SKKN Một số giải pháp dạy bài đọc hiểu Ngữ Văn Lớp 10 theo định hướng phát triển năng lực tại Trường THPT Lê Hồng Phong

nhân vật trong văn bản.
- Nhận biết bố cục và các sự kiện chính có trong văn bản , bước đầu nhận thức không gian, thời gian,người kể chuyện và phẩm chất của người anh hùng Đăm Săn.
b. Nội dung
- Học sinh thực hiện đọc văn bản và thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo yêu cầu của GV.
- Gv hướng dẫn HS thực hiện và trình bày.
c. Sản phẩm: Kết quả thực hiện nhiệm vụ của HS.
d. Tổ chức thực hiện
Hoạt động của GV-HS
Dự kiến sản phẩm
*Thao tác 1: Tìm hiểu chung
Bước 1: GV giao nhiệm vụ:
- GV tổ chức hoạt động 
- Yêu cầu
HS vẽ sơ đồ tư duy theo nhóm
Bước 2: Hs thực hiện nhiệm vụ
Bước 3: Báo cáo kết quả
GV gọi ngẫu nhiên 1 nhóm lên trình bày kết quả thảo luận của nhóm mình.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
- Hs nhóm khác bổ sung
- Gv nhận xét và chốt kiến thức
I. Đọc hiểu khái quát
1. Vài nét về sử thi Đăm Săn
- Là pho sử thi nổi tiếng của dân tộc Ê- đê
- Tên đầy đủ Bài ca về chàng Đăm Săn, của người Ê-đê, Tây Nguyên.
- Dung lượng: 2.077 câu, gồm 6 chương
- Nội dung: kể về những chiến công oanh liệt và khát vọng tự do của người anh hùng Đăm Săn.
- Hình thức diễn xướng theo lối kể khan, trong đó già làng vừa kể, vừa hát, vừa biểu lộ nét mặt, điệu bộ để diễn tả câu chuyện bên bếp lửa nhiều đêm liền, trong các nhà dài, trên chòi rẫy, vào dịp lễ hội hay lúc nông nhàn.
Bước 1: Giao nhiệm vụ: 
Dùng kĩ thuật đọc: hình dung tưởng tượng:
- GV chọn đoạn văn để thực hiện mẫu kĩ năng đọc theo dõi và đọc suy luận cho HS xem, quan sát. 
+ Gv phân vai, yêu cầu HS đọc trước lớp. Gv nhắc HS chú ý đọc đúng giọng người trần thuật và giọng nhân vật (Đăm Săn, nữ thần. người hầu); Chú ý đến các chỉ dẫn ở thẻ đọc.
- GV gọi ngẫu nhiên HS chọn đoạn văn trong đoạn trích để thực hành kĩ năng đọc theo dõi và đọc suy luận
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: 
- Thực hiện kĩ năng đọc theo hướng dẫn: đọc hình dung, tưởng tưởng
- Tìm hiểu bố cục
- Tìm hiểu người kể chuyện
- Định hướng tìm hiểu văn bản
Bước 3: Báo cáo kết quả: 
- Gv gọi 1 số HS trình bày kết quả thu hoạch của mình
Bước 4: Đánh giá kết quả: 
- GV tổng hợp các ý kiến và chuẩn hóa kiến thức.
- GV định hướng cho HS khi tiếp cận văn bản.
Các em đọc xong văn bản, các em quan sát sẽ thấy phần dấu ba chấn ở trong ngoặc vuông đó chính là phần tĩnh lược mà các em đã được học ở phần tri thức ngữ văn ; Các em cũng cần phân biệt lời người kể chuyện , lời đối thoại của nhân vật bởi chúng có vai trò quan trọng trong việc khắc họa nhân vật sử thi.Tất cả những vấn đề này chúng ta sẽ được học ở những tiết sau của bài này
Gv? Theo em khi tiếp cận một văn bản sử thi thì chúng ta chú ý những yếu tố nào?
2. Đọc - tìm hiểu chung đoạn trích 
- Đọc
- Bố cục: 3 phần
+ Đăm Săn rủ Par Kvây đi bắt nữ thần Mặt Trời
+ Cuộc gặp gỡ của Đăm Săn và nữ thần Mặt Trời
+ Đăm săn trở về và chết trong Rừng Đen
3. Định hướng tìm hiểu văn bản
- Ngôi kể, lời người kể chuyện, lời nhân vật
- Cốt truyện
- Không gian và thời gian sử thi
- Nhân vật sử thi
Bước 1: GV giao nhiệm vụ:
GV hướng dẫn HS đi khám phá văn bản
- Gv? Em hãy nhận xét về không gian thời gian trong đoạn trích
- GV hướng dẫn HS tìm hiểu về nhân vật Đăm Săn qua việc hoàn thành các phiếu học tập 1,2 (hình thức trao đổi, thảo luận nhóm theo kĩ thuật Khăn trải bàn).
Nhóm 1, 3: Tóm tắt những sự kiện chính trong đoạn trích.Những sự kiện đó thể hiện phẩm chất gì của người anh hùng Đăm Săn?
Nhóm 2, 4: Tìm hiểu về nhân vật Đăm Săn
Nhân vật Đăm Săn
Chi tiết
Nghệ thuật
Ngoại hình


