SKKN Một số giải pháp phát huy năng lực của học sinh dân tộc qua giờ học nói và nghe trong dạy học môn Ngữ Văn Lớp 6 tại Trường PTDT Nội Trú Lệ Thủy

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
TÊN BIỆN PHÁP
“MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT HUY NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH DÂN TỘC QUA GIỜ HỌC NÓI VÀ NGHE TRONG DẠY HỌC MÔN NGỮ VĂN LỚP 6
 Họ và tên: PHẠM THỊ NGUYỆT
 Chức vụ: GIÁO VIÊN
 	Đơn vị công tác: TRƯỜNG PTDT NỘI TRÚ LỆ THỦY.
Lệ Thủy, tháng 01 năm 2023
1. TÊN BIỆN PHÁP
	“ MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT HUY NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH DÂN TỘC QUA GIỜ HỌC NÓI VÀ NGHE TRONG DẠY HỌC MÔN NGỮ VĂN LỚP 6
2. NỘI DUNG BIỆN PHÁP
2.1. Lí do chọn biện pháp
Tiếp nối chương trình môn Tiếng Việt ở cấp Tiểu học là các tiết dạy đọc, viết, nói và nghe trong môn Ngữ văn THCS - chương trình GDPT 2018. Trong đó tiết dạy Nói và nghe là một tiết học vô cùng quan trọng đối với học sinh. Nếu như đọc và viết là hai kĩ năng quan trọng của hoạt động tiếp nhận thông tin, thì nói và nghe là hai kĩ năng quan trọng của hoạt động bộc lộ, truyền đạt thông tin cần được rèn luyện và phát triển trong nhà trường. Trong bốn kỹ năng cơ bản đọc, viết, nói, nghe thì kỹ năng nói và nghe là một trong những điểm sáng, điểm mới trong chương trình GDPT 2018.
Bản thân tôi giảng dạy trong một ngôi trường chuyên biệt nơi đào tạo và nuôi dưỡng con em người Bru Vân Kiều trên địa bàn huyện Lệ Thủy. Các em còn gặp nhiều khó khăn, vất vả trong đời sống nên khả năng tiếp cận tri thức, khả năng diễn đạt của mình không được thuận lợi như các bạn vùng đồng bằng. Một số em còn rụt rè, nhút nhát lại chưa có thói quen nói trước thầy cô, bạn bè cộng thêm vốn từ vựng nghèo nên kỹ năng nói và khả năng lắng nghe, phản hồi của học sinh chưa đạt được hiệu quả như mong muốn. Điều này đã ảnh hưởng đến chất lượng các tiết dạy Nói và nghe cũng như kết quả bộ môn chưa cao. Hơn nữa các em học sinh lớp 6 mới chập chững bước từ cấp Tiểu học lên còn rất bỡ ngỡ khi thay đổi hoàn toàn về nội dung và phương pháp học tập ở cấp học mới nên mỗi khi gọi trả lời thì không biết nói gì hoặc nói rất nhỏ. Đặc biệt chất lượng đầu vào của học sinh lớp 6 thấp nhất trong toàn huyện.
 	 Kết quả khảo sát kỹ năng nói và nghe từ đầu năm học 2022- 2023 của học sinh lớp 6 tại trường PTDTNT Lệ Thủy trước khi áp dụng giải pháp.
Lớp
 
Sĩ số
Trình bày
( nói và nghe) tốt
(9 -> 10đ)
Trình bày khá
(7 -> 8đ)
Trình bày đạt
(5 -> 6đ)
Trình bày chưa đạt
(0->4,5đ)
TS
%
TS
%
TS
%
TS
%
6
35
01
2,9
05
14,3
10
28,6
19
54,3

