SKKN Một số biện pháp rèn luyện kĩ năng nói – nghe về một vấn đề xã hội cho học sinh Lớp 10 (Theo định chương trình SGK mới)

tạo của HS. Lượt 2. Các nhóm phản bác ý kiến của nhau - Nếu HS tự do mặc trang phục mình lựa chọn sẽ có những trường hợp HS mặc trang phục không phù hợp với lứa tuổi HS, khi đó không gọi là cá tính mà là gây phản cảm trong môi trường học đường. - Việc chi trả tiền đồng phục một lần cho một năm học sẽ tiết kiệm hơn là việc HS phải chi nhiều tiền để chạy theo các xu hướng thời trang. - Sẽ có những HS mặc đồ đẹp, đắt tiền và HS nhà không có điều kiện mặc đồ rẻ hơn, gây ra luồng tranh luận, bàn tán về việc phân biệt giàu nghèo, gây mất đoàn kết. - HS mặc đồng phục giống nhau sẽ dẫn đến việc GV, HS gặp khó khăn khi ghi nhớ, phân biệt về một HS nào đó. - Có những chất liệu đồng phục không tốt khiến HS cảm thấy gò bó, không thoải mái khi học tập, vận động. - HS bắt buộc phải tuân thủ mặc đồng phục đến trường, nếu không mặc sẽ bị vi phạm nội quy nhà trường, dẫn đến tâm lí mệt mỏi, chán nản cho HS. HS không thể hiện được hứng thú, cá tính, sáng tạo của mình. 5 phút 
Bước 4: GV kết luận 
- Ý kiến của đội nào cũng có lí, đồng phục giúp chúng ta thêm gắn kết, xoá nhoà khoảng cách. Tuy nhiên, các trường có thể lựa chọn cho HS mặc đồng phục trong một số ngày nhất định, một số ngày được mặc tự do. Dù mặc trang phục nào thì HS cũng phải giữ đúng chuẩn mực, phù hợp với văn hoá, môi trường học tập. Sau khi tranh biện, GV yêu cầu HS trình bày suy nghĩ về vấn đề cần đặt ra với bản thân. Như vậy, thông qua hoạt động tranh biện, HS sẽ lần lượt được đổi vai người nói - người nghe, luyện tập được kĩ năng nói nghe tương tác, thảo luận cũng như bày tỏ được ý kiến, quan điểm của mình trong các tình huống khác nhau. 
 Một số hình ảnh HS thảo luận, phản biện tại lớp 10 Hóa
Một số hình ảnh HS thảo luận, phản biện tại lớp 10 Sinh
	Sử dụng hình thức tranh biện trong nói – nghe một vấn đề xã hội đã kích thích tinh thần làm việc hăng say cho HS, rèn khả năng tư duy, nhận thức vấn đề một cách đuầy đủ, đúng đắn và sâu sắc. Đồng thời tranh biện còn giúp HS rèn thêm bản lĩnh, quyết đoán, tin vào bản thân.
