SKKN Một số phương pháp dạy học trực tuyến nhằm nâng cao hiệu quả học tập môn Ngữ Văn THPT đáp ứng xu hướng chuyển đổi số hiện nay

ứu đề tài: Một số phương pháp dạy học trực tuyến nhằm nâng 
cao hiệu quả học tập môn Ngữ văn THPT đáp ứng xu hướng chuyển đổi số” , 
chúng tôi mong nhận được sự giúp đỡ của các em qua phiếu tham khảo ý kiến, mong 
các em trả lời dựa trên thực tế học tập ở trường THPT. 
Câu 1: Tâm lí của em khi học giờ Ngữ văn ? 
a. Rất hào hứng, thích thú, mong ngóng. 
b. Không thích. 
c. Tùy vào giờ học: Tiếng Việt, Làm văn, Đọc hiểu văn bản. 
Câu 2: Điều kiện học tập trực tuyến của em như thế nào ? 
a. Đầy đủ máy móc, thiết bị, đường truyền mạng tốt. 
b. Còn thiếu thốn. 
Câu 3: Trong các giờ học Văn bằng hình thức trực tuyến, Thầy/cô giảng dạy 
bộ môn vận dụng những hình thức dạy học nào ? 
a. Chủ yếu thầy/ cô giảng và trình chiếu các sline. 
b. Vận dụng linh hoạt nhiều phương pháp khác nhau. 
Câu 4: Mức độ hiệu bài sau giờ học trực tuyến ? 
a. Rất ấn tượng, hiểu bài, rút ra được bài học. 
b. Không ấn tượng, hứng thú vì không hiểu bài. 
c. Bình thường. 
Câu 5: Khó khăn với em trong quá trình học Ngữ văn trực tuyến là gì ? 
a. Hệ thống thiết bị, đường truyền mạng không ôn định, gây gián đoạn giờ 
học. 
b. Học ở nhà nên bị ảnh hưởng bởi những vấn đề xung quanh. 
c. GV giảng bày, trình chiếu nhanh, không ghi chép kịp bài. 
d. Ý kiến khác 
74 
BẢNG KHẢO SÁT SỐ LIỆU THỰC TRẠNG HỌC TRỰC TUYẾN CỦA HS. 
TT Câu hỏi Câu lựa chọn Tỉ lệ lựa chọn 
1 Tâm lí của em khi 
học giờ Ngữ văn ? 
Rất hào hứng, thích thú, mong 
ngóng 
20 HS 
7,7% 
 Không thích 198 HS 
76,2% 
 Tùy vào giờ học: Tiếng Việt, 
Làm văn, Đọc hiểu văn bản. 
42 HS 
16,1% 
2 Điều kiện học tập 
trực tuyến của em 
như thế nào ? 
Đầy đủ máy móc, thiết bị, 
đường truyền mạng tốt. 
258 HS 
99,2% 
 Còn thiếu thốn. 2 HS 
0,8% 
3 Trong các giờ học 
Văn bằng hình 
thức trực tuyến, 
Thầy/cô giảng dạy 
bộ môn vận dụng 
những hình thức 
dạy học nào ? 
Chủ yếu thầy/ cô giảng và 
trình chiếu các sline. 
190 HS 
73,1% 
 Vận dụng linh hoạt nhiều 
phương pháp khác nhau. 
70 GV 
26,9% 
4 Mức độ hiệu bài 
sau giờ học trực 
tuyến ? 
 Rất ấn tượng, hiểu bài, rút ra 
được bài học. 
60 HS 
23,2% 
 Không ấn tượng, hứng thú vì 
không hiểu bài. 
170 HS 
65,3% 
 Bình thường, tùy vào từng giờ 
học. 
30 HS 
11,5% 
5 Khó khăn với em 
trong quá trình học 
Ngữ văn trực 
tuyến là gì ? 
