SKKN Học tập gắn với di sản tại khu lưu niệm Đại thi hào Nguyễn Du - Bài 3: Văn bản thông tin - Ngữ văn 9 Tập 1

iện đúng đặc trưng thể loại văn bản thuyết minh.
- Trình bày đúng hình thức một bài văn thuyết minh.
3. Chỉnh sửa bài viết
 Hãy rà soát bài viết của em theo những yêu cầu và gợi ý chỉnh sửa:
II. Hướng dẫn học sinh thực hành:  Viết bài văn thuyết minh về một danh lam thắng cảnh
I. MỤC TIÊU
1. Năng lực
* Năng lực cốt lõi
 - Viết được bài văn thuyết minh về một danh lam thắng cảnh đảm bảo yêu cầu về hình thức, nội dung; có sử dụng hình ảnh minh hoạ.
- Sử dụng năng lực ngôn ngữ, năng lực văn học để thuyết minh về một danh lam thắng cảnh.
- Rèn luyện kĩ năng tư duy, hình thành ý tưởng và trình bày ý tưởng một cách mạch lạc, sáng tạo, giàu sức thuyết phục.
- HS biết viết bài văn đảm bảo các bước: chuẩn bị trước khi viết (xác định đề tài, mục đích, thu thập tư liệu), tìm ý, lập dàn ý, viết, chỉnh sửa đoạn văn đã viết, rút kinh nghiệm cho bản thân.
* Năng lực chung:
 - Năng lực tự chủ và tự học: Biết chủ động, tích cực thực hiện những công việc của bản thân trong học tập.
- Năng lực giao tiếp, hợp tác: Biết chủ động đề xuất mục đích hợp tác khi được giao nhiệm vụ.
2. Về phẩm chất:
- Biết chủ động, tích cực thực hiện những công việc của bản thân trong học tập.
- Nhìn nhận, đánh giá chính xác khoa học về các danh lam thắng cảnh. Yêu thiên nhiên và cuộc sống.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
1. Thiết bị: Máy chiếu, máy tính, bài trình bày của HS.
2. Học liệu: SGK, sách tham khảo, phiếu học tập; tranh ảnh, biểu đồ liên quan đến hiện tượng tự nhiên trong bài viết.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 
1. HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG
a. Mục tiêu: Kết nối – tạo hứng thú cho học sinh, chuẩn bị tâm thế tiếp cận kiến thức về kiểu bài, kết nối kiến thức trong cuộc sống vào nội dung của bài học
b. Nội dung hoạt động: HS trả lời câu hỏi.
c. Sản phẩm: Phần điền phiếu K-W-L của HS.
d. Tổ chức thực hiện hoạt động: 
Bước 1: Giao nhiệm vụ học tập: Nhóm 2 HS điền thông tin vào cột K-W trong bảng sau: Phiếu học tập 01:
K
(Điều tôi đã biết)
W
(Điều tôi muốn tìm hiểu)
L
(Điều tôi học được)
Ghi lại ít nhất một điều em đã biết về bài văn thuyết minh về một danh lam thắng cảnh
Ghi lại ít nhất một điều em muốn tìm hiểu trong bài học này
Sau khi học xong, em hãy ghi lại ngắn gọn những kiến thức trọng tâm bản thân thu nhận được
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: Cá nhân HS suy nghĩ, điền vào cột K và cột W, sau đó trao đổi với bạn cùng nhóm.
Bước 3: Báo cáo, thảo luận: Đại diện các nhóm nêu câu trả lời. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung.
Bước 4: Kết luận, nhận định: GV tổng kết ý kiến của các nhóm, dẫn dắt vào bài học.
 * GV dẫn dắt vào bài
- GV nêu vấn đề qua câu hỏi: Trong cuộc sống hàng ngày, người ta thường viết bài văn thuyết minh về một danh lam thắng cảnh trong những tình huống nào? (1-2 HS trả lời) 
- Người ta thường viết bài văn thuyết minh về một danh lam thắng cảnh khi viết bài thuyết trình, bài viết dự thi cuộc thi viết, bài giới thiệu địa điểm tham quan, du lịch,
Ở lớp 8 các em đã được thuyết minh về một hiện tượng tự nhiên, giới thiệu về một cuốn sách. Với bài học này, các em tiếp tục vận dụng kiến thức, kĩ năng để thuyết minh về một danh lam thắng cảnh. Vậy chúng ta cần có kĩ năng nào và chuẩn bị những gì cho bài viết. Phần Viết hôm nay chúng ta sẽ rèn những kĩ năng của dạng bài này các em nhé!
2. HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
Hoạt động 2.1: Định hướng
a.  Mục tiêu: HS hiểu trình bày được khái niệm bài văn thuyết minh về một danh lam thắng cảnh; nắm rõ yêu cầu đối văn bản thuyết minh về một danh lam thắng cảnh đảm bảo yêu cầu về hình thức, nội dung.
b. Nội dung: HS sử dụng sgk, chắt lọc kiến thức đã học, tiến hành trả lời các câu hỏi.
c. Sản phẩm: Câu trả lời nhanh và đúng của HS.
d. Tổ chức thực hiện:     
HĐ của GV và HS
Dự kiến sản phẩm
HOẠT ĐỘNG CÁ NHÂN
NV1: Hướng dẫn HS tìm hiểu định hướng về kiểu bài
 Bước 1: GV giao nhiệm vụ: 
1. GV yêu cầu HS đọc Định hướng, để trả lời câu hỏi: 
Thế nào là bài văn thuyết minh về một danh lam thắng cảnh?
* Thực hiện nhiệm vụ: Cá nhân HS thực Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ:
+ HS suy nghĩ phần tri thức về kiểu bài trong SGK)
+ GV quan sát, khuyến khích
 Bước 3: Báo cáo, thảo luận
+ 1-2 HS phát biểu.
+ Các HS còn lại lắng nghe, nhận xét, bổ sung nếu cần.
Bước 4: Đánh giá, chuẩn kiến thức
GV góp ý cho câu trả lời của HS, hứớng dẫn HS kết luận vấn đề Thuyết minh về một danh lam thắng cảnh thuộc loại VB thông tin, được viết nhằm cung cấp thông tin cho người đọc về một danh lam thắng cảnh trên các phương diện: vị trí toạ lạc; lịch sử hình thành; đặc điểm kiến trúc, cảnh quan,...; giá trị; cách thức tham quan;
1. Định hướng
1.1. Thế nào là bài văn thuyết minh về một danh lam thắng cảnh
- Thuyết minh về một danh lam thắng cảnh là văn bản thông tin, nhằm cung cấp cho người đọc về một danh lam thắng cảnh trên nhiều phương diện:
+ Nêu lên đặc điểm nổi bật của thắng cảnh đó (vị trí tọa lạc, lịch sử hình thành, đặc điểm cảnh quan, )
+ Phân tích, làm sáng tỏ vẻ đẹp và giá trị (vật chất và tinh thần) của di sản được giới thiệu;
+ Các hướng dẫn và lưu ý đối với khách khi đến tham quan,
 