Trước những thực trạng và khó khăn trên nên trong quá trình tham gia giảng dạy cho học sinh, tôi rất chú trọng tới các tiết học này. Bên cạnh kinh nghiệm giảng dạy của mình kết hợp với các tiết dự giờ của đồng nghiệp tôi đã tổ chức được một số tiết học Nói và nghe thực sự có hiệu quả. Vì vậy, tôi mạnh dạn chia sẻ báo cáo biện pháp: “ Một số giải pháp phát huy năng lực của học sinh dân tộc qua giờ học Nói và nghe trong dạy học môn Ngữ văn lớp 6.”
2.2. Mục đích của biện pháp
- Giúp cho học sinh mở rộng vốn từ, biết cách vận dụng từ ngữ, ngữ pháp để diễn đạt ý tưởng chính xác, rõ ràng, trong sáng.
- Rèn luyện cho học sinh các mặt: về lời nói (phải rõ nghĩa, rõ ý), giọng nói (phải vừa nghe, vừa cố gắng truyền cảm) và tư thế nói (phải mạnh dạn, tự tin giúp cho lời nói có sức thuyết phục hơn). 
- Góp phần củng cố các kiến thức về phương thức biểu đạt (tự sự, miêu tả, biểu cảm, nghị luận, thuyết minh) và các kĩ năng (đọc phân tích đề, liên kết câu, liên kết đoạn văn) đã và đang học trong chương trình. 
- Giúp học sinh rèn được kĩ năng nói kết hợp điệu bộ, ngữ điệu, mạnh dạn, tự tin nói trước tập thể, có thói quen nói trong những môi trường giao tiếp khác nhau.
- Thay đổi không khí giờ luyện nói, tạo hứng khởi cho học sinh được thể hiện khả năng của mình giúp các em tiến bộ và yêu thích môn Ngữ văn. 
- Giúp người nói và người nghe đều có thể tự kiểm tra đánh giá chỉnh sửa để rút kinh nghiệm và hoàn thiện bản thân sau mỗi lần trình bày bài nói và nghe.
2.3. Cách thức tiến hành.
Có rất nhiều giải pháp có thể sử dụng trong tiết học để tạo hứng thú học tập cho học sinh, giúp bài nói sinh động hấp dẫn sau đây tôi xin giới thiệu một số giải pháp mà tôi thường sử dụng trong quá trình tổ chức dạy học.
2.3.1. Giải pháp 1. Giao nhiệm vụ cho học sinh chuẩn bị tại nhà.
* Nhiệm vụ cần thực hiện tại nhà.
- Thứ nhất: Đọc kỹ yêu cầu của đề, lựa chọn nội dung mà mình dự kiến sẽ luyện nói trước lớp.
- Thứ hai: Tìm ý và lập dàn ý cho bài nói. 
- Thứ ba: Chuẩn bị các tư liệu, tranh ảnh hỗ trợ cho bài nói (nếu có).
- Thứ tư: Nêu lên những cảm xúc, suy nghĩ, bài học rút ra từ bài nói. Lựa chọn cách thức thể hiện sao cho phù hợp với bài nói.
- Thứ năm: Đảm bảo bố cục 3 phần của bài nói (mở đầu- nội dung- kết thúc).
* Cách thức giao nhiệm vụ cho học sinh.
Cách 1: Giao nhiệm vụ cá nhân thông qua phiếu học tập.
Cụ thể trong “ Tiết 56 : Nói và nghe trình bày suy nghĩ về tình cảm của con người với quê hương”
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1
Đề bài: Trình bày suy nghĩ về tình cảm của con người với quê hương.
BƯỚC TÌM Ý CHO ĐỀ BÀI
Yêu cầu
Nội dung chuẩn bị
1. Khái quát suy nghĩ của em về tình cảm gắn bó của con người với quê hương.

2. Ý nghĩa của những tình cảm của con người với quê hương.

3. Suy nghĩ của bản thân về tình cảm của con người với quê hương.


PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2
Đề bài: Trình bày suy nghĩ về tình cảm của con người với quê hương.
BƯỚC LẬP DÀN Ý CHI TIẾT
Yêu cầu
Nội dung chuẩn bị
A. Phần mở đầu
- Lời chào hỏi (Chào hỏi thầy cô và các bạn, giới thiệu bản thân)
- Giới thiệu về tình cảm của con người với quê hương đất nước qua những câu văn câu thơ tiêu biểu.

B. Phần nội dung chính của bài nói.
1. Những biểu hiện tiêu biểu về tình cảm của của con người với quê hương đất nước.
2. Ý nghĩa.