Hệ thống thiết bị, đường 
truyền mạng không ôn định, 
gây gián đoạn giờ học. 
23 HS 
8,9% 
 Học ở nhà nên bị ảnh hưởng 
bởi những vấn đề xung quanh. 
98 HS 
37,7% 
 GV trình chiếu nhanh, không 120 HS 
75 
ghi chép kịp bài. 46,2% 
 Ý kiến khác (7,2%) - GV chủ yếu thuyết 
giảng, khiến em buồn 
ngủ. 
- Em không trực tiếp 
tham gia được các hoạt 
động thảo luận tích cực 
cùng với các bạn như ở 
lớp 
. 
76 
PHỤ LỤC 3: PHIẾU ĐÁNH GIÁ THÁI ĐỘ, HỨNG THÚ CỦA HS 
SAU KHI TÁC ĐỘNG 
Đánh dấu X vào câu trả lời của bạn 
Câu 1: Em có ấn tượng với giờ học này không ? 
 a. Thích 
 b. Không thích 
Câu 2: Sau khi học xong, em thấy mình có hiểu bài hay không? 
 a. Nắm vững nội dung bài học 
 b. Không hiểu bài 
Câu 3: Trong giờ học, em thấy không khí giờ học lớp mình diễn ra như thế 
nào ? 
a. Trầm lắng, HS không tương tác với GV 
b. Bình thường, một số bạn giơ tay phát biểu. 
c. Giờ học diễn ra sôi nổi, vui vẻ, nhiều hứng thú. 
77 
PHỤ LỤC 4: ĐỀ VÀ ĐÁP ÁN KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC SAU 
TÁC ĐỘNG 
ĐỀ SỐ 1: Sau tiết dạy “Tỏ lòng” – Phạm Ngũ Lão. 
 Hình thức: Tự luận, thời gian: 90 phút, trực tuyến qua LMS. 
I. Đọc hiểu (3 điểm) 
Đọc văn bản sau và trả lời các câu hỏi: 
(...) Hào khí Đông A là một cơn gió mạnh, một mặt nó là con đê chắn giữ cho 
vận nước vững bền (chống lại mọi kẻ thù xâm lược), một mặt nó khơi nguồn cho bao 
nhiêu tiềm lực tinh thần ẩn giấu. Thuật hoài của Phạm Ngũ Lão như một hạt muối 
kết tinh từ nước biển và ánh sáng mặt trời của một thời đại vẻ vang trong lịch sử, 
một thời đại đặc sắc của thơ ca Việt Nam. 
(Trích Văn bản Ngữ văn 10, gợi đọc hiểu và lời bình, Vũ Dương Quỹ-Lê 
Bảo, trang 75, NXBGD 2006) 
Câu 1. Anh/ chị hiểu Hào khí Đông A là gì ? 
Câu 2. Cụm từ chống lại mọi kẻ thù xâm lược thuộc thành phần gì trong câu 
văn? 
Câu 3. Xác định biện pháp tu từ về từ trong văn bản. Nêu hiệu quả nghệ thuật 
của biện pháp đó. 
Câu 4. Người viết tỏ thái độ như thế nào khi nhận xét về bài thơ Thuật hoài 
của Phạm Ngũ Lão ? 
II. Làm văn (7 điểm): 
Cảm nhận của anh (chị) về bài thơ “Tỏ lòng” (Thuật hoài) của Phạm Ngũ 
Lão). 
HƢỚNG DẪN CHẤM, THANG ĐIỂM 
 Câu Yêu cầu cần đạt Điểm 
I. Đọc 
-Hiểu 
(3 
điểm) 
1 Hào khí khí thời Đông A là hào Trần, tức khí thế chống ngoại 
xâm của quân dân đời nhà Trần, vì chữ Trần có thể đọc theo 
lối chiết tự là Đông A. 