Lời nói


Hành động


Nhận xét về phẩm chất nhân vật Đăm săn

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ
- HS suy nghĩ cá nhân, ghi câu trả lời vào vị trí trả lời cá nhân trên PHT A0.
- Thảo luận theo nhóm, thư kí ghi kết quả thảo luận của nhiệm vụ học tập vào vị trí trung tâm PHT A0.
Bước 3: Báo cáo kết quả 
- Các nhóm báo cáo kết quả thảo luận. 
- HS bổ sung, nhận xét lẫn nhau.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
Các nhóm bổ sung nhận xét, GV đánh giá và hệ thống những kiến thức trọng tâm. 
Gv? Qua việc miêu tả ngoại hình, hành động của nhân vật Đăm Săn, em hãy nhận xét về lời người lể chuyện.
II. Khám phá văn bản
1. Không gian, thời gian
- Không gian: Rộng lớn, kì vĩ
- Thời gian: Quá khứ linh thiêng
2. Hệ thống sự kiện
- Đăm Săn rủ Đăm Par Kvây đi bắt nữ thần Mặt Trời.
- Đăm Par Kvây khuyên Đăm Săn không nên đi vì đường nguy hiểm , Đăm Săn có thể chết trong Rừng Đen.
- Đăm Săn vẫn quyết tâm đến nhà của nữ thần Mặt Trời.
- Đăm Săn gặp nữ thần Mặt Trời, ngỏ ý muốn lấy nàng làm vợ.
- Nữ thần Mặt Trời từ chối và khuyên Đăm Săn trở về. 
- Đăm Săn trở về và chết trong Rừng Đen.
-> Khát vọng mãnh liệt, lòng quyết tâm chinh phục nữ thần Mặt Trời, sự mạnh mẽ, dũng cảm của Đăm Săn.
3. Hình tượng nhân vật Đăm Săn
- Ngoại hình: To lớn, khác thường -> vẻ đẹp siêu nhiên
- Hành động: Dứt khoát, dũng cảm.
- Phẩm chất: Anh hùng
-> Mang vẻ đẹp ngoại hình, sức mạnh, phẩm chất hoàn mĩ. Đó là hình ảnh của một người anh hùng mang vẻ đẹp lí tưởng, kết tinh toàn vẹn vẻ đẹp của người anh hùng sử thi Ê dê

DẶN DÒ
- Ở tiết sau chúng ta sẽ tìm hiểu tiếp hình tượng Đăm Săn qua việc tìm hiểu ý nghĩa một số ở chi tiết như chi tiết Đăn săn đi bắt nữ thần Mặt Trời và chi tiết cái chết của Đăm Săn ở Rừng Đen.
- Rút ra kinh nghiệm đọc hiểu thể loại sử thi để học trong tiết học sau.
IV. PHỤ LỤC: Phiếu học tập 1,2
Phiếu học tập số 1:
Tóm tắt những sự kiện chính trong đoạn trích. Những sự kiện đó thể hiện phẩm chất gì của người anh hùng Đăm Săn?
...............................................................................................................................................................................................................................................................
Phiếu học tập số 2: Tìm hiểu về nhân vật Đăm Săn
Phương diện
Chi tiết
Ngoại hình 

