹ thuật sơ đồ tư duy.
V. HIỆU QUẢ NGHIÊN CỨU.
1. Hiệu quả chung.
* Với việc thực hiện mục tiêu dạy học.
- Tổ chức hoạt động nhóm đã giúp học sinh tích cực, chủ động, sáng tạo trong hoạt động làm chủ, chiếm lĩnh tri thức. Việc thực hiện mục tiêu tiết học, môn học, bài học đã được hoàn thiện thông qua tổ chức hoạt động nhóm.
- Bầu không khí trong lớp học sôi nổi hơn, các thành viên trong lớp học có điều kiện tương tác với nhau.
*Đối với giáo viên và học sinh.
- Tăng thêm mối quan hệ gắn kết đa chiều giữa giáo viên với học sinh, học sinh với học sinh.
- Các em học sinh tích cực, chủ động, sáng tạo trong hoạt động làm chủ và chiếm lĩnh tri thức.
- Chất lượng học tập bộ môn được nâng cao rõ rệt.
2. Hiệu quả thông qua con số, số liệu cụ thể.
*Kết quả điều tra hứng thú học tập của HS sau khi áp dụng đề tài:
Lớp
Sĩ số
Rất hứng thú
Hứng thú
Bình thường
Không thích
T.số
%
T.số
%
T.số
%
T.số
%
9A
32
10
31,3
15
46,9
05
15,6
02
6,2

PHẦN III: KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT
Có thể nói: Mỗi cách thức tổ chức dạy học, mỗi phương pháp dạy học đều là sự kết tinh, thành quả của những người giáo viên. Việc lựa chọn cách thức hoạt động trong mỗi đơn vị kiến thức chính là nghệ thuật của người dạy. Linh hoạt lựa chọn các cách thức tổ chức dạy học tạo nên thành công trong các tiết học, bài học.
Sau một thời gian áp dụng, tôi nhận thấy, tổ chức hoạt động nhóm trong các tiết học môn Ngữ văn thực sự đem lại hiệu quả cao, nó đã khắc phục được phần nào những tồn tại, hạn chế với cách dạy học theo hướng thuyết trình, truyền thụ tri thức một chiều trước đây. Học sinh được khám phá, cảm nhận các nội dung kiến thức theo hướng đa chiều, với nhiều cách thức mới lạ, hấp dẫn hơn, sáng tạo hơn. Bên cạnh đó, các em được rèn kỹ năng giao tiếp, ứng xử, kỹ năng lãnh đạo, điều hành trong tổ chức hoạt động nhóm, biết cân bằng giữa làm việc cá nhân và làm việc nhóm.
Giải pháp tôi xây dựng có thể áp dụng với tất cả các bộ môn, các khối lớp với mục tiêu dạy học theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất người học thông qua đa dạng các hình thức tổ chức hoạt động nhóm.Chính vì vậy tôi xin đưa ra một số kiến nghị sau:
- Về phía nhà trường: Phổ biến các đề tài, ý tưởng hay trong quá trình tổ chức dạy học với việc đa dạng các hình thức tổ chức hoạt động nhóm trong môn Ngữ văn hoặc với việc vận dụng các phương pháp dạy học tích cực khác. Tăng cường tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học để giáo viên học hỏi lẫn nhau.
- Về phía lãnh đạo Sở, Phòng: Gửi lên trang Web chung những ý tưởng sáng tạo trong quá trình giảng dạy các bộ môn để giáo viên học tập, áp dunggj và rút kinh nghiệm. Tổ chức các buổi tập huấn để nâng cao chất lượng dạy học bộ môn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Tôi xin cam đoan đề tài này là sáng kiến kinh nghiệm do tôi tự viết, không sao chép của người khác
Xác nhận của cơ quan	Ba Vì, ngày 20 tháng 3 năm 2024
( Kí tên , đóng dấu)	Tác giả
Nguyễn Thị Hương
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Sách giáo khoa môn Ngữ văn 9, tập 1,2 của Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam.
2. Sách giáo viên môn Ngữ văn 9 của Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam.
3. Tham khảo Internet.
MỤC LỤC
Nội dung
Trang
PHẦN I. MỞ ĐẦU