0.5 
2 Cụm từ chống lại mọi kẻ thù xâm lược thuộc thành phần chêm 
xen (chú thích 
0.5 
78 
3 Biện pháp tu từ về từ trong văn bản là so sánh. Cụ thể : 
- Hào khí Đông A - một cơn gió mạnh - con đê chắn giữ 
- “Thuật hoài” - một hạt muối kết tinh từ nước biển và ánh 
sáng mặt trời 
Hiệu quả nghệ thuật: tạo hình ảnh cụ thể, gợi sự liên tưởng 
phong phú trong tâm trí người đọc về vẻ đẹp của Hào khí 
Đông A và giá trị của bài thơ . 
1.0 
4 Người viết tỏ thái độ ca ngợi, đánh giá rất cao vị trí bài thơ 
Thuật hoài của Phạm Ngũ Lão trong văn mạch của dân tộc 
1.0 
II. 
Làm 
văn 
(7 
điểm) 
 Yêu cầu chung: Thí sinh biết kết hợp kiến thức và kĩ năng về 
dạng bài nghị luận văn học để tạo lập văn bản. Bài viết có bố 
cục đầy đủ, rõ ràng; văn viết có cảm xúc; thể hiện khả năng 
cảm thụ văn học tốt; diễn đạt trôi chảy, bảo đảm tính liên kết, 
không mắc lỗi chính tả, từ ngữ, ngữ pháp. 
 Yêu cầu cụ thể: 
a. Đảm bảo cấu trúc bài nghị luận: 
Có đầy đủ ba phần: Mở - Thân - Kết bài. Phần mở bài biết 
dẫn dắt hợp lí và nêu được vấn đề; Thân bài tổ chức thành 
nhiều đoạn liên kết chặt chẽ cùng làm sáng tỏ vấn đề; Kết bài 
khái quát được vấn đề và thể hiện được ấn tượng, cảm xúc 
sâu đậm của cá nhân. 
0.25 
 b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận: Cảm nhận bài thơ “ 
Tỏ lòng” của Phạm Ngũ Lão với những nội dung chính: Vẻ 
đẹp hào hùng của con người và quân đội thời Trần; Quan 
niệm về công danh và khát vọng của tác giả Phạm Ngũ Lão. 
0.5 
 c. Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm; các luận 
điểm triển khai trình tự hợp lí, liên kết chặt chẽ; sử dụng tốt 
các thao tác lập luận, kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng. 
 *Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm 0.5 
 * Vẻ đẹp hào hùng của con ngƣời và quân đội thời Trần 
- Vẻ đẹp con người: 
2.0 
79 
+ Bối cảnh: Không gian: “giang sơn”-> rộng lớn, bao la. 
 Thời gian: “ Kháp kỉ thu” -> lâu dài 
+ Tư thế; “ hoành sóc”( cầm ngang ngọn giáo) -> Chủ động, 
lẫm liệt, hiên ngang 
 Con người với tầm vóc lớn lao, kì vĩ. 
- Vẻ đẹp của quân đội thời Trần: 
+ “ Ba quân” như hổ báo khí thế nuốt trôi trâu: Sức mạnh phi 
thường, cuồn cuộn tỏa ra từ nội lực; vừa mang tính hiện thực 
vừa mang tính lãng mạn. 
 Hào khí Đông A. 
*Quan niệm về chí làm trai và tâm tình của tác giả 
- Quan niệm về chí làm trai 
+ Làm trai phải có “công danh”( Làm nên sự nghiệp và để lại 
tiếng thơm). Đây là quan niệm sống tích cực và tiến bộ của 
nam nhi thời phong kiến. 
+ Công danh còn là món “ nợ” ( bổn phận, trách nhiệm) với 
đời. 
- Nỗi “ thẹn” với Vũ Hầu – con người tuyệt trí, tuyệt tài. 
=> Nhân cách lớn: chưa bao giờ thỏa mãn với bản thân; quyết 
tâm thực hiện lí tưởng cao cả. 