Lời nói

Hành động

Nhận xét:
+ Về nhân vật Đăm Săn.
+Thái độ tình cảm của người kể 

V. RÚT KINH NGHIỆM BÀI DẠY
...........................................................................................................................
Hiệu quả đạt được
Tôi đã sử dụng các biện pháp trên vào dạy học đọc hiểu văn bản Ngữ văn lớp 10 và đạt được một số kết quả khả quan: giờ học sinh động hơn, hấp dẫn học sinh hơn, cả cô và trò đều rất hứng thú, say mê với giờ học và giờ học đạt hiệu quả cao hơn. Đồng thời, giúp học sinh hiểu bài, ghi nhớ và khắc sâu kiến thức, nhớ lâu và vận dụng tốt kiến thức đã học vào đọc – hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại.
Tiến hành dạy học thực nghiệm ở các lớp tại trường THPT Lê Hồng Phong đối với học sinh lớp 10 môn Ngữ văn tôi thu được kết quả như sau: 
Thứ nhất: Học sinh không còn sợ học Ngữ văn nữa. Trong giờ học các em được thực hành được vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết tình huống nên các em rất tích cực xây dựng bài. 
Thứ hai: Giờ học sinh động, hấp dẫn học sinh, cả cô và trò đều hứng thú, say mê với giờ học.
Thứ ba: Học sinh hiểu bài, ghi nhớ, vận dụng tốt kiến thức đã học vào đọc hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại, phát huy được nhiều năng lực sáng tạo.
Thứ tư: Chất lượng bộ môn được nâng cao.
a. Đánh giá kết quả thông qua sản phẩm nói và nghe trong tiết dạy thực nghiệm
Kết quả
Số HS
Trước khi thực nghiệm
Sau khi thực nghiệm
Điểm giỏi 9 –
10
Điểm khá 7 -8
Điểm TB 5 – 6
Điểm yếu
<5
Điểm giỏi 9 -10
Điểm khá 7 - 8
Điểm TB
5 - 6
Điểm yếu
<5
10D5
Số lượng
44
0
15
27
02
3
29
12
0
%
100
0
34,1
61,4
4,5
6,8
65,9
27,3
0
10D2
Số lượng
44
01
15
25
03
4
28
12
0
%
100
2,3
34,1
56,8
6,8
9,1
63,6
27,3
0
Tổng
88
01
30
52
05
07
57
24
0
100
1,1
34,1
59,1
5,7
8,0
64,7
27,3
0
Bảng so sánh kết quả kiểm tra mức độ nhận thức của HS trước- sau thực nghiệm.
Từ những số liệu trên, chúng tôi thấy rõ mức độ đạt kiến thức của HS ở 2 thời điểm chệnh lệch nhau rõ ràng. Trước đây, tỉ lệ HS đạt điểm khá, giỏi xấp xỉ 45%, sau thực nghiệm tỉ lệ HS đạt điểm khá, giỏi xấp xỉ 64%, hơn 19 % so với trước đó. Điểm yếu ở lớp trước khi thực nghiệm chiếm 2,9 % và sau khi thực nghiệm đã không còn HS yếu. Hơn nữa, chính việc được rèn luyện kỹ năng Đọc- hiểu các em trở nên chủ động, linh hoạt, hoạt bát, sáng tạo, khả năng giao tiếp rất thuần thục, các em yêu môn Ngữ văn hơn và thấy Văn học còn rất nhiều điều thú vị cần khám phá. Như vậy, với kết quả đó có thể khẳng định “Một số giải pháp dạy học đọc hiểu Ngữ văn 10 theo hướng phát triển năng lực.” đã đem lại hiệu quả và có tính khả thi.
Kết quả về mức độ hứng thú của HS sau khi thực nghiệm
Để khẳng định giờ học thực sự không gây nhàm chán, khó khăn cho cho HS, chúng tôi đã khảo sát HS thông qua 3 câu hỏi.
Câu hỏi đầu tiên chúng tôi khảo sát các mức độ: rất thích; thích học; không thích học. Kết quả như sau:
Nhìn vào kết quả, bảng khảo sát cho thấy, tỉ lệ số HS rất thích và thích học khi học tác phẩm chiếm 87 %. Điều đó cho thấy Một số giải pháp dạy học đọc hiểu Ngữ văn 10 theo hướng phát triển năng lực đem lại hiệu quả cao, có tính khả thi.