NV2: Tìm hiểu những điều cần chú ý khi viết bài văn thuyết minh về một danh lam thắng cảnh
HOẠT ĐỘNG THẢO LUẬN CẶP ĐÔI
 Bước 1: GV giao nhiệm vụ: 
 Dựa vào phần Định hướng (SGK/74) 
Để viết được bài văn thuyết minh về một danh lam thắng cảnh, em cần chú ý điều gì?
 Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ:
- Tổ chức chia sẻ cặp đôi theo  câu hỏi (dựa vào phần định hướng trong SGK)
- GV quan sát, khuyến khích
 Bước 3: Báo cáo, thảo luận
- Đại diện một số cặp đôi phát biểu.
- Các HS còn lại lắng nghe, nhận xét, bổ sung nếu cần.
Bước 4: Đánh giá, chuẩn kiến thức
GV nhận xét, chuẩn kiến thức
 
1. 2. Để viết bài văn thuyết minh về một danh lam thắng cảnh, cần chú ý:
- Xác định danh lam thắng cảnh cần giới thiệu.
- Tìm hiểu và ghi chép các thông tin quan trọng cần giới thiệu về danh lam thắng cảnh đó.
- Triển khai bài văn thuyết minh về một danh lam thắng cảnh theo bố cục ba phần, nội dung cụ thể của mỗi phần kết hợp thuyết minh với các phương thức biểu đạt, phương tiện ngôn ngữ với hình ảnh
- Liên hệ và kết nối với những hiểu biết, trải nghiệm của cá nhân về danh lam thắng cảnh trong nước và thế giới để viết bài văn sinh động, giàu sức thuyết phục.
 
