SKKN Kinh nghiệm rèn kĩ năng viết văn nghị luận xã hội cho học sinh Lớp 9 tại Trường THCS Diễn Lâm

à quan tâm đến nhau chân thành quá! Nhưng đến lúc cô bé “chỉ đường cho anh lái xe đến một nghĩa trang, nơi có phần mộ vừa mới đắp”... Lòng tôi bỗng sao hụt hẫng. Cô bé ấy đâu còn được mẹ che chở “dưới bầu trời bình yên”, đâu còn sà vào lòng mẹ, cảm nhận hơi ấm, đâu còn được mẹ dạy cho cách cảm nhận những vẻ đẹp tinh tế tiềm ẩn, đâu còn được gọi lên tiếng “mẹ” thiêng liêng... Mất mẹ là một sự mất mát lớn. Dù thế cô bé vẫn “ân cần đặt nhánh hoa hồng lên mộ”. Có lẽ mẹ cô bé vẫn sống, ở một nơi xa nào đó, trong tiềm thức hay trong chính góc sâu trong tim cô bé. Tình yêu là vĩnh cửu! Giờ đây, tôi chỉ muốn về nhà, khóc oà trong vòng tay của mẹ và cảm nhận cái may mắn mà bấy lâu nay tôi đã bỏ quên... 
 “Tức thì anh quay lại tiệm bán hoa huỷ bỏ dịch vụ gửi hoa vừa rồi và mua một bó hồng thật đẹp. Suốt đêm đó anh đã lái một mạch ba trăm ki-lô-mét về nhà mẹ anh để trao tận tay bà bó hoa”. Một cái kết mở thật đẹp, đâu chỉ có trong truyện cổ tích. Anh thanh niên đã nhận ra giá trị của đoá hoa ấy là gì. Nó chỉ thật sự có ý nghĩa khi được tận tay trao cho người mình yêu thương. Cái ngọt ngào không chỉ ở những bông hồng tuyệt đẹp mà còn ở tình yêu và nụ cười mà anh và mẹ trao nhau.
 Tôi thật sự xúc động đọc Hoa hồng tặng mẹ. Bởi tôi lặng lẽ nhận ra chính mình trong câu chuyện. Những giọt nước mắt lặng thầm cứ tuôn rơi. Tôi khóc vì hối tiếc đã bỏ quên những giây phút đẹp... Tôi khóc vì chính cô bé đã mở cánh cửa trái tim cho anh thanh niên và cho tôi... tôi khóc vì tình yêu sao mà giản đơn quá... Tôi khóc chỉ vì để nhớ lại những giọt nước mắt ngày xưa mẹ đã lau khô cho tôi... 
 Sau khi nghe xong những bài văn mẫu tôi nhận thấy ở các em phần lớn đều có sự trầm tư suy nghĩ. Nhiều em không thể kìm chế thốt lên lời thán phục “hay, cảm động thật”. Điều đó chứng tỏ đã có sự tác động, khích lệ các em rất nhiều trong quá trình học và làm bài. 
Ví dụ 3: Sống đẹp là gì hỡi bạn? 
Trong cuộc sống hằng ngày mỗi người chọn cho mình những cách thể hiện khác nhau hình thành lên những cách sống khác nhau: sống đẹp, sống có ích và lối sống ích kỷ, buông thả thậm chí chìm trong vòng tội lỗi. Như vậy “sống đẹp" là một lối sống tích cực mà mỗi người cần phải hướng tới. Nhưng sổng thế nào mới là lối "sống đẹp”, còn là điều băn khoăn của rất nhiều người.
“Đẹp” không phải chỉ là cái đẹp hình thức. Cái "đẹp" thể hiện từ những hành động cư xử nhỏ nhất trong cuộc sống đến nghị lực vươn lên trong mỗi con người. "Sống đẹp" trước hết phải xuất phát từ lòng nhân ái, từ chính tình yêu trong trái tim để từ đó mà sống hết mình vì người khác, để bao dung, thứ tha... Xuất phát từ tình yêu thương nên bất cứ hành động nào dù là nhỏ nhất cũng đầy sự quan tâm, chia sẻ giữa những con người. Một sáng đến trường, bạn không sợ muộn học mà dừng lại giúp một cụ già qua đường. Mỗi ngày dành dụm tiền để ủng hộ quỹ "Vì người nghèo". Những hành động ấy dù nhỏ nhặt nhưng đều là những nghĩa cử cao đẹp.
Lại nhớ đến hơn 30 năm trước đây, người con gái Hà Nội Đặng Thuỳ Trâm xung phong vào chiến trường Quảng Trị gian khổ bản thân chịu những thiệt thòi nhưng chị vẫn dành một tình thương bao la cho những người quanh chị. Bất lực trước một ca mổ, chị đau đớn, lo lắng cho người em nuôi giờ này đang đè nặng tang tóc, đêm chị mất ngủ.