Đối tượng khảo sát
Số phiếu
Rất thích
Thích học
Không thích học
Không rõ quan điểm
Quan điểm khác
HS trường THPT Lê Hồng Phong
34
17
50%
12
35.2%
4
11.7 %
1
2.94 %
0
Bảng 2:Kết quả về mức độ hứng thú của HS sau khi thực nghiệm
6. Khả năng triển khai, áp dụng giải pháp
Kết quả bước đầu khẳng định tính khả thi của biện pháp này trong giảng dạy Ngữ văn lớp 10 ở trường THPT Lê Hồng Phong và có thể áp dụng rộng rãi ở các lớp 11 và 12 và nhiều đơn vị trường học khác trên cả nước.
PHẦN III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
Với niềm khao khát cháy bỏng: làm sao để học sinh thực sự yêu thích môn Ngữ văn, nâng cao chất lượng môn học, khơi dậy niềm đam mê với môn học, tôi đã đưa ra sáu giải pháp Dạy học đọc hiểu Ngữ văn 10 theo hướng phát triển năng lực.
 Sáng kiến kinh nghiệm “Một số giải pháp dạy học đọc hiểu Ngữ văn 10 theo hướng phát triển năng lực tại Trường THPT Lê Hồng Phong” có tính thực tiễn cao, khả năng ứng dụng rộng, không chỉ trong dạy học Ngữ văn 10 mà còn có thể ứng dụng trong các khối lớp khác nhau. Trong bất kì bài Đọc hiểu nào, đều có thể áp dụng một hoặc một số biện pháp được đưa ra trong sáng kiến để hình thành và phát triển các năng lực phẩm chất người học; tạo hứng thú học tập cho học sinh.
Đề tài sáng kiến đã nhấn mạnh vào những điểm cốt yếu cần chú ý nhất khi sử dụng các phương pháp dạy học tích cực để phát huy khả năng tự học, phát huy năng lực cũng như năng lực phẩm chất của học sinh thông qua dạy phần Đọc văn bản Ngữ văn 10. Không những vậy, mỗi giải pháp đều đưa ra những minh chứng cụ thể và cách thức để áp dụng các giải pháp đó. Mỗi giải pháp đưa ra đều hướng tới đảm bảo mục tiêu của môn học và của chương trình GDPT 2018: hình thành, phá triển phẩm chất, năng lực của người học.
2. Kiến nghị
Tóm lại, có rất nhiều biện pháp dạy học với những cách tiếp cận khác nhau, trên đây chỉ là một số biện pháp dựa trên kinh nghiệm giảng dạy thực tế của tôi. Trong đề tài sáng kiến này, tôi không đi sâu vào trình bày về khái niệm “năng lực đọc - hiểu” mà đề ra hướng đi để đạt được mục đích nhằm phát huy nhiều năng lực, phẩm chất của người học thông bài đọc hiểu Ngữ văn lớp 10 - chương trình GDPT 2018. Bởi lẽ, thực tế giảng dạy cho tôi kinh nghiệm rằng: hứng thú của học sinh thường gắn liền với cái mới lạ, gây tò mò và kích thích tư duy. Cho nên các biện pháp này vừa là khơi gợi tính tích cực chủ động của học sinh, lại còn phá vỡ đi mô hình giảng dạy khuôn mẫu - kinh nghiệm đã tồn tại trong nhà trường phổ thông lâu nay. Vấn đề là người dạy cần hình thành những quan điểm cơ bản để phát triển năng lực người học từ phương diện lý luận gắn liền với thực tiễn dạy đọc - hiểu văn bản văn học. Đọc để hiểu, hiểu để làm, làm để nhận thức giá trị của bản thân và có khả năng hội nhập. Như vậy, năng lực đọc - hiểu là một trong những hành trang văn hóa đồng thời là một tri thức công cụ giúp học sinh học bộ môn Ngữ văn trong thời kì đổi mới.
Để việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học thực sự có hiệu quả, tôi xin đề xuất 1 số ý kiến sau:
Thứ nhất: Người giáo viên cần hiểu rõ thế nào là năng lực người học và nắm được mười năng lực theo xu thế mới.
Thứ hai: Cái cốt lõi của dạy học theo định hướng phát triển năng lực là biết vận dụng linh hoạt các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực. Vì vậy người giáo viên cần phải nắm chắc, thực hiện đúng quy trình các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực.
Thứ ba: Tìm hiểu rõ về đối tượng học sinh, xây dựng và vận dụng những giải pháp phù hợp. Khảo sát, đánh giá hiệu quả của giải pháp để có kế hoạch điều chỉnh cho phù hợp.
Thứ tư: Không ngừng học hỏi, trau dồi kinh nghiệm với các giáo viên trong và ngoài nhà trường.
Mặc dù bản thân rất tâm huyết về đề tài, đã không ngừng cố gắng để hoàn thiện, nhưng không tránh khỏi những hạn chế, khiếm khuyết. Vì vậy rất mong hội đồng xét duyệt góp ý, bổ sung để đề tài sáng kiến kinh nghiệm của tôi ngày càng phong phú và hiệu quả hơn.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học Ngữ văn, NXB Giáo dục Việt Nam, xuất bản năm 2017.
2. Giáo dục kỹ năng sống ở trường Trung học cơ sở, NXB Giáo dục Việt Nam, xuất bản năm 2016.
3. Dạy và học tích cực, một số phương pháp và kỹ thuật dạy học, NXB Đại học Sư phạm, xuất bản năm 2020.
4. Tài liệu Chương trình Giáo dục Phổ thông mới (Lưu hành nội bộ).
5. Tài liệu tích hợp giáo dục môi trường, giáo dục kĩ năng sống môn Ngữ văn.
6. Mạng Internet. Một số trang WEB như:
PHỤ LỤC
Phụ lục 1
PHIẾU KIỂM TRA
MỨC ĐỘ NHẬN THỨC CỦA HỌC SINH SAU THỰC NGHIỆM
Các em HS thân mến!
Các em vừa trải qua một giờ học như thế nào? Các em cảm thu được những gì? Các em hãy nói lên ý kiến của các em bằng cách hoàn thiện đề kiểm tra và điền thông tin vào các câu hỏi dưới đây nhé! Cô rất mong nhận được sự tham gia nhiệt tình của tất cả các em.
Cảm ơn các em!
THÔNG TIN CÁ NHÂN
Họ và tên (nếu có thể):Giới tính: Lớp: Trường:
NỘI DUNG
ĐỀ KIỂM TRA SAU GIỜ THỰC NGHIỆM
(Lớp thực nghiệm và lớp đối chứng)
Kết quả kiểm tra mức độ nhận thức của HS sau thực nghiệm
Đề bài: Em hãy xây dựng một văn bản báo chí theo các thể loại (tự chọn): Bản tin, tiểu phẩm, phóng sự, phỏng vấn.
*Gợi ý
- Học sinh viết đúng hình thức một đoạn văn theo yêu cầu
- Trình bày nội dung với cảm xúc chân thành, đúng đặc trung thể loại.
Phụ lục 2
PHIẾU KHẢO SÁT
MỨC ĐỘ HỨNG THÚ CỦA HS SAU GIỜ DẠY THỰC NGHIỆM
Các em HS thân mến!
Các em vừa trải qua một giờ học có thú vị và bổ ích hay không? Các em hãy nói lên ý kiến của các em về giờ học rồi cho cô biết bằng cách điền thông tin vào các câu hỏi dưới đây nhé! Cô rất mong nhận được sự tham gia nhiệt tình của tất cả các em.
Cảm ơn các em!
THÔNG TIN CÁ NHÂN
Họ và tên (nếu có thể):Giới tính: Lớp:
Trường:
NỘI DUNG
Em hãy đánh dấu X vào ô phù hợp với ý kiến của em nhất. Câu 1. Em có hứng thú với giờ học này không?
 Rất thích	 Thích
 Không thích học	 Không rõ quan điểm
Câu 2: Mức độ tham gia các hoạt động trong giờ học của em như thế nào?
Tích cực, chủ động	 Thụ động
 Bình thường	 Không ý kiến
Câu 3: Các hình thức tổ chức dạy học trong giờ học em cảm thấy như thế nào?
 Rất thích 	 Bình thường
 Thích	 Không thích