7.1.4. Giải pháp 4: Rèn kĩ năng nói nghe gắn với việc sử dụng công nghệ thông tin, một số phần mềm công nghệ trong dạy học nói và nghe văn nghị luận xã hội cho học sinh lớp 10
Công nghệ thông tin tạo điều kiện để người học khám phá tích cực và chủ động nguồn tri thức, tương tác với người dạy qua các thao tác để phát triển năng lực của bản thân một cách hiệu quả. Nhờ công nghệ thông tin với các tính năng của nó, người học sẽ có thể tự học và chọn lựa thông tin phù hợp để phát triển bản thân. Thông qua đó, người học cũng có điều kiện để khám phá chính mình, hoàn thiện bản thân với những tri thức, kĩ năng còn hạn chế bằng cách thay đổi chính mình. Công nghệ thông tin đặc biệt kích thích hứng thú học tập của hoc sinh, khuyến khích học sinh tư duy dựa trên nền tảng khám phá, thử nghiệm, có cơ hội phát triển năng lực thực tiễn, nhất là các kĩ năng phức tạp, các năng lực tổng hợp thông qua các điều kiện học tập đa dạng: học tập trực tiếp có ứng dụng công nghệ thông tin, học tập trên lớp học ảo, thí nghiệm ảo... Công nghệ thông tin cũng hỗ trợ học sinh phát triển, nâng cao năng lực thích ứng, nhất là với các điều kiện đặc biệt về thời gian, hoàn cảnh. Cụ thể, thúc đẩy năng lực ứng dụng của người học, nhất là năng lực ứng dụng và thực hành trong bối cảnh xã hội phát triển với các yêu cầu của cuộc cách mạng công nghệ 4.0 với sự đổi thay của công nghệ, máy móc và tự động hóa. Công nghệ thông tin đã hỗ trợ người học có thể học mọi lúc, mọi nơi, cụ thể như học qua e-Learning hay học theo phương thức lớp học đảo ngược. Ngoài ra, công nghệ thông tin giúp người học có thể chủ động về thời gian nhất là đảm bảo việc học tập liên tục ngay cả những điều kiện khó khăn, bất thường. Góp phần phát triển hứng thú học tập và kĩ năng của người học, tạo không gian học tập mở. Ứng dụng thiết bị công nghệ thông tin và học liệu số góp phần “trực quan hoá” các dữ liệu học tập cùng với các tiện ích của chúng đã tạo thêm sự hứng thú học tập, kích thích ý tưởng và hoạt động khám phá, sáng tạo của người học. Ngoài ra, còn giúp người học có động lực và trách nhiệm hơn trong việc tự học để hoàn thiện chính mình, góp phần phát triển khả năng người học nói chung và khả năng công nghệ trong việc khai thác học liệu số và thiết bị công nghệ. Nhờ học liệu số, khi học sinh khai thác phù hợp nghĩa là không chỉ phát triển về tri thức mà còn phát triển các kĩ năng sống có liên quan: kĩ năng lựa chọn và khai thác thông tin. Bên cạnh đó, khi làm quen, tiếp cận và sử dụng các thiết bị công nghệ trong dạy học, giáo dục, học sinh sẽ có cơ hội để thực hành, rèn luyện một cách trực tiếp hay mô phỏng, đồng thời đây cũng là cách để chuẩn bị cho học sinh về tư duy làm việc khoa học, công nghệ để thay đổi cả suy nghĩ, định hướng thích ứng với các yêu cầu của cuộc cách mạng khoa học công nghệ 4.0. Thiết bị công nghệ và học liệu số giúp người học có thể chủ động tiếp cận không giới hạn nguồn tài nguyên ở lĩnh vực mà họ đang học tập và nghiên cứu, từ đó khai thác và thúc đẩy việc phát triển năng lực ở các lĩnh vực người học quan tâm, hứng thú cũng như có tiềm lực, tố chất. Thực tế cho thấy, thiết bị công nghệ dần trở nên quen thuộc với học sinh, không chỉ tiếp xúc ở trường học mà học sinh còn làm quen, tìm hiểu ở nhiều nơi khác nhau. Điều này sẽ giúp học sinh có thể tìm hiểu, khám phá chính mình khi khai thác các nội dung có liên quan về tự đánh giá, tự nhận thức thông qua các tính năng, giá trị của học liệu số và thiết bị công nghệ. Đây là cơ hội để nhận diện bản thân: hứng thú, tính cách, nhu cầu, ước mơ... và định hướngkế hoạch phát triển chính mình. Hoặc kho học liệu số và các thành phần khác có liên quan đến hệ sinh thái giáo dục với cầu nối là các thiết bị công nghệ sẽ tạo điều kiện để học sinh tìm hiểu, khám phá, nghiên cứu... Cụ thể, với các ứng dụng thiết bị công nghệ, quá trình tương tác của người học với sản phẩm của trí tuệ nhân tạo sẽ tạo ra các cơ hội tương tác trong không gian vật chất ảo, đa chiều, tăng khả năng tiếp cận, xử lí thông tin; nới rộng không gian, môi trường học tập; phát triển năng lực tư duy sáng tạo, giải quyết vấn đề. Thiết bị công nghệ và học liệu số còn góp phần làm đa dạng các hình thức tương tác trong hoạt động của học sinh: tương tác giữa học sinh - học sinh, học sinh - giáo viên, học sinh - cộng đồng. Các tương tác này tạo cơ hội phát triển năng lực giao tiếp và hợp tác bên cạnh các phẩm chất và năng lực đã được xác định trong chương trình giáo dục phổ thông 2018. Không chỉ vậy, ứng dụng công nghệ thông tin giáo viên còn có thể mở rộng khả năng giám sát, đánh giá quá trình tự học của học sinh để có căn cứ điều chỉnh, định hướng. Kết quả khi thực hiện giải pháp Học sinh đã có thể ứng dụng nhiều phần mềm để khai thác thông tin và dữ liệu học tập , ứng dụng phần mềm của học sinh rất đa dạng và hiệu quả.