C. Kết luận: Liên hệ - tình cảm của bản thân.
Mong muốn được chia sẻ, tham gia đóng góp ý kiến của người nghe


Cách 2. Giao nhiệm vụ cho nhóm thông qua kỉ thuật dạy học khăn trải bàn hoặc hoàn tất một nhiệm vụ.
+ Chia lớp thành các nhóm, giao nhiệm vụ cho các nhóm về xác định nội dung dự định sẽ trình bày, tìm ý cho nội dung nói và nghe.
+ Hướng dẫn các nhóm thống nhất và lập dàn ý theo kỹ thuật sơ đồ tư duy.
+ Từ hệ thống sơ đồ tư duy thống nhất của nhóm, các thành viên sẽ chuẩn bị bài nói theo cách của riêng mình.
 Hoặc giáo viên cũng có thể giao nhiệm vụ cho học sinh các nhóm thống nhất dàn ý chung trong bài Nói và nghe. Sau đó, mỗi nhóm học sinh sẽ lựa chọn hình thức trình bày để chia sẻ bài nói của nhóm trước lớp.
2.3.2. Giải pháp 2: Đa dạng các hình thức tổ chức cho học sinh nói
* Thi nói tiếp sức đồng đội
 Có thể dùng hình thức này đối với lớp học có nhiều học sinh trung bình, chưa quen nói trước tập thể. Học sinh khá giỏi, lanh lợi, hoạt bát làm nòng cốt. Cách nói này yêu cầu nói trong phạm vi thời gian nhất định, tạo không khí sôi nổi, kích thích sự mạnh dạn, tự tin...
Bước 1: Nói trong nhóm
- Giáo viên phân loại học sinh (giỏi, khá, trung bình, yếu) trong mỗi nhóm. Ở các nhóm đều thống nhất phần nói:
+ Phần mở đầu: học sinh yếu, trung bình.
+ Phần nội dung: học sinh khá, giỏi và một số học sinh trung bình, yếu.
+ Phần kết thúc: học sinh trung bình, yếu.
- Học sinh dựa trên dàn ý đã xây dựng, luyện nói với nhau trong nhóm. Các bạn trong nhóm nhận xét, góp ý về nội dung bài nói và cách thức nói.
Bước 2: Nói trước tập thể lớp
- Mỗi nhóm lần lượt lên nói theo hình thức tiếp sức. 
Cụ thể nhóm 1: Học sinh trung bình, yếu nói phần mở đầu; học sinh khá giỏi và một số học sinh trung bình yếu nói phần nội dung; học sinh trung bình, yếu nói phần kết thúc. Các nhóm khác tương tự như vậy.
- Học sinh trong lớp theo dõi, nhận xét
- Giáo viên nhận xét chung về nội dung nói và cách nói đối với các nhóm và cho điểm. Giáo viên lưu ý nhấn mạnh phần cho điểm đối với nhóm có học sinh trung bình yếu nói mạnh dạn, tự tin; học sinh khá giỏi trình bày tốt kèm giọng điệu, thái độ, cử chỉ....
Cụ thể trong “Tiết 56 : Nói và nghe:Trình bày suy nghĩ về tình cảm của con người với quê hương” tôi đã sử dụng hình thức này để học sinh trình bày suy nghĩ tình cảm của con người với quê hương. 
* Thi nói bằng hình thức sân khâu hóa.
Cách nói này dành cho nhiều đối tượng học sinh. Đây là hình thức luyện nói hấp dẫn, thu hút học sinh. Để tiết học bằng hình thức sân khấu hóa phát huy hiệu quả tối đa, các em phải tìm hiểu kĩ nhân vật, quan trọng nhất là các khâu chuẩn bị, lên ý tưởng.
Bước 1: Gv lựa chọn đề tài, hướng dẫn học sinh thực hiện kịch bản theo nhóm.
Bước 2: Hs nhận nhiệm vụ, làm quen với kịch bản và luyện tập vai diễn đảm nhận.
Bước 3: Hs diễn vai do mình đảm nhận những học sinh không tham gia trực tiếp vai diễn thì làm nhiệm vụ quan sát.
Bước 4: Gv quan sát, góp ý và chỉnh sửa khi các em thực hiện trên lớp hay các buổi ngoại khóa.
Ví dụ: Trong tiết 110: Nói và nghe: Trình bày ý kiến về một hiện tượng vấn đề trong đời sống tôi đã hướng dẫn các em sử dụng hình thức này để trình bày ý kiến về phòng tránh nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống.
* Thi nói tương tác với tranh.