I. Lí do chọn đề tài

II. Mục tiêu và nhiệm vụ

III. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

IV. Lịch sử nghiên cứu

PHẦN II. NỘI DUNG

I. Cơ sở lí luận

II. Cơ sở thực tiễn

III.Thực trạng của vấn đề

IV.Các giải pháp

V. Hiệu quả nghiên cứu

PHẦN III.KIẾN NGHỊ ,ĐỀ XUẤT


CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM 
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN
Kính gửi: Hội đồng sáng kiến kinh nghiệm cấp cơ sở
Họ và tên
Ngày tháng năm sinh
Nơi công tác
Chức danh
Trình độ chuyên môn
Tên sáng kiến
Nguyễn Thị Hương
22/10/1977
Trường
THCS Chu
Minh
Giáo viên
Đại học
Đối mới cách thức tố chức hoạt động nhóm trong phần thơ hiện đại môn Ngữ văn 9
- Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Lĩnh vực giáo dục THCS
- Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử: 05/9/2023
- Mô tả bản chất của sáng kiến:
Như chúng ta đã biết dạy - học Ngữ văn là rèn luyện cho học sinh kỹ năng đọc - viết - nói - nghe. Thông qua môn Ngữ văn rèn luyện cho học sinh tư duy sáng tạo năng lực độc lập, chủ động tiếp thu tri thức và bước đầu nghiên cứu các vấn đề của bộ môn Ngữ văn. Còn đối với phân môn Văn nhằm bồi dưỡng cho học sinh nhận thức được các giá trị đích thực của một tác phẩm văn chương. Mục đích của đề tài tôi đã đề ra là khi dạy học văn bản thơ hiện đại , người giáo viên cần phải chú ý tới những yêu cầu gì và cần vận dụng phương pháp dạy học như thế nào? Thực hiện đổi mới môn Ngữ văn ,lấy học sinh làm chủ thể giờ học và được định hướng phát triển các năng lực cơ bản. Cụ thể sau tiết học đó học sinh sẽ nắm được những gì về nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm thơ? Giáo viên sẽ rèn luyện được những kỹ năng gì cho học sinh sau mỗi tiết học?Đối với sáng kiến kinh nghiệm này tôi đã thực hiện các bước sau:
+ Bước 1: Xác định đối tượng nghiên cứu
+ Bước 2: Điều tra thực trạng vấn đề cần nghiên cứu.
+ Bước 3: Đưa ra các biện pháp để đổi mới vấn đề cần nghiên cứu:
+ Bước 4: Tổng kết kết quả đạt đuv - .-u khi áp dụng các biện pháp đổi mới.
Để áp dụng được các giải pháp này, thì trước hết người giáo viên phải có năng lực, phải yêu nghề, yêu trẻ, tâm huyết với nghề, không ngừng học tập nâng cao trình độ công nghệ thông tin để thiết kế được những bài giảng hay và sinh động. Đặc biệt điểm quan trọng là trong tổ chức hoạt động nhóm, người dạy cần có cách thức tổ chức như thế nào vừa đáp ứng được yêu cầu dạy học theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất người học lại vừa phải tạo sự sinh động, hấp
dẫn người học không phải là điều dễ dàng. Trong suốt quá trình tham gia giảng dạy bộ môn Ngữ văn, tôi nhận thấy vai trò, tầm quan trọng của tổ chức hoạt động nhóm và đã xây dựng được hệ thống những giải pháp quan trọng để việc tổ chức hoạt động nhóm này thực sự có hiệu quả.
- Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến:
+ Điều kiện về cơ sở vật chất: Các phòng học được trang bị đầy đủ các thiết bị hiện đại : tivi, máy chiếu.
+ Giáo viên có trình độ chuyên môn đạt chuẩn, yêu nghề mến trẻ, tâm huyết với nghề. Thường xuyên trau dồi kiến thức qua báo chí, qua mạng internet, qua việc học hỏi các đồng nghiệp trong trường và các trường bạn, được tham gia các buổi sinh hoạt bồi dưỡng chuyên môn tại trường và các trường bạn.
* Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến: Sau khi áp dụng các biện pháp trên tôi thu được một số kết quả đáng mừng. Tổ chức hoạt động nhóm đã giúp học sinh tích cực, chủ động, sáng tạo trong hoạt động làm chủ, chiếm lĩnh tri thức. Việc thực hiện mục tiêu tiết học, môn học, bài học đã được hoàn thiện thông qua tổ chức hoạt động nhóm.
- Hiệu quả kinh tế: áp dụng sáng kiến không tốn kém về kinh phí. Tận dụng được khoảng thời gian lồng ghép qua các hoạt động nhóm của học sinh trong các giờ học.
- Hiệu quả về mặt xã hội:
+ Tăng thêm mối quan hệ gắn kết đa chiều giữa giáo viên với học sinh, học sinh với học sinh.
+ Bầu không khí trong lớp học sôi nổi hơn, các thành viên trong lớp học có điều kiện tương tác với nhau.
+ Các em học sinh tích cực, chủ động, sáng tạo trong hoạt động làm chủ và chiếm lĩnh tri thức.
+ Chất lượng học tập bộ môn được nâng cao rõ rệt.
Điều này là động lực khiến tôi không ngừng tìm tòi, nghiên cứu kiến thức để ngày càng nâng cao trình độ chuyên môn, tiếp tục hoàn thiện tốt vai trò của người giáo viên trong thời đại mới.
Tôi xin cam đoan mọi thông tin nêu trong đơn là trung thực, đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật.
Chu Minh, ngày 20 tháng 03 năm 2024
Người nộp đơn
Nguyễn Thị Hương
ỦY BAN NHÂN DÂN HUYỆN BA VÌ
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CHU MINH
**************
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐÔI MỚI CÁCH THỨC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHÓM
TRONG PHẦN THƠ HIỆN ĐẠI MÔN NGỮ VĂN 9
Tên tác giả: Nguyễn Thị Hương
Đơn vị công tác: Trường THCS Chu Minh
Chức vụ: Giáo viên
NĂM 2024