2,0 
 *Bàn luận, đánh giá: 
- Nội dung: 
Bài thơ tiêu biểu cho chủ nghĩa yêu nước trong văn học trung 
đại: Tự hào về đất nước, về dân tộc; tinh thần sẵn sàng chiến 
đấu và quyết tâm bảo vệ non sôngHào khí Đông A làm nên 
chất anh hùng ca cho bài thơ. 
- Nghệ thuật: 
Giọng thơ hào hùng, mang cảm hứng tự hào, ngợi ca; bút 
pháp so sánh, điển tích, đặt con người trong tương quan với 
vũ trụ 
1.0 
0.5 
0.5 
 d. Sáng tạo: Có cách diễn đạt mới mẻ, thể hiện suy nghĩ sâu 0.5 
80 
sắc về vấn đề nghị luận. 
 e. Chính tả, dùng từ, đặt câu: Đảm bảo quy tắc chính tả, 
dùng từ, đặt câu 
0.25 
Lƣu ý chung: 
 Do đặc trưng môn Ngữ văn, bài làm cần được đánh giá tổng quát, tránh đếm ý 
cho điểm. 
 Chỉ cho điểm tối đa theo thang điểm với những bài viết đáp ứng đầy đủ yêu 
cầu đã nêu ở mỗi câu, đồng thời phải chặt chẽ , diễn đạt lưu loát, có cảm xúc, liên hệ. 
Khuyến khích những bài có sáng tạo. 
ĐỀ SÔ 2: Sau khi dạy bài “Đặc điểm loại hình tiếng Việt” 
Hình thức: GV tạo phiếu học tập, xuất bản đề thi trên azota, HS tiến hành làm 
bài theo thời gian quy định. Thời gian: 45 phút.(Điểm bài thi được ghi nhận làm điểm 
thường xuyên) 
1, Điền từ thích hợp vào ô trống (1.0 điểm) 
- Chịu ơn không biết là người. 
-Không hề tồn tại gọi là 
-Không biết dạ, thưa là người  
-Không tên không tuổi gọi là 
-Không ai thắng mình là người 
Từ ví dụ trên, rút ra đặc điểm gì của tiếng Việt ? 
2. Chỉ ra lỗi dùng từ trong ngữ liệu cho sau đây (1.0 điểm) 
Trong một bài phát thanh của đài X. có câu như sau: “Đó là tấm gương soi để 
mỗi người soi vào đấy thấy rõ yếu điểm của mình”. Tiếp đó lại có câu: “Để khắc 
phục yếu điểm đó cần phải”. Trong một bài phóng sự khác, một nữ phát thanh viên 
nọ với giọng phát thanh khá mượt mà cũng đã ba lần lặp đi lặp lại một câu: “Yếu 
điểm của cái khóa là” 
Từ ví dụ, em rút ra được đặc điểm gì về tiếng Việt ? 
3. Đọc bài thơ theo các thứ tự (1.0 điểm) 
Đây lại gửi thư đặng đó hay 
Hay đó đặng thư bỏ ngh a này 
Này ngh a bỏ thư chàng nhớ thiếp 
81 
Thiếp nhớ chàng thư gửi lại đây 
(Bùi Hữu Nghĩa) Từ đó, em hãy rút ra được đặc điểm gì về tiếng Việt ? 
4. Anh/chị hãy viết đoạn văn ngắn (khoảng 200 chữ) trình bày suy 
nghĩ về ý nghĩa của việc giữ gìn sự trong sáng của ngôn ngữ tiếng Việt. (7,0 
điểm) 
HƢỚNG DẪN CHẤM, THANG ĐIỂM 
Câu Nội dung Điểm 
1 -Chịu ơn không biết là người vô ơn 
-Không hề tồn tại gọi là vô hình 
-Không biết dạ, thưa là người vô lễ 
-Không tên không tuổi gọi là vô danh 
-Không ai thắng mình là người vô địch 
-> Đặc điểm: Tiếng là đơn vị cấu tạo từ. 