Tất cả những điều ấy đều xuất phát từ lòng yêu thương trong trái tim chị! Để chính từ những lo lắng, đớn đau ấy dân tộc Việt Nam có một người con anh dũng, kiên cường tận tụy làm người. Đó là chuyện của 30 năm trước, còn giờ đây có biết bao người ngày đêm nhen lên ngọn lửa tình yêu thương trên cõi đời này. Một nhà giáo già ngày ngày đạp xe khắp chốn bán những bức hình cụ Rùa Hồ Gươm mà thầy vô tình chụp được để lấy tiền góp vào quỹ "Vì người nghèo". Bao nhà hảo tâm, bao con người có mỗi năm lại lắng lòng mình nhớ đến những người còn trong đói khổ bần cùng.Cuộc sống muôn màu muôn vẻ tạo nên muôn nghìn gương mặt con người khác nhau: có người tốt, kẻ xấu, có những người từng gây ra tội ác. Nhưng không có ai chưa từng sai lầm. Dẫu có lầm lạc bước vào ngõ cụt vẫn có thể quay đầu lại. Chúng ta vẫn luôn dang tay chờ đón một con người mới ở những người từng mắc tội. Mỗi dịp lễ lớn, không chỉ những người ngoài khung sắt nhà lao mới náo nức chờ đợi mà những người ở trong cũng vui mừng vì mỗi dịp ấy họ lại có cơ hội được ân xá, được trở về với người thân, bè bạn. Chào đón họ bằng lòng bao dung tha thứ, tin vào một sự thay đổi ở họ đó cũng là "sống đẹp". Chính nhờ có lòng yêu thương mà không ít người tìm lại được chính mình. 
Có một nhà thơ với bút danh "Hoàn Lương" từng nửa đời làm tướng cướp trên những chuyến tàu Đà Nẵng - Nha Trang, làm đại gia buôn lậu xảo quyệt, thi nhân ấy tên là "Nguyễn Đức Tân" (Đông Mỹ - Thanh Trì - Hà Nội). Nửa đời làm việc thất đức nhưng trong trại giam được nghe lời khuyên nhủ tâm tình của giám thi, như người tỉnh cơn mê anh tâm sự:“Đêm đêm nghe tiếng vọng vangTiếng ngoài xã hội rộn ràng trong đêmĐã buồn lại thấy buồn thêmKhát thèm cuộc sống ấm êm ngoài đời”Và cuộc đời của tên tướng cướp ấy rẽ sang một ngả khác khi mãn hạn tù, anh trở thành một nhà thơ, một thành viên của đội Công an xã. Khi được hỏi làm thế nào mà cá sự thay đổi lớn trong anh như vậy, tướng cướp, thi nhân ấy trả lời nhờ có sự bao dung, tình yêu của người vợ hiền và của tất cả mọi người.
Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn từng viết "Sống trên đời cần có một tấm lòng. Để làm gì em biết không? Để gió cuốn đi, để gió cuốn đi". Gió sẽ cuốn những tấm lòng thảo thơm gieo tình yêu khắp muôn nơi, mang lại ánh sáng cho miền đất tăm tối, mang lại hạnh phúc cho những người cùng khổ. Mỗi chúng ta, hãy gửi theo gió tấm lòng mình để cứu giúp bao người và để chính chứng ta là những con người có lối "sống đẹp”.
“Cuộc sống không có con đường cùng chỉ có những ranh giới, điều cốt yếu là phải làm sao để vượt qua được những ranh giới ấy” (Nguyễn Khải). Cuộc sống luôn chứa đựng những thử thách, và không ai là không vấp ngã một lần. Vậy nhưng sau cú ngã đau đớn ấy, bạn làm gì mới là điều đáng nói. Trong đầu tôi cứ thể hiện lên hình ảnh con lật đật nhỏ bé miệng luân nở nụ cười và lần nào vấp ngã cũng bật dậy, trên môi vẫn là nụ cười lạc quan. Đã bao giờ bạn được như con búp bê ấy, kiên cường và nghị lực?... Đọc Đặng Thuỳ Trâm, những dòng tâm sự của chị, từng câu từng chữ bao giờ cũng tràn ngập một lòng ham sống phi thường. "Đời phải trải qua giông tố nhưng chớ cúi đầu trước giông tố ". Câu nói tâm đắc ấy của chị, giờ đây, mỗi chúng ta cũng phải lấy đó làm châm ngôn sống cho cuộc sống của mình.
