SKKN Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản “Ếch ngồi đáy giếng” theo hướng tích hợp liên môn

ề một cách có hệ thống và lôgic. Qua đó học sinh cũng thấy được mối quan hệ biện chứng giữa các kiến thức được học trong chương trình vào quá trình tạo lập văn bản một cách hiệu quả dồng thời hiểu thêm về kiến thức địa lí, lịch sử, giáo dục công dân .
1. Những điểm mạnh 
 Vận dụng kiến thức liên môn trong chương trình Ngữ văn THCS đặc biệt là qua quá trình trực tiếp giảng dạy với học sinh lớp 6 chúng tôi thấy có nhiều thuận lợi : Các em lớp 6 đã tiếp cận và làm quen với kiến thức trong chương trình bậc THCS nói chung và môn Ngữ văn nói riêng nên các em không còn bỡ ngỡ lạ lẫm với những hình thức kiểm tra đánh giá mà giáo viên đề ra. Đối với kiến thức bài “Ếch ngồi đáy giếng “ các em đã học ở bài trước các kiến thức liên quan : Tiếng Việt ( tiết 10 Nghĩa của từ ), Văn học dân gian ( tiết 1 khái niệm về truyền thuyết tiết 21 Khái niệm về truyện cổ tích ), Tập làm văn ( tiết 8 Tìm hiểu chung về văn tự sự) tích hợp dọc theo phân môn Tập làm văn ( tiết 53 kể chuyện tưởng tượng)
- Đối với các môn học khác như Lịch sử , Địa lí ,Sinh học, Âm nhạc và giáo dục công dân các em cũng được giáo viên trong quá trình giảng dạy tích hợp kiến thức liên quan môn ngữ văn .Vì vậy , khi cần tích hợp kiến thức của một môn học nào đó vào bài giảng truyện ngụ ngôn “ Ếch ngồi đáy giếng ’’ các em không cảm giác bỡ ngỡ mà các em sẽ nhanh chóng tư duy để giải quyết vấn đề một cách nhanh nhất và thuận lợi nhất .
 Thực tế cho thấy, áp dụng hình thức này, học sinh tỏ ra rất hào hứng với nội dung bài học, vốn kiến thức tổng hợp của học sinh được bổ sung nhẹ nhàng, tự nhiên nhưng rất hiệu quả. Mặt khác, các kiến thức liên ngành thông qua hình thức tích hợp này còn giúp học sinh có thêm căn cứ, cơ sở để hiểu rõ hơn nội dung, ý nghĩa của văn bản.
2. Những hạn chế
Để đưa kiến thức liên môn vào hoạt động dạy học dễ dẫn tới quá tải trong giờ học, điều đó đi ngược lại với chủ trương dạy học giảm tải , tinh giản nội dung. Mặt khác dạy học theo hướng tích hợp thường gặp khó khăn chung như việc đổi mới tổ chức dạy học, đổi mới phương pháp dạy học, đó là nhiều học sinh chưa có thói quen về tư duy phản biện nên khi được chuyển giao nhiệm vụ học tập thường làm việc hình thức, không phát huy được khả năng hợp tác nhóm .
Đối với giáo viên từ lâu đã quen dạy học bám theo SGK của bộ và phân phối chương trình cấp trên chỉ đạo, thực hiện như vậy là thực hiện quy chế chuyên môn.Trước yêu cầu đổi mới giáo dục theo tinh thần nghị quyết 29-NQ/TW đổi mới đối với người giáo viên trước hết là phải đổi mới khâu tổ chức dạy học, sau đó là đổi mới phương pháp qua từng hoạt động lên lớp và tiếp là đổi mới kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lực chuẩn nhằm cho học sinh biết vận dụng kiến thức ở trường để giải quyết tình huống thực tiễn .
3. Nguyên nhân
Giáo viên và học sinh đều có tâm lí ngại thay đổi tìm tòi , ngại khó khăn vẫn mang tư duy lối mòn cũ .
Thực tế việc dạy học vận dụng kiến thức liên môn phải có sự kết hợp làm việc nhóm giữa nhiều giáo viên các bộ môn nên tốn nhiều thời gian .