Hoạt động 2.2. Thực hành
a. Mục tiêu: HS hiểu được kiến thức trong bài học để thực hiện bài tập GV giao: 
- Trình bày được cách thức đánh giá kĩ năng viết bài văn thuyết minh về một danh lam thắng cảnh hay di tích lịch sử.
b. Nội dung: Chắt lọc kiến thức SGK, câu hỏi trong sách để viết.
c. Sản phẩm: Câu trả lời đúng của HS.
d. Tổ chức thực hiện:
GV kiểm tra việc thực hiện phiếu học tập 02 ở nhà của HS (đã giao từ tiết trước)
HĐ của GV và HS
Dự kiến sản phẩm
NV1: Thực hành viết theo các bước
 Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
- GV nêu vấn đề: 
+ Cho đề bài sau: (như bên)
+ Các em thực hiện nhiệm vụ theo bàn: đọc SGK, thực hiện các yêu cầu trong bảng kiến thức sau:
Phiếu học tập 02  
Các bước
Nội dung
Chuẩn bị
 
Tìm ý và lập dàn ý
Tìm ý
 
Lập dàn ý
MB
 
TB
 
KB
 
Viết
 
Kiểm tra và chỉnh sửa
 
 
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ 
HS đọc SGK, thực hiện nhiệm vụ theo nhóm bàn
Bước 3: Báo cáo, thảo luận
- HS chia sẻ câu trả lời. 
- HS khác quan sát, nghe và nhận xét, bổ sung.
 Bước 4: Đánh giá, kết luận
- GV nhận xét, chốt kiến thức. 
NV2: Rèn luyện kĩ năng viết: miêu tả và tự sự trong văn thuyết minh
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
* GV nêu vấn đề:
- Phần a. Cách thức: Theo dõi mục a/tr 72. 
+ Chỉ ra vai trò của yếu tố kể và tả của mọt VB thuyết minh về danh lam thắng cảnh đã học.
+ Vậy cách thức đưa yếu tố miêu tả và tự sự và VB thuyết minh như thế nào?
- Phần b. Bài tập: Đọc bài tập SGK, tr 72
+ Các em thực hiện nhiệm vụ theo bàn, các yêu cầu sau:
+ Yếu tố hình thức nào được người viết phân tích trong đoạn văn? 
+ Tìm các ý đã được người viết triển khai trong đoạn văn.
+ Hình thức của truyện gồm có những yếu tố nào? Cần lưu ý điều gì khi phân tích yếu tố hình thức truyện?
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ 
HS đọc SGK, thực hiện nhiệm vụ theo nhóm bàn.
Bước 3: Báo cáo, thảo luận
- HS chia sẻ câu trả lời. 
- HS khác quan sát, nghe và nhận xét, bổ sung.
 Bước 4: Đánh giá, kết luận
- GV nhận xét, chốt kiến thức. 
GV cho HS tham khảo tùy ý một vài đoạn văn ở phần bài viết tham khảo (phía dưới)
2. Thực hành
2.1. Thực hành viết theo các bước
a. Cho đề bài: Trong bài hát “Việt Nam quê hương tôi” của nhạc sĩ Đỗ Nhuận có đoạn:
“Bạn ơi hãy đến quê hương chúng tôi
Ngắm mặt biển xanh xa tít chân trời
Nghe sóng vỗ dạt dào biển cả
Vút phi lao gió thổi bên bờ
Buồm vươn cánh vượt sóng ra ngoài khơi
Trong nắng hồng bừng lên sáng ngời”.
Từ cảm hứng tự hào về quê hương nêu trên, em hãy viết một bài văn thuyết minh giới thiệu một danh lam thắng cảnh của Việt Nam mà em yêu thích.
Ví dụ: Thuyết minh về khu di tích quốc gia Đại thi hào Nguyễn Du
b. Các bước thực hành viết 
Các bước
Nội dung
Chuẩn bị
- Đọc kĩ đề,gạch chân từ chìa khóa.
- Xác định yêu cầu đề:
+ Kiểu bài: Thuyết minh về một danh lam thắng cảnh
+ Đối tượng thuyết minh: Khu di tích quốc gia đại thi hàoNguyễn Du/ phân biệt với di tích lịch sử (là những công trình do con người tạo nên)
+ Phạm vi kiến thức: kiến thức địa lí, lịch sử về khu di tích lịch sử, khu lưu niệm Nguyễn Du
+ Xác định cách triển khai, trình bày thông tin cho bài viết (theo trình tự thời gian, không gian, nguyên nhân – kết quả hay phân loại đối tượng,
 