1.0 
2 Yếu điểm (điểm quan trọng, điểm cốt yếu) trong cả hai bài báo đó đã 
bị dùng khá tùy tiện không đúng chỗ, khiến cho nội dung thông tin 
trở nên vô nghĩa. Lẽ ra từ cần dùng chính xác ở đây phải là từ nhược 
điểm có nghĩa là: điểm yếu kém 
- Cần phân biệt yếu điểm của Hán Việt với điểm yếu của thuần 
Việt. Điểm yếu là điểm kém, tệ hại nhất. 
-> Từ không biến đổi hình thái. 
1.0 
3 HS đề xuất được cách đọc 
 Ý ngh a câu phụ thuộc vào sắp xếp trật tự từ. 
1.0 
4 Yêu cầu cụ thể: 
a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức đoạn văn 
Thí sinh có thể trình bày đoạn văn theo cách diễn dịch, quy nạp, tổng 
- phân - hợp, móc xích hoặc song hành. 
b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận: Ý nghĩa của việc giữ gìn sự 
trong sáng tiếng Việt 
c. Triển khai vấn đề nghị luận 
Thí sinh có thể lựa chọn các thao tác lập luận phù hợp để triển khai 
7.0 
82 
vấn đề nghị luận theo nhiều cách nhưng phải làm rõ suy nghĩ của 
bản thân về vấn đề nghị luận. Có thể tham khảo nội dung sau: 
- Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt là góp phần giữ gìn, bảo vệ 
ngôn ngữ mẹ đẻ nhằm tạo ra bản sắc riêng của dân tộc để phân biệt 
giữa dân tộc Việt Nam với các dân tộc khác trên thế giới. 
+Giữ gìn tiếng mẹ đẻ sẽ góp phần thể hiện ý thức, trách nhiệm của 
công dân đối với chữ viết dân tộc, tiếng nói của dân tộc cũng như 
góp thể hiện lòng tự tôn dân tộc, góp phần giữ gìn tài sản quý giá 
nhất của dân tộc ta. 
- Gìn giữ sự trong sáng của tiếng Việt là yếu tố góp phần bảo vệ 
tiếng Việt, bảo vệ ngôn ngữ của quốc gia chính là bảo vệ tiếng nói 
của dân tộc, bảo vệ đất nước; là điều kiện tiên quyết để giúp nước 
nhà phát triển. 
d. Chính tả, ngữ pháp 
Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp tiếng Việt. 
e. Sáng tạo 
Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới 
mẻ. 
PHẦN NHẬN XÉT BÀI LÀM CỦA HS SAU KIỂM TRA 
* Đối với bài học “Tỏ lòng” –Phạm Ngũ Lão: 
- Lớp đối chứng: 
+ HS làm bài sơ sài, không đầu tư. 
+ Câu đọc hiểu, nhiều bạn chưa hiểu thế nào là “Hào khí Đông A”, việc xác 
định biện pháp tu từ còn sai nhiều. ở câu 4, nhiều bài viết tỏ ra không hiểu nội dung 
câu hỏi, hoặc có trả lời cũng trả lời cho có như: Thái độ của người viết là tự hào, 
+ ở phần Làm văn: Bên cạnh, một số bài làm đảm bảo kiến thức cơ bản thì 
phần lớn, các bài làm của HS cảm nhận hời hợt, sơ sài. Sai về PP làm dạng bài cảm 
nhận bài thơ. HS dừng lại diễn xuôi mà thiếu phân tích, cảm nhận 
- Lớp thực nghiệm: 
+ Ở phần đọc hiểu: Đa số bài viết trả lời được 4 câu hỏi trong phần này. Tuy 
nhiên, ở câu 3, đề yêu cầu chỉ ra hiệu quả nghệ thuật thì một số em trả lời còn hời 
hợt, thiếu ý. 