Việc sưu tầm và chọn lọc tài liệu gặp nhiều khó khăn
Bản thân mỗi giáo viên để soạn giáo án liên môn phải xây dựng bài giảng điện tử phải tốn nhiều thời gian nghiên cứu ,đầu tư công sức cho bài dạy ,và gặp không ít khó khăn khi tìm hình ảnh minh họa , tư liệu dẫn chứng phù hợp .
III. Các giải pháp 
Trong thực tế chúng tôi nhận thấy khi soạn bài có kết hợp các kiến thức của các môn học khác sẽ giúp giáo viên tiếp cận tốt hơn, hiểu rõ hơn, sâu hơn những vấn đề đặt ra. Giáo viên có hiểu biết cơ bản về những môn định tích hợp ,không chỉ nắm vững kiến thức của môn ngữ văn mà còn nắm vững được nội dung chương trình một số môn học liên quan như Lịch sử, Địa lí, Âm nhạc, Giáo dục công dân, Sinh học, để nghiên cứu có hiệu quả trong thực tế giảng dạy.
Giáo viên và học sinh có kĩ năng làm việc nhóm, biết chọn lọc sưu tầm tài liệu.
Giờ dạy vận dụng kiến thức liên môn nhưng phải linh hoạt phù hợp với mức độ nhận thức của học sinh tránh gom quá nhiều kiến thức vào bài dạy 
Hướng dẫn học sinh tích cự chủ động trong việc học tập theo nguyên tắc liên môn, các em cần sưu tầm tài liệu có những kiến thức toàn diện đa chiều về một đối tượng.
IV. Các bước đã tiến hành
1. Mục tiêu dạy học: 
Kiến thức, kĩ năng, thái độ của các môn học sẽ đạt được trong giáo án là: Lịch Sử, GDCD, Âm nhạc, Mĩ thuật. 
Học sinh cần có năng lực vận dụng những kiến thức liên môn: Lịch Sử, GDCD, Âm nhạc, Mĩ thuật, lồng ghép Giáo dục kỹ năng sống. 
2. Đối tượng dạy học : Học sinh lớp 6E, 6C. 
3. Ý nghĩa, vai trò: 
Gắn kết kiến thức, kĩ năng, thái độ các môn học với nhau, với thực tiễn đời sống xã hội, làm cho học sinh yêu thích môn học hơn và yêu cuộc sống. Biết liên hệ truyện “Ếch ngồi đáy giếng” với những tình huống, hoàn cảnh thực tế phù hợp; biết so sánh, tưởng tưởng để thấy được nghĩa giáo huấn sâu sắc của truyện. Từ đó, giáo dục được, kỹ năng sống không chỉ cho các em mà còn mang tính giáo dục kỹ năng sống của cộng đồng. 
Thiết bị dạy học: 
- Màn hình, Laptop. 
- Bảng phụ. 
4. Hoạt động dạy học và tiến trình dạy học 
Tôi xin giới thiệu sản phẩm đã thiết kế đó là Mô tả hoạt động dạy và học qua giáo án Ngữ Văn lớp 6, tiết 39: “Ếch ngồi đáy giếng” tôi dùng hệ thống câu hỏi trong giáo án có liên quan đến các môn học khác như Lịch Sử, GDCD, Âm Nhạc, Mĩ Thuật. 
Để đúc kết được vấn đề, học sinh cần nắm được các kiến thức liên môn nói trên. 
5. Kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh. 
Nội dung: 
1. Về kiến thức: Đánh giá ở 3 cấp độ: 
a) Nhận biết 
b) Thông hiểu 
c) Vận dụng (cấp độ thấp, cấp độ cao) 
2. Về kĩ năng: Rèn luyện kỹ năng liên hệ các sự việc trong truyện với những tình huống hoàn, cảnh thực tế kĩ năng vận dụng kiến thức liên môn để nhận xét, đánh giá vấn đề.
3. Về thái độ: Đánh giá thái độ học sinh: Ý thức, tinh thần tham gia học tập
Tình cảm của học sinh đối với môn học và các môn học khác có liên quan.
*Cách thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, sản phẩm của học sinh
GV đánh giá kết quả, sản phẩm của học sinh.
- HS tự đánh giá kết quả, sản phẩm lẫn nhau (các nhóm, tổ) Phiếu trắc nghiệm về đánh giá kết quả , sản phẩm của học sinh
 GIÁO ÁN MINH HỌA 
 Tiết 39 ẾCH NGỒI ĐÁY GIẾNG 
 (Truyện ngụ ngôn) 
I. Mục tiêu: 
1) Kiến thức: Giúp HS nắm được
- Thế nào là truyện ngụ ngôn
- Đặc điểm của nhân vật, sự kiện, cốt truyện trong một tác phẩm ngụ ngôn. 