Tìm ý và lập dàn ý
Tìm ý
- Cách làm: Đặt ra các câu hỏi.
- Một số câu hỏi:
+ Khu di tích  được giới thiệu ở đâu? Có thể đến địa điểm này bằng cách nào?
+ Khu di tích này có gì đặc sắc (đẹp, hấp dẫn, độc đáo)?
+  Giá trị vật chất và tinh thần của khu di tích này là gì? 
+ Cần làm gì để bảo vệ và phát huy giá trị của khu di tích nầy?
Lập dàn ý
MB
- Giới thiệu khái quát về khu di tích quốc gia đặc biệt Đại thi hào Nguyễn Du
TB
- Lần lượt trình bày các thông tin về đặc điểm của khu di tích.
+ Vị trí:   khu di tích Nguyễn Du  cách thành phố Vinh 8 km, cách tp Hà Tĩnh 50 km
+ Khu di tích quốc gia đặc biệt Nguyễn Du tọa lạc trên diện tích hơn 4 ha, nằm bên quốc lộ 8B thuộc Thị trấn Tiên Điền, huyện Nghi Xuân. Bao gồm quần thể các di tích của dòng họ Nguyễn với bề dày lịch sử trên 400 năm.
+ Nơi đây du khách có dịp tìm hiểu thêm về cuộc đời và sự ghiệp của Nguyễn Du đồng thời là dịp tìm hiểu thêm về dòng họ Nguyễn Tiên Điền. 
+ Giá trị (vật chất và tinh thần) của khu lưu niệm
+ + Là điểm du lịch hấp dẫn giúp phát triển kinh tế cho địa phương
+ + Là điểm tham quan du khách có dịp ngắm nhìn phong cảnh nơi đây ,vừa có dịp tìm hiểu thêm về giá trị văn hóa lịch sử tính nhân văn của quần thể di tích Nguyễn Tiên Điền..giúp chúng ta tìm hiểu về nguồn gốc quá trình hình thành phát triển truyền thống văn hóa khoa bảng của dòng họ Nguyễn ở Tiên Điền, cũng như việc nhìn nhận về cuộc đời sự nghiệp những đóng góp của Đại thi hào Nguyễn Du và dòng họ Nguyễn Tiên Điền cho nền văn học Việt Nam.Đây là nguồn tư liệu đáng tin cậy, để tìm hiểu về tín ngưỡng ,phong tục tập quán, đời sống văn hóa tinh thần của làng quê Tiên Điền nói riêng, văn hóa làng xã Việt Nam nói chung rong sự phát triển lịch sử dân tộc
+ Những việc cần làm để bảo vệ và phát huy giá trị của khu di tích lịch sử: luôn có ý thức bảo vệ môi trường, , không có những hành vi làm tổn hại khu di tích, cư xử lịch sự với người dân...
 
KB
Đánh giá khái quát về khu di tích; bày tỏ suy nghĩ tình cảm về khu di tích (có thể đưa ra lời mời gọi...)
Viết
Viết theo dàn ý đã xây dựng.
Kiểm tra và chỉnh sửa
Đọc lại bài viết. 
Đối chiếu với mục 1. Định hướng và Dàn ý để phát hiện và sửa lỗi. 
c. Bảng kiểm đối chiếu bài viết
Bảng kiểm poster hoặc infographic giới thiệu về danh lam thắng cảnh yêu thích
Tiêu chí
Đạt
Chưa đạt
Mở bài
Nêu tên được danh lam thắng cảnh yêu thích
 
 
 
Giới thiệu khái quát về danh lam thắng cảnh 
 Thân bài
Trình bày có hệ thống những  thông tin liên quan đến các phương diện khác nhau của  danh lam thắng cảnh 
 