Tôi được nghe thầy dậy Hoá kể câu chuyện về người học trò cũ của thầy. Anh là một học sinh chăm ngoan, học giỏi, luôn nằm trong nhóm đầu. Vậy nhưng trong kỳ thi Đại học quan trọng anh lại trượt điều tưởng như không thể đã xảy ra. Đau buồn, thất vọng về chỉnh mình, cuộc sống của một thanh niên 18 tuổi lúc ấy chỉ toàn một màu đen khi bao hứa hẹn tương lai, kỳ vọng của gia đình, thầy cô đều sụp đổ. Không chịu giam mình trong màn đêm, anh tự mình thắp lên ngọn nến niềm tin và tiếp tục học tập hết mình. Anh đã đỗ vào năm sau với một số điểm cao. Dù so với bạn bè, anh là người đến sau nhưng anh lại là người đạt được chiến thắng lớn nhất: Chiến thắng chính mình, cuộc sống với những ranh giới của nó luôn bao quanh bạn. Nếu không có nghị lực làm sao bạn có thể đi hết được con đường của riêng mình? Từ số 1 đến số 0 chỉ trong gang tấc nhưng khoảng cách từ số 0 đến số 1 trên trục đời là cả một quá trình mà nếu không có niềm tin, nghị lực, bạn sẽ mãi chỉ là con số 0 mà thôi. Hãy là một người bộ hành với đôi chân dẻo dai sẵn sàng đạp lèn mọi chông gai để bước đi: "Chặng đường nào trải bước trên hoa hồng, bàn chân cũng thấm đau vô vàn những mũi gai” Lời bài hát của ban nhạc tôi yêu thích cứ văng vẳng bên tai. Bàn chân có thể sẽ chảy máu vì gai nhọn nhưng đừng ngồi xuống rên xiết, hãy để máu ấy thấm lên những cánh hồng đỏ thắm trên bước đường vinh quang của bạn! Làm được như vậy tức là bạn đang "sống đẹp",sống và luôn giữ cho mình một niềm tin vào ngày mai, luôn có một nghị lực vươn lên hướng đến ánh mặt trời.Tôi từng đọc một bài thơ nghe qua tưởng chỉ là thơ vui nhưng lại mang một ý nghĩa sâu sắc: "Khi anh sinh ra/ Mọi người đều cười/ Riêng anh thì khóc tu tu/ Hãy sống sao để khi chết đi/ Mọi người đều khóc/ Còn môi anh thì nở nụ cười”. Bạn và tôi, hãy tự chiêm nghiệm cho mình lối sống đẹp để khi ở cuối con đường, chúng ta đều mỉm cười mãn nguyện! 
IV. Kết quả:
Trên đây là những biện pháp mà bản thân tôi đã áp dụng trong những năm gần đây để hướng dẫn cho học sinh làm bài Nghị luận xã hội. Sau khi áp dụng đề tài này vào thực tế giảng dạy, chất lượng làm bài văn nghị luận xã hội của học sinh mà lớp tôi trực tiếp giảng dạy đã nâng cao rõ rệt. Giờ đây các em đã làm bài đúng hướng, bám sát vào thực tế đời sống cũng biết rút ra những bài học cho bản thân mình. Các em đã hiểu bản chất của kiểu văn này, không thấy khó và viết văn không bị khô khan như trước nữa. Biết lấy dẫn chứng từ thực tế cuộc sống đời thường để đưa vào bài ; nhiều bài đã có sức hút và lay động được người đọc. Đặc biệt các em đã biết phân biệt hai kiểu bài nghị luận xã hội: nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống và nghị luận về một tư tưởng, đạo lí. 
Cũng nhờ áp dụng đề tài này mà trong năm học 2017-2018 chất lượng của các bài thi về dạng bài này được nâng lên rõ rệt.
Tôi đã chia sẻ kinh nghiệm này với bạn bè đồng nghiệp trường THCS Diễn Đoài, THCS Phú Lợi và trường THCS Phùng Chí Kiên. Kết quả cụ thể như sau:
- Kết quả bản thân tôi đã thu được sau khi kiểm tra, đánh giá bài học như sau :
+Kết quả khi chưa áp dụng kinh nghiệm( Năm học: 2015 -2016) :
Lớp