- Ý nghĩa giáo huấn sâu sắc của truyện ngụ ngôn. 
2) Kĩ năng:
 - Qua khâu đọc hiểu văn bản truyện ngụ ngôn, phát huy được năng lực cảm thụ văn học của HS 
- Biết liên hệ các sự việc trong truyện với những tình huống, hoàn cảnh thực tế qua đó thấy được năng lực sáng tạo của HS.
- Kể diễn cảm tự nhiên, độc đáo giúp HS phát huy năng lực giao tiếp, năng lực cảm thu tác phẩm, năng lực sáng tạo khi nhập vai: kể chuyện sáng tạo. 
II. Chuẩn bị:
- GV: tham khảo tài liệu, Laptop , giáo án
- HS: soạn bài theo yêu cầu của GV 
III. Tiến trình lên lớp.
1. Bài cũ: Cho các văn bản Thánh Gióng, Con rồng cháu tiên, Sơn Tinh Thủy Tinh, Cây bút thần, Ông lão đánh cá và con cá vàng, Sự tích Hồ Gươm, Bánh chưng bánh dầy. Hãy xếp các văn bản trên vào hai thể loại truyền thuyết và cổ tích. 
2. Giới thiệu bài mới:
Các em đã được học truyện truyền thuyết, cổ tích, ta hiểu thêm nguồn gốc của con người, cũng như những gì quanh ta. Có những chuyện cha ông kể để qua đó răn dạy con cháu những điều sâu sắc trong cuộc sống dù có thể đó là chuyện của loài vật. Để hiểu thêm về điều đó cô trò chúng ta tìm hiểu truyện“ Ếch ngồi đáy giếng”.
 Hoạt động của trò
 Nội dung chính
 
- GV hướng dẫn: đọc chậm, xen chút hài hước kín đáo 
Gv trình chiếu tranh
Em hãy sắp xếp lại bức tranh cho đúng nội dung câu chuyện ? Dựa vào các bức tranh đó hãy kể lại câu chuyện bằng lời văn của em ?
Dựa vào phần chú thích em hiểu thế nào là Truyện ngụ ngôn ?
Lưu ý HS chú thích sgk
Văn bản có thể chia làm mấy phần ? nội dung chính của từng phần?
GV cho HS đọc lại văn bản ? Em có biết nhân vật chính trong truyện này không? 
Khi ở trong giếng ếch có cuộc sống như thế nào ?
GV trình chiếu cho hs quan sát bức tranh khi ếch ở trong giếng
( Lồng âm thanh tiếng ếch kêu )
 Em có nhận xét gì về môi trường sống ấy? 
Từ môi trường sống đó ếch có những suy nghĩ, hiểu biết gì về xung quanh? 
? Do suy nghĩ và cách hiểu như thế, em thấy tầm nhìn của ếch như thế nào? 
Tưởng tượng và nói hộ suy nghĩ của ếch lúc này ?
 GV: Thế rồi chuyện gì đã xảy ra với Ếch ? Hãy kể tiếp phần 2
GV trình chiếu tranh cho hs quan sát. Dựa vào tranh kể lại các sự việc khi ếch ra khỏi giếng ?
 Môi trường sống thay đổi: không còn chật hẹp nữa mà thật rộng lớn 
 Khi ra khỏi giếng ếch ta có biểu hiện gì ?
? Từ biểu hiện đó, em thấy Ếch có thái độ như thế nào?
? Với sự nhâng nháo đó ếch đã phải chịu hậu quả gì ?
Theo em ếch có thể có kết cục khác không ?Có ,nếu :
Trong lịch sử Việt Nam có một câu chuyện nêu lên bài học về sự chủ quan mất cảnh giác để lại hậu quả đáng tiếc, đó là câu chuyện nào ? hậu quả ra sao 
GV trình chiếu tranh an toàn giao thông và cho hs nhận xét
HS tự nhận xét và rút ra bài học cho bản thân 
Trong lớp có bạn học giỏi,bạn luôn kiêu ngạo , coi thường mọi người, em nghĩ mọi người sẽ nhìn bạn với cái nhìn như thế nào ? Để hòa nhập với mọi người cần phải như thế nào ? 