 
Kết hợp thuyết minh với yếu tố miêu tả, biểu cảm, tự sự, ...
Kết bài
Đánh giá khái quát về danh lam thắng cảnh
 
 
 
Bày tỏ suy nghĩ tình cảm của người viết về danh lam thắng cảnh
 
Đưa ra lời mời gọi tham quan (nếu cần)
 Hình thức và
Diễn đạt
Bố cục cân đối, hài hoà
 
 
– Nhan đề và các đề mục để làm nổi bật thông tin chính
– Sử dụng phương tiện phi ngôn ngữ hiệu quả để làm rõ thông tin
 
 
Sử dụng hiệu quả cách trình bày thông tin
 
 
Chú thích tên cho các phương tiện phi ngôn ngữ và nguồn trích dẫn nếu có
 
 
Diễn đạt mạch lạc
 
 
 - Lỗi về trình bày chính tả, dùng từ và diễn đạt
 
 - Lỗi về ý: Thiếu ý, lặp ý, lạc ý ...
 
Đánh giá chung 
- Bài viết đáp ứng yêu cầu mức độ nào? 
- Bản thân em thấy hứng thú hoặc khó khăn nào nhất trong quá trình thực hành viết? 
 

 
 
 
 

 
3. HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP
a. Mục tiêu: HS vận dụng kiến thức bài học vào giải quyết tình huống trong thực tiễn.
b. Nội dung: GV giao nhiệm vụ, HS thực hiện nhiệm vụ.
c. Sản phẩm: Đoạn văn của học sinh (Sau khi đã được GV góp ý, nhận xét và chỉnh sửa).
d. Tổ chức thực hiện
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV)
(1): Giáo viên chiếu bài văn tham khảo cho HS theo dõi, nhận xét và rút kinh nghiệm cho bản thân khi viết bài.
Yêu cầu: Đặt nhan đề và các đề mục cho bài viết. 
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ
GV gợi ý cho HS bằng việc bám sát bài tham khảo.
HS tự chọn một ý phù hợp, suy nghĩ cá nhân và viết bài văn theo các bước.
Bước 3: Báo cáo, thảo luận
GV giao nhiệm vụ kiểm tra ở tiết học sau.
HS thực hiện nhiệm vụ tại nhà.
Bước 4:  Đánh giá, kết luận.
GV kiểm tra vào tiết học hôm sau.
GV cho HS tham khảo (Phía dưới phần bài viết tham khảo).
C. Kết luận.
 Có thể nói,dạy viết theo quy trình: Giúp HS chuẩn bị cho các tình huống cần thực hiện kĩ năng viết trong đời sống: trong thực tế, mỗi chúng ta đều phải thực hiện những nhiệm vụ viết để đáp ứng yêu cầu giao tiếp nào đó, chẳng hạn viết để đăng trang web của trường, cơ quan, viết để đăng báo; viết blog; viết bài quảng bá; viết nội dung chuẩn bị cho thuyết trình, Để có ý tưởng viết cho những văn bản này, rõ ràng ta không thể ngồi xuống viết ngay được, mà đó phải là một quá trình từ chuẩn bị viết, tìm ý tưởng, lập dàn ý, viết bài, sửa đi sửa lại rồi mới công bố. Như vậy, môn Ngữ văn cần trang bị cho học sinh hiểu biết về quy trình viết để biết cách tạo lập văn bản trong bất kì tình huống nào trong đời sống.
  Ngoài ra còn Giúp hình thành kĩ năng viết, học sinh nắm được thao tác và các lưu ý khi thực hiện thao tác đối với từng bước trong quy trình: giúp HS hiểu biết về cách thức tạo lập văn bản, chủ động trong quá trình viết. Nếu chỉ dạy như hiện nay, khi đối diện với một tình huống viết, HS thường lúng túng, không biết bắt đầu từ đâu, và các em thường hay tìm sự trợ giúp ở văn mẫu. Điều này không những không giúp cho học sinh phát triển về kĩ năng viết, mà còn triệt tiêu sự sáng tạo của các em. Với cách dạy theo quy trình viết, khi đối diện với một nhiệm vụ viết, một tình huống giao tiếp cần viết, HS sẽ biết các thao tác cần làm ở từng bước và thuận lợi trong quá trình viết;nhất là văn thuyết minh. Rất mong nhận được sự trao đổi góp ý của đồng nghiệp.