83 
+ Phần làm văn: ấn tượng đầu tiên đó là “lực viết” của HS rất tốt. Nhiều bài 
nắm chắc Phương pháp làm bài, đầy đủ các ý cơ bản. Hành văn mạch lạc, rõ ràng. 
Nhiều bài viết tỏ ra hiểu sâu, hiểu kĩ về tác phẩm, có phần liên hệ mở rộng rất tốt. 
Đặc biệt, HS bình chữ “thẹn” trong bài thơ, có phần so sánh, từ đó, khái quát về nhân 
cách của Phạm Ngũ Lão. 
*Đối với bài “Đặc điểm loại hình tiếng Việt”. 
- Lớp đối chứng: 
+ Đa số các em làm được bài tập 1 ở nội dung điền từ vào chỗ trống. Nhưng lại 
không rút ra được đặc điểm của ngôn ngữ tiếng Việt (nghĩa là HS không hiểu bài). ở 
câu 2, nhiều HS không phát hiện được lỗi sai khi bài viết sử dụng từ “yếu điểm” 
trong trường hợp đó, bởi các em nhầm lẫn giữu “yếu điểm” và “điểm yếu”. Nhìn 
chung, HS chỉ làm theo sự hiểu biết “ngoài lề” kiến thức của mình, chứ chưa thực sự 
hiểu bản chất của bài tập xuất phát từ những đặc điểm loại hình của tiếng Việt. 
+ Riêng với câu 4: HS trình bày sơ sài, dung lượng ngắn. Chưa hiểu được vấn 
đề cốt lõi “Giữ gìn sự trong sáng của ngôn ngữ tiếng Việt” là gì. Bài viết của một số 
em còn mắc lỗi chính tả, dùng từ, câu văn lủng củng. 
- Lớp thức nghiệm: 
+ ở câu 1, 2, 3, đa số các em làm tốt. Rút ra được đặc điểm của loại hình ngôn 
ngữ tiếng Việt. Riêng câu 2, còn một số em còn nhầm ý nghĩa của hai từ “yếu điểm”, 
“điểm yếu”. 
+ Câu 4: Có nhiều bài viết tốt. Hiểu được vai trò của ngôn ngữ đối với việc 
hoàn thiện nhân cách của cá nhân cũng như sự phát triển của xã hội. từ đó,các em 
thấy được tầm quan trong của việc cần phải giữ gìn sự trong sáng ngôn ngữ như thế 
nào. Đặc biệt là trong giai đoạn hội nhập của ngôn ngữ như hiện nay. Một số em đưa 
ra được thông điệp hay như “Hội nhập nhưng không hòa tan”, “Học hỏi nhưng 
không chối bỏ”,.. 
84 
PHỤ LỤC 5: MỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ GIỜ HỌC TRỰC TUYẾN MÔN 
NGỮ VĂN 
Một số hình ảnh trong giờ học bài “Đặc điểm loại hình tiếng Việt” 
85 
 Hình ảnh tại giờ học, kiểm tra văn bản “Ai đã đặt tên cho dòng sông” 
86 
Phƣơng pháp dùng video, trò chơi trong giờ học “Vợ nhặt”(Kim Lân) 
87 
Trò chơi khởi động cho bài dạy “Chiếc thuyền ngoài xa” (Nguyễn Minh Châu) 
Trò chơi khởi động cho bài dạy Hồn Trương Ba, da hàng thịt (Lƣu Quang Vũ) 
88 
PHỤ LỤC 6: MINH CHỨNG MỘT SỐ BÀI KIỂM TRA CỦA HỌC 
SINH 
 Bài làm của em Nguyễn Nhƣ Quỳnh, lớp 10A13- Đề 1 
Bài làm của em Nguyễn Hà Phƣơng, lớp 10A13- Đề 1 
89 
Bài làm của em Văn Thị Hạ, lớp 11A10 – Đề 2