- Sử dụng công nghệ thông tin hỗ trợ thiết kế học liệu: Sử dụng công nghệ trong dạy học nói chung và dạy học Ngữ văn nói riêng là xu hướng, cũng là yêu cầu đặt ra hiện nay, đặc biệt trong bối cảnh thực hiện Chương trình 2018 cũng như triển khai dạy học theo những bộ sách giáo khoa mới. Để thực hiện theo mục tiêu của Chương trình, cụ thể đối với việc dạy học kĩ năng nói và nghe, GV có thể sử dụng công nghệ ở khá nhiều mức độ và cách thức, phương pháp khác nhau. 
Sau đây, chúng tôi đề xuất một số hướng sử dụng cơ bản, dễ thực hiện đối với GV và phù hợp với trình độ, nhận thức của HS lớp 10. GV có thể sử dụng một số phần mềm có tính năng thiết kế, tạo bài thuyết trình, thiết kế phiếu học tập như Canva, PowerPoint, Thinglink... trong dạy học nói và nghe văn nghị luận xã hội cho HS lớp 10 để thiết kế một số học liệu như: Phiếu tìm ý, Phiếu theo dõi bài nói, Phiếu đánh giá bài nói, Phiếu kiểm tra và chỉnh sửa bài nói, nghe. Ví dụ: Trong “Bài 3. Nghệ thuật thuyết phục trong văn nghị luận, phần Nói và nghe: Thảo luận về một vấn đề xã hội có ý kiến khác nhau” (Bộ sách kết nối tri thức với cuộc sống - Ngữ văn tập 1), GV có thể thiết kế phiếu theo dõi bài thảo luận để HS có thể dễ dàng nắm bắt được phần nói của HS khác và phản hồi khi cần thiết. Hoặc trong “Bài 9. Hành trang cuộc sống, phần Nói và nghe: Thuyết trình về một vấn đề xã hội có sử dụng kết hợp phương tiện ngôn ngữ và phương tiện phi ngôn ngữ” (Bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống, tập 2), GV có thể thiết kế hoặc giao cho HS thiết kế phiếu tìm ý chuẩn bị cho bài nói. Hoặc. Ngoài ra, đối với HS lớp 10 đã có kĩ năng sử dụng công nghệ tốt, có thể thành thạo nên GV có thể hướng dẫn HS sử dụng các phần mềm này trong quá trình chuẩn bị bài thuyết trình về vấn đề xã hội có sử dụng các yếu tố phi ngôn ngữ như tranh ảnh, video, sơ đồ... 