Cách nói này nhằm khơi nguồn sáng tạo, tạo hứng thú cho học sinh. Cách này có vật dụng trực quan, hình ảnh minh họa giúp các em có cảm giác như mình đang đọc truyện hay hóa thân vào nhân vật nên các em tự tin nói hơn. Áp dụng hình thức này cho những học sinh khá, giỏi làm “đầu tàu”, sau đó là học sinh trung bình, yếu.
Bước 1: Gv hướng dẫn học sinh lựa chọn đề tài, làm quen với tranh ảnh.
Bước 2: Hs nhận nhiệm vụ, tìm kiếm tranh ảnh qua interner hoặc vẽ tranh minh họa theo nội dung bài nói.
Bước 3: Hs nói theo tranh về chủ đề mà mình đã lựa chọn.
Bước 4: Gv lắng nghe quan sát, góp ý và chỉnh sửa khi các em thực hiện trên lớp hay các hội thi.
Ví dụ trong tiết 85, 98 Nói và nghe: Kể lại một truyền thuyết hay một truyện cổ tích bằng lời một nhân vật tôi hướng dẫn các em sử dụng cách này để kể lại truyền thuyết hay truyện cổ tích.
 2.3.3. Giải pháp 3: Hướng dẫn học sinh cách tập luyện trước khi trình bày trước lớp.
- Tập luyện cách điều chỉnh giọng nói và tốc độ nói.
+ Âm lượng giọng nói: thay đổi phù hợp lúc to, lúc nhỏ, lúc vui, lúc buồn.
+ Tốc độ nói: Có thể nhanh hay chậm phù hợp với từng chi tiết, sự việc trong bài.
- Sử dụng ngôn ngữ cơ thể hiệu quả.
+ Sử dụng cử chỉ tay: Việc kết hợp nhiều cử chỉ tay phù hợp sẽ tạo cho người nói một dáng vẻ thân thiện và thu hút người nghe tập trung hơn vào hệ thống tri thức mà mình đang trình bày. Tuy nhiên cần phải tránh những cử chỉ tay tiêu cực như: bối rối, khoanh tay, cho tay vào túi quần 
+ Tư thế của người nói: Tự tin đứng thẳng, có thể đi lại, lên xuống.
+ Thể hiện trên gương mặt: Vui, buồn, tươi cười, ngạc nhiên cần phù hợp với nội dung nói.
+ Giao tiếp bằng mắt: Giao tiếp bằng mắt đúng cách sẽ giúp cho bài nói hấp dẫn hơn. Có thể là dùng ánh mắt vui, hạnh phúc, thích thú trước những chi tiết, sự việc vui, ánh mắt sợ hãi, buồn khổ trước những sự việc buồn. 
- Luyện nói trước gương hoặc trước người thân.
+ Trước khi luyện nói cần ghi nhớ những nội dung cơ bản. 
+ Nhìn vào gương để tự điều chỉnh cử chỉ, điệu bộ, phong thái của bản thân.
+ Nhờ người thân lắng nghe và nhận xét cho mình.
- Luyện nói bằng cách quay lại video.
+ Việc quay lại video giúp chúng ta có thể xem lại video để tự điều chỉnh cả về tốc độ, giọng điệu hay cử chỉ.
+ Gửi video cho bạn bè nhờ bạn bè nhận xét giúp mình.
Để các em tập luyện có hiệu quả trong các buổi phụ đạo tôi dành thời gian cho các em xem bài nói mẫu, các tiết mục thi kể chuyện trên kênh youtube để các em học hỏi và tập luyện theo. 
Ví dụ tiết 127 Nói và nghe: Giải pháp khắc phục nạn ô nhiễm môi trường tôi đã cho học sinh xem phóng sự về tình trạng ô nhiễm môi trường ven biển tại tỉnh Quảng Bình để các em tập luyện cử chỉ, điệu bộ, phong thái cho phù hợp vai phóng viên trước khi trình bày bài nói.
2.3.4. Giải pháp 4: Kiểm tra, đánh giá, chỉnh sửa.
- Học sinh tự kiểm tra và chỉnh sửa bản thân như:
+ Người nói kiểm tra: So với yêu cầu của người nói, em đã đạt được những điều gì? Em cần thay đổi điều gì trong bài nói đó?
+ Người nghe: So với yêu cầu của người nghe, em đã đạt được những gì? Em thấy bài nói của bạn có thuyết phục không? Vì sao?
- Giáo viên kiểm tra, đánh giá, chỉnh sửa cho cả người nói và người nghe.
- Khung tự đánh giá của người nói và người nghe trong mỗi tiết nói và nghe.
BẢNG TỰ KIỂM TRA KỸ NĂNG NÓI
Nội dung kiểm tra
Tốt
Khá
Đạt
Chưa đạt
1. Bài nói có đủ các phần: mở đầu, nội dung, kết thúc.