Sĩ số
Số HS không biết cách làm bài (1->4 điểm)
Số HS biết cách làm bài ở mức trung bình-khá 
(5->7 điểm)
Số HS làm bài tốt 
(8-9 điểm)
SL
%
SL
%
SL
%
9D
38
12
31,6
22
57,9
4
10,5
+Kết quả sau khi áp dụng kinh nghiệm ( Năm học:2017 – 2018):
Lớp

Sĩ số
Số HS không biết cách làm bài (1->4 điểm)
Số HS biết cách làm bài ở mức trung bình-khá 
(5->7 điểm)
Số HS làm bài tốt 
(8-9 điểm)
SL
%
SL
%
SL
%
9D
38
1
2,6
27
71,1
10
26,3
- Kết quả vận dụng của trường THCS Diễn Đoài sau khi áp dụng kinh nghiệm( Năm học: 2018-2019)
Lớp

Sĩ số
Số HS không biết cách làm bài (1->4 điểm)
Số HS biết cách làm bài ở mức trung bình-khá
(5->7 điểm)
Số HS làm bài tốt
(8-9 điểm)
SL
%
SL
%
SL
%
9A
32
1
0,3
21
65,6
10
31,3
- Kết quả vận dụng của trường THCS Phùng Chí Kiên sau khi áp dụng kinh nghiệm( Năm học: 2018-2019)
Lớp

Sĩ số
Số HS không biết cách làm bài (1->4 điểm)
Số HS biết cách làm bài ở mức trung bình-khá 
(5->7điểm)
Số HS làm bài tốt 
(8-9 điểm)
SL
%
SL
%
SL
%
9B
38
2
5,3
25
65,8
11
28,9
- Kết quả vận dụng của trường THCS Phú Lợi sau khi áp dụng kinh nghiệm( Năm học: 2018-2019)
Lớp

Sĩ số
Số HS không biết cách làm bài (1->4 điểm)
Số HS biết cách làm bài ở mức trung bình-khá
(5->7 điểm)
Số HS làm bài tốt
(8-9 điểm)
SL
%
SL
%
SL
%
9B
33
2
6,1
20
60,6
11
33,3