- Sử dụng công nghệ thông tin trong quản lí lớp học, tăng cường tương tác: Mục tiêu dạy học nói và nghe văn nghị luận xã hội cho HS lớp 10 là HS thảo luận được về một vấn đề có những ý kiến khác nhau; đưa ra được những căn cứ thuyết phục để bảo vệ hay bác bỏ một ý kiến nào đó; tôn trọng người đối thoại. Do vậy, trong quá trình dạy học nói và nghe văn nghị luận xã hội cho HS lớp 10, GV nên tổ chức cho HS tương tác, thảo luận theo các hình thức khác nhau để HS phát huy tối đa năng lực của mình, đạt được mục tiêu như đã đề cập ở trên. Việc GV sử dụng công nghệ thông tin để tạo nên các diễn đàn thảo luận sẽ giúp HS tăng cường các hoạt động thảo luận, tương tác trước, trong và sau giờ học, hỗ trợ tối đa số lượng HS tham gia thảo luận cũng như tăng thêm sự hứng thú, hào hứng của HS với những hình thức thảo luận đa dạng, sinh động. GV có thể sử dụng một số phần mềm có chức năng tạo cuộc họp trực tuyến như Zoom, Google Meet, Microsoft Teams hoặc các phần mềm có tính năng thảo luận, tạo diễn đàn, lưu giữ, tạo lớp học trực tuyến như Google Classroom, Padlet, FlipGrid... Khi dạy học văn nghị luận xã hội, GV có thể sử dụng các phần mềm trong việc tổ chức các hoạt động như sau: 
+ HS nộp sản phẩm, bài tập, câu trả lời: HS có thể tải hình ảnh, bài ghi âm, video đã hoàn thiện lên lớp học trực tuyến, các phần mềm tạo video giúp GV không chỉ thu thập được sản phẩm của HS mà còn có thể tổ chức việc thảo luận, đánh giá lẫn nhau giữa các HS. GV có thể sử dụng các phần mềm tạo cuộc họp trực tuyến để tạo các diễn đàn cho HS trao đổi, chia sẻ, tranh biện theo các hình thức linh hoạt (cá nhân, ghép cặp, nhóm). Ví dụ: Khi dạy học “Bài 9. Hành trang cuộc sống, phần Nói và nghe thuyết trình về một vấn đề xã hội có sử dụng kết hợp phương tiện ngôn ngữ và phương tiện phi ngôn ngữ” (Bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống, Tập 2), ngoài việc cho HS nói và nghe trực tiếp trên lớp, GV có thể giao nhiệm vụ cho HS thuyết trình về chủ đề Bạo lực học đường, nộp sản phẩm qua Padlet, hoặc ứng dụng FlipGrid là một nền tảng thảo luận bằng video. Điểm khác biệt so với các công cụ giao bài tập hay đặt câu hỏi thông thường là HS có thể trả lời hay phản hồi bằng các đoạn video ngắn từ thiết bị của mình. Với hình thức phản hồi bằng video như vậy, HS có thể nhanh chóng thể hiện ý kiến, suy nghĩ, bày tỏ cảm xúc về vấn đề thảo luận, qua đó rèn luyện kĩ năng nói, kĩ năng thuyết trình, đồng thời tăng tính tương tác giữa GV với HS, HS với HS. HS có thể quay trực tiếp video thông qua phần mềm hoặc tải video có sẵn từ điện thoại, máy tính. HS theo dõi các sản phẩm của các bạn trong lớp và nhận xét dưới phần bình luận của các video. Như vậy, GV có thể dễ dàng thu thập, theo dõi, đánh giá khả năng nói và nghe, nói nghe tương tác của tất cả HS mà không mất nhiều thời gian. Hơn nữa các video lưu lại được nên GV và HS có thể theo dõi sự tiến bộ của HS từ video trước đến video sau. Những video được lưu lại cũng là tư liệu học tập quý giá có thể làm mẫu cho các khoá học sau. 
Như vậy, cùng với đọc và viết, nói và nghe là những kĩ năng giao tiếp quan trọng cần hình thành và rèn luyện cho HS trong nhà trường phổ thông, nhằm phát triển cho HS những năng lực đặc thù trong môn Ngữ văn cũng như những năng lực chung và phẩm chất cần đạt theo yêu cầu của Chương trình môn Ngữ văn 2018. 