2. Người nói trình bày chi tiết nội dung bài nói.




3. Nội dung bài nói được sắp xếp theo trình tự logic




4. Người nói thể hiện cảm xúc, giọng nói, điệu bộ, phương tiện hỗ trợ phù hợp với nội dung được nói




5. Thái độ cầu thị với những ý kiến đóng góp của người nghe.




 
BẢNG TỰ KIỂM TRA KỸ NĂNG NGHE
Nội dung kiểm tra
Tốt
Khá
Đạt
Chưa đạt
1. Nắm và hiểu được nội dung chính của bài nói 




2. Đưa ra được những nhận xét được về ưu điểm, yếu tố sáng tạo trong bài nói của bạn hay điểm hạn chế của bạn.




3. Thái độ chú ý tôn trọng, nghiêm túc, động viên khi nghe bạn trình bày.




3. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC
Sau một thời gian tiến hành áp dụng một số giải pháp phát huy năng lực học sinh dân tộc trong giờ học nói và nghe trong dạy học môn ngữ văn 6 tôi nhận thấy kĩ năng nói và nghe của các em tiến bộ rõ rệt. Các em biết chia sẻ trình bày ý kiến nguyện vọng của bản thân đúng, phù hợp nội dung. 
*Sau đây là kết quả thống kê kỹ năng nói và nghe của học sinh lớp 6 năm học 2022- 2023 sau khi áp dụng giải pháp này.
Lớp
 
Sĩ số
Trình bày tốt
(9 -> 10đ)
Trình bày ở mức khá
(7 -> 8đ)
Trình bày ở mức đạt
(5 -> 6đ)
Trình bày 
chưa đạt
(0->4,5đ)
TS
%
TS
%
TS
%
TS
%
6
35
07
20
19
54
6
17
 03
9 

Để đạt được kết quả này là cả một quá trình cố gắng rèn luyện không mệt mỏi của các em học sinh và sự hướng dẫn tận tình của các thầy cô. Qua kết quả trên đã phần nào chứng tỏ rằng các giải pháp giúp phát huy năng lực của học sinh dân tộc qua giờ học nói và nghe trong dạy học môn Ngữ văn 6 mà tôi đang áp dụng để rèn luyện cho các em học sinh là có hiệu quả. Minh chứng rõ nhất là trong năm học 2022-2023 đội tuyển bồi dưỡng học sinh giỏi Ngữ văn 6 đạt hai giải ba, một giải khuyến khích, đạt giải ba đồng đội và xếp thứ 6 trong toàn huyện. Thành công đó cũng đã và đang là động lực để tôi tiếp tục cố gắng thực hiện tốt hơn vai trò và trách nhiệm của mình. 
Trên đây là những giải pháp của tôi nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn Ngữ văn 6 cho học sinh dân tộc. Để đề tài hoàn thiện rất mong nhận được ý kiến đóng góp của quý cấp lãnh đạo và đồng nghiệp để chúng ta cùng nhau đưa chất lượng dạy học Ngữ văn nói riêng, sự nghiệp giáo dục học sinh dân tộc nói chung ngày càng đi lên./.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA HIỆU TRƯỞNG
 Lê Văn Bình
Lệ Thủy, ngày .....tháng 01 năm 2023.
NGƯỜI BÁO CÁO
Phạm Thị Nguyệt