(Hs thảo luận trả lời )
Em hãy nêu giá trị nghệ thuật của truyện ?
Từ cốt truyện, tác giả dân gian muốn gửi tới mọi người bài học gì? 
- HS trả lời – HS nhận xét – GV đánh giá, chốt ý
- GV cho hoc sinh hát bài hát Ếch ngồi đáy giếng ? (Tích hợp môn học Âm Nhạc) 
 GV liên hệ về sự thay đổi môi trường sẽ có những ảnh hưởng nhất định tới con người và kết hợp tích hợp vói giáo dục bảo vệ môi trường 
Bài tập 2 – tr.101) Thành ngữ “ếch ngồi đáy giếng “có ý nghĩa gì ?
d) Cả a, b, c đều đúng
Tìm và gạch dưới hai câu văn trong văn bản mà em cho là quan trọng nhất trong việc thể hiện ý nghĩa của truyện?
Giáo viên trình chiếu bức tranh cho hs quan sát và nhận xét 
Em có nhận xét gì về môi trường sống của ếch khi ở trong giếng và ra ngoài giếng ?
Theo em nguyên nhân nào dẫn đến cái chết của ếch (do yếu tố khách quan hay chủ quan) 
- Yếu tố chủ quan
 VI Hướng dẫn học ở nhà. 
- Học thuộc khái niệm truyện ngụ ngôn; nội dung, ý nghĩa của truyện. 
- Tập kể lại truyện. 
- Làm bài tập về nhà rút kinh nghiệm
I. Đọc , kể , hiểu chú thích
1. Đọc 
- GV đọc mẫu một lần 
– HS đọc lại 
– HS khác nhận xét 
– GV nhận xét 
2. Kể
- HS kể lại truyện bằng lời văn của mình 
3. Chú thích 
a) Khái niệm truyện ngụ ngôn : 
 Hình thức : Là truyện kể bằng văn xuôi hoặc văn vần 
- Mượn chuyện về loài vật, đồ vật, 
Nội dung : Nói bóng gió, kín đáo chuyện con người 
Mục đích :Khuyên nhủ và răn dạy người ta một bài học nào đó
b) Từ khó :
Giếng 
Chúa tể
Nghênh ngang
Nhâng nháo
II. Tìm hiểu văn bản
1. Bố cục : 2 phần
Phần 1 : từ đầu đến oai như một vị chúa tể 
( ếch khi ở trong giếng )
Phần 2 : còn lại ( ếch khi ra khỏi giếng )
2 . Tìm hiểu chi tiết 
a) Ếch khi ở trong giếng
+Môi trường sống 
- Trong giếng
- Xung quanh chỉ có vài con cua, ốc, nhái
-> Môi trường , thế giới của ếch nhỏ bé , chật hẹp , đơn giản
+ Suy nghĩ và hành động
- Bầu trời bé bằng chiếc vung
- Mình thì oai như một vị chúa tể
- Cất tiếng kêu ồm ộp
+ Nhận thức và tính cách
- Hạn hẹp
- Kiêu căng, ngạo mạn
-> Gv để cho hoc sinh tự trình bày suy nghĩ của mình
b ) Ếch khi ra khỏi giếng
+ Môi trường sống
- Ngoài giếng
+ Suy nghĩ và hành động
- Cất tiếng kêu ồm ộp 
- Nghênh ngang đi lại
- Nhâng nháo nhìn bầu trời
- Chả thèm để ý
 +Thái độ, : cách sống của Ếch không thay đổi: chủ quan, kiêu ngạo
 -> Bị trâu dẫm bẹp
Quan sát đường đi và mọi người xung quanh
 - Nhận thức mình chỉ là một con vật nhỏ bé còn thế giới xung quanh thật rộng lớn và mới lạ
- Phải luôn biết chủ quan ,cảnh giác
 Câu chuyện An Dương Vương tên gọi khác là Mị Châu Trọng Thủy
 Hậu quả : Đất nước rơi vào tay Triệu Đà mở đầu cho thảm cảnh một nghìn năm Bắc thuộc của nhân dân ta
 III. Tổng kết
+ Nghệ thuật: Xây dựng hình tượng gần gũi với đời sống, cách nói bằng ngụ ngôn, cách giáo huấn tự nhiên đặc sắc, cách kể bất ngờ , hài hước ,kín đáo
 + Nội dung: Ngụ ý phê phán những kẻ hiểu biết hạn hẹp mà lại huyênh hoang. Khuyên nhủ chúng ta phải mở rộng tầm hiểu biết không được chủ quan , kiêu ngạo
I IV. Luyện tập
a a) Chỉ người ít giao lưu, tiếp xúc 
 b) Chỉ người hiểu biết hạn hẹp* 
 c) Chỉ người có tầm nhìn thiển cận 
- Ếch cứ tưởng.như một vị chúa tể. - Nó nhâng nháobị trâu giẫm bẹp. 