C, KẾT LUẬN-ĐỀ XUẤT
1, Kết luận:
 Để rèn luyện học sinh làm bài nghị luận xã hội tốt, tôi đã mạnh dạn đưa ra những phương pháp cụ thể như trên, với mong muốn giúp các em có một cái nhìn và cách sống toàn diện hơn. Không chỉ học để nắm tốt các bài giảng trên lớp mà các em còn biết vận dụng vào thực tế đời sống, biết chuyển lí thuyết thành việc làm, hành động cụ thể. Biết yêu quê hương, yêu con người, yêu cuộc sống; biết vượt lên trên hoàn cảnh khó khăn; có tinh thần tự học để thành công trong cuộc sống và biết cách bảo vệ môi trường sống xung quanh... Phù hợp chung với xu thế xã hội và cũng là mục tiêu mà Đảng đã đề cập ở Nghị Quyết TW8 khoá XI : “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là đổi mới những vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết từ quan điểm tư tưởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, phương pháp, cơ chế, chính sách, điều kiện đảm bảo thực hiện...đổi mới ở tất cả các bậc học, ngành học...” Trong đó phải thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, nghiên cứu khoa học để làm cho văn học không xa rời thực tiễn cuộc sống. Theo xu hướng đổi mới chung của giáo dục để áp dụng vào từng môn học cụ thể, bản thân tôi nhận thấy kiểu bài nghị luận xã hội trong môn Ngữ văn là một vấn đề đáng được quan tâm. Vì nghị luận xã hội là một dạng văn còn mới và khó với học sinh THCS. Mặc dù tiết dạy cũng như số điểm trong bài thi không nhiều nhưng cũng là phần quan trọng, giúp học sinh có những hiểu biết về đời sống để vận dụng thi vào THPT rồi sau này thi tốt nghiệp, thi vào Đại học đều có kiểu nghị luận này. Theo tôi đó là cách tốt nhất để đánh giá lực học của học sinh. Buộc các em phải có cái nhìn khác về văn, về cuộc sống. Ngoài kiến thức về văn học, cách làm bài nghị luận văn học còn phải biết quan tâm, đến đời sống xung quanh, biết nhìn nhận sự việc, hiện tượng đời sống đến những đạo lí làm người.
 Kinh nghiệm mà tôi đã trình bày là rút ra từ thực tế hướng dẫn học sinh qua nhiều năm giảng dạy, và thu được kết quả khả quan trong các kì thi, từ kiểm định chất lượng đến thi chuyển cấp, nhất là thi học sinh giỏi cấp huyện, cấp tỉnh. Hy vọng nó sẽ gỡ bí cho một số học sinh hiện nay và gợi thêm một cách dạy cho giáo viên. Qua áp dụng đề tài này vào thực tế giảng dạy tôi đã thấy được việc rèn luyện kĩ năng viết văn nghị luận xã hội cho học sinh lớp 9, giáo viên cần phải :
- Căn thời gian phân chia nôi dung kiến thức theo chủ đề và hướng dẫn rèn luyện cho học sinh cách làm bài cụ thể, phù hợp với đối tượng học sinh.
- Khi dạy phải giúp học sinh nắm chắc dạng bài này, đồng thời cần hướng dẫn kĩ cho học sinh kĩ năng diễn đạt tốt các luận điểm, kĩ năng chuyển tiếp, liên kết các luận điểm, các phần, các đoạn trong bài, sử dụng các dẫn chứng phù hợp.
- Cần phân biệt được giữa nghị luận về sự việc, hiện tượng đời sống và nghị luận về vấn đề tư tưởng đạo lí.
- Cung cấp, đồng thời hướng dẫn cho học sinh tìm dẫn chứng cụ thể và tham khảo một số bài văn mẫu.
- Đặc biệt vào giai đoạn ôn luyện cho các kì thi, giáo viên nên có thao tác hệ thống bài tập và rèn luyện hai dạng cụ thể cho học sinh rèn thành thạo kĩ năng và vững kiến thức.
 Đề tài này chỉ là do bản thân học hỏi, đúc rút kinh nghiệm qua giảng và có sự tham khảo thêm từ bên ngoài, nên chắc chắn cũng không tránh khỏi những sai sót. Rất mong các đồng nghiệp tham khảo và góp ý chân thành để việc dạy học của tôi và tất cả chúng ta có hiệu quả tốt hơn.
2, Đề xuất:
 Hàng năm phòng nên giao chỉ tiêu về các trường ra hệ thống đề về kiểu bài nghị luận xã hội. Ngân hàng đề được phòng lưu trữ để các trường có thể tham khảo .Tôi rất mong nhận được sự góp ý chân thành của các bạn đồng nghiệp, nhất là hội đồng xét và công nhận sáng kiến.
Tôi xin chân thành cảm ơn! 
 	Diễn Châu, ngày 9 tháng 02 năm 2019
 Người viết
 Mã Thị Hoa
*TÀI LIỆU THAM KHẢO
 1. Sách giáo khoa Ngữ văn 9 - Tập 2.
2. Các dạng bài nghị luận xã hội.
Kiến thức chuẩn môn Ngữ văn THCS.
Phương pháp dạy học văn.
Tạp chí văn học tuổi trẻ.
Nâng cao Ngữ văn 9.
7.Tuyển tập đề bài & bài văn nghị luận xã hội.
 8.Tài liệu bồi dưỡng và luyện thi vào lớp 10 THPT môn Ngữ văn
*MỤC LỤC.
Phần
Nội Dung
Trang
A
ĐẶT VẤN ĐỀ
1

NỘI DUNG
1
B
I. Thực trạng vấn đề:
2




II. Mô tả giải pháp
4

IV. Kết quả
36
C
KẾT LUẬN - ĐỀ XUẤT
38