Dưới đây là một số sản phẩm của HS sử dụng các phần mềm công nghệ thông tin để chuẩn bị nội dung thuyết trình, nói – nghe:
(Sử dụng phần mềm Padlet- dành cho dự án của 10 Sinh)
 Hình ảnh một số Slide hỗ trợ thuyết trình
Có thể khẳng định, sử dụng một số phần mềm ứng dụng công nghệ thông tin trong quá trình dạy học nói và nghe văn nghị luận xã hội cho HS lớp 10 là phù hợp với thực tiễn cũng như yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học hiện nay. Những đề xuất này có nhiều ưu điểm trong việc tạo ra các sản phẩm dạy học hiệu quả, hấp dẫn, thu hút HS; hỗ trợ tích cực cho sự tương tác giữa HS và GV; góp phần nâng cao hiệu quả trong việc rèn kĩ năng nói - nghe nói riêng và dạy học môn Ngữ văn nói chung trong bối cảnh hiện nay. 
 7.1.5. Giải pháp 5: Sử dụng kết hợp nhiều hình thức luyện nói – nghe
Với chương trình Ngữ văn 2018, số tiết dành cho kỹ năng nói và nghe rất ít, chỉ 10% tổng số thời lượng (khoảng trên 10 tiết/năm). Do vậy, để rèn kĩ năng nói – nghe cho HS, GV cần sử dụng kết hợp nhiều hình thức khác nhau: sinh hoạt lớp, phát biểu ý kiến xây dựng bài, trao đổi thảo luận...
Nếu là GVCN, trong các giờ sinh hoạt lớp, GV có thể nêu một số vấn đề có liên quan đến lớp, những vấn đề HS cần quan tâm, những vấn đề về định hướng nghề nghiệp, sinh hoạt theo chủ đề.... GV yêu cầu HS tích cực tham gia phát biểu ý kiến, trao đổi thảo luận...
7.2. Thuyết minh về phạm vi áp dụng biện pháp
a. Đối tượng áp dụng của biện pháp: Biện pháp được áp dụng trong lĩnh vực giáo dục dành cho học sinh Trung học phổ thông.
b. Phạm vi áp dụng của biện pháp: Trong dạy học nói - nghe về một vấn đề xã hội 
7. 3. Thuyết minh về lợi ích kinh tế, xã hội của biện pháp:
Sau khi áp dụng các giải pháp nêu trên, chúng tôi nhận thấy sáng kiến mang lại những lợi ích của như sau:
a. Lợi ích kinh tế
Những lợi thế có thể đạt được khi áp dụng biện pháp vào thực tiễn dạy học trong nhà trường trung học phổ thông là: 
- GV có thể sử dụng các biện pháp đã triển khai ở trên để rèn kĩ năng nói nghe về một vấn đề xã hội cho HS lớp 10 (Theo CT SGK mới).
- Những giải pháp được nêu trong sáng kiến có thể trở thành tư liệu tham khảo cho HS – GV THPT
b. Lợi ích xã hội
- Với học sinh:
+ Khơi gợi cảm hứng, thúc đẩy động lực học tập rèn luyện kĩ năng nói - nghe cho cho học sinh.
+ Giúp HS phát huy năng lực thuyết trình, tự tin trình bày một vấn đề trước tập thể, có tinh thần phản biện để thể hiện chính kiến, từ đó khẳng định giá trị bản thân.
 - Với giáo viên:
Việc áp dụng biện pháp này góp phần quan trọng thúc đẩy quá trình đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực người học; nâng cao chất lượng dạy học nói - nghe.
* Cam kết: Tôi cam đoan những điều khai trên đây là đúng sự thật và không sao chép hoặc vi phạm bản quyền.
Xác nhận của cơ quan, đơn vị
 (Chữ ký dấu)
Tác giả sáng kiến
(Chữ ký và họ tên)
Trần Thị Liên

PHỤ LỤC
I. Một số video thuyết trình theo link
1. BLI2EXWrzf8nXA8CvyF_AoKKPZr
2. 
3. BLI2EXWrzf8nXA8CvyF_AoKKPZr
4. 
5.
6. 
7.
8. 
1C2hVLYnTQHJdJDz9_Ues9t3cLK3yPq26
II. Một số hình ảnh minh họa về hoạt động nói nghe của HS lớp 10 Hóa, 10 Sinh – trường THPT chuyên Bắc Giang