 V. Bài tập về nhà
 Em hãy tưởng tượng hồn ếch phiêu bạt khắp nơi .Hồn ếch nhắn lại cho muôn loài bài học gì ?
 - Phải mở rộng tầm hiểu biết
 - Đừng huyênh hoang kiêu ngạo
V. Kết quả thực hiện
Với phương pháp dạy trên kết quả khảo sát cuối năm mà tôi thực hiện đạt được sau khi thực hiện kinh nghiệm:
Lớp
TS
Giỏi
Khá
TB
SL
%
SL
%
SL
%
E
31
3
9,7
17
54,8
11
35,4
C
32
1
3,1
15
46,8
16
50
Đây chỉ là kết quả rất bé nhỏ ,khiêm tốn nhưng là bằng chứng cho sự cố gắng tìm tòi và đổi mới phương pháp của giáo viên ,sự vươn lên học hỏi tích cực,sáng tạo của học sinh. 
Cũng từ thực tế giảng dạy và chủ tâm tìm hiểu ,thu thập thông tin để hoàn thành sáng kiến ,chúng tôi rút ra bài học là kiến thức trình bày ở sách giáo khoa thì rất rõ ràng ,nhưng chúng không bao giờ tồn tại độc lập, riêng rẽ, tự nó mà chúng có mối liên hệ rất chặt chẽ với nhau.Vấn đề là người giáo viên phải luôn luôn trăn trở ,tìm tòi,để phát hiện ra các yếu tố đồng quy và thực hiện thích hợp trong quá trình giảng dạy trong từng thời điểm ,theo từng vấn đề .
C. Bài học kinh nghiệm 
- Tích hợp là một khái niệm không còn mới nhưng cần khéo léo trong việc thực hiện.
- Cần lưu ý từng thời điểm thích hợp dể lựa chọn những vấn đề , câu hỏi , hình ảnh phù hợp với đối tượng học sinh lớp 6.
- Tạo không khí học tập vui vẻ, tránh áp lực nặng nề
D. Kết luận
Dạy học xét cho cùng là đi lại con đường thiên lí mà nhân loại đã di (và đã có không ít người vấp ngã) bằng một cách thức ngắn nhất .Trên con đường ấy ,chúng ta có muôn vàn cách để “đi “. Bằng kinh nghiệm giảng dạy của bản thân ,cùng những điều học hỏi được ,chúng tôi mạnh dạn đưa ra một hướng đi thể hiện tích hợp liên môn qua văn bản “Ếch ngồi đáy giếng ”đây là một sáng kiến nhỏ ,và có thể còn nhiều hạn chế song nó ghi nhận sự tìm tòi và trăn trở của chúng tôi .Đây cũng là vấn đề chúng tôi muốn trao đổi ,học hỏi thêm ở bạn bè đồng nghiệp nhằm xây dựng phương pháp dạy học Việc vận dụng kiến thức liên môn trong các môn học. Đề tài của tôi cũng bám sát những mục tiêu và sự định hướng đó .Nó sẽ là một cái nhìn mới , một cách tiếp cận mới trong giảng dạy Ngữ văn nói chung và phần văn bản truyện ngụ ngôn nói riêng
E. Kiến nghị 
Với trường THCS nên tạo nhiều cách dạy sinh động phù hợp với tuổi học sinh .Tổ chức họp chuyên đề cho các nhóm bàn bạc với cấp phòng giáo dục thảo luận tìm cách dạy. Tổ chức chuyên dề dạy liên môn cho giáo viên thể nghiệm. Có chế độ khen thưởng, khuyến khích giáo viên có những sáng tạo trong giảng dạy. Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ của tôi. Mong sự góp ý chân thành của bạn bè đồng nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn./.