SKKN Phát huy năng lực sáng tạo cho học sinh Lớp 11 trong hoạt động luyện tập và vận dụng khi dạy đọc hiểu văn bản thông qua hình thức trò chơi ở môn Ngữ Văn GDTX

iễn biến tâm lý của từng nhân vật. 
+ Thái độ người kể chuyện đối với Chí Phèo và Thị Nở: Qua hệ thống điểm nhìn và lời kể, người kể chuyện đã đặt mình và vị trí của nhân vật, nói lên tâm tư, nguyện vọng của họ. Chí Phèo thì muốn quay lại làm người lương thiện, muốn có cuộc sống bình yên, hạnh phúc. Thị Nở thì khát khao hạnh phúc dù xấu xí và đã quá tuổi lấy chồng. Tất cả đều thể hiện sự tôn trọng đối với mỗi nhân vật. 
+ Giọng điệu trần thuật: gần gũi, dễ hiểu, thể hiện rõ sự thay đổi trong tâm sinh lý của Chí Phèo từ con quỷ làng Vũ Đại muốn trở lại làm người bình thường, kiếm tìm hạnh phúc. 
- Điểm nhìn trong đoạn kết thúc tác phẩm: 
+ Từ vai trò là một người kể chuyện, chứng kiến toàn bộ câu chuyện diễn ra, hiểu rõ diễn biến, tâm lý của mỗi nhân vật, tác giả chuyển mình thành giọng điệu của người dân làng Vũ Đại, bàn tán xôn xao về vụ việc vừa qua với những sắc thái, cung bậc cảm xúc khác nhau. 
+ Người kể chuyện không đưa ra lời bình luận trực tiếp nào cho sự việc xảy ra ở làng Vũ Đại mà thể hiện sự đánh giá của mình qua lời nói của người dân làng Vũ Đại. 
=> Qua đó, người kể chuyện thể hiện góc nhìn đa chiều của mình.
* Nhận xét chung về lời kể và điểm nhìn: Lời kể và điểm nhìn của người kể chuyện thể hiện thái độ công bằng, bình đẳng, đánh giá một cách trung thực, khách quan nhất về nhân vật Chí Phèo. Với ông, con người đều có quyền bình đẳng, phê phán xã hội vô nhân đạo đày đọa con người. Vì vậy, dưới góc nhìn khách quan của mình, Nam Cao đã đòi lại công bằng cho một người được coi là “đáy xã hội”, bị mọi người hắt hủi. 
5. Nhân vật a. Làng Vũ Đại - Chí Phèo - Thái độ làng Vũ Đại khi Chí Phèo mới ra tù trở về làng: e sợ, vì: 
+ Ngoại hình như thằng săng đá (cái đầu trọc lốc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt thì đen mà rất cơng cơng, hai mắt gườm gườm trông gớm chết Cái ngực phanh, đầy những nét chạm trổ rồng, phượng với một ông tướng cầm chùy, cả hai cánh tay cũng thế). 
+ Hành động của hắn: uống rượu say khướt; chửi bới ở cổng nhà bá kiến; tay lúc nào cũng nhăm nhăm cầm cái vỏ chai; ăn vạ 
- Bà cô Thị Nở - đại diện cho định kiến - dứt khoát không cho cháu mình đến với Chí Phèo: 
+ Bà nhìn lại mình rồi áp đặt lên Thị Nở, bà cho rằng đã ngoài 30 tuổi rồi ai lại đi lấy chồng. 
+ Hơn nữa, Chí Phèo còn là thằng không cha không mẹ, còn làm nghề rạch mặt ăn vạ, bà thấy nhục nhã thay cháu mình. 
b. Bá Kiến - Chí Phèo - Nói giọng nhỏ nhẹ: “Anh Chí ơi! Sao anh lại làm thế?”; “Cái anh này nói mới hay! Ai làm gì anh mà anh phải chết” - Chuyển sang giọng nói thân mật: “Về bao giờ thế? Sao không vào tôi chơi! Đi vào nhà uống nước.”; “Nào đứng lên mang tiếng cả.” - Đưa mắt nháy con một cái và quát: “Lý Cường đâu! Tội mày đáng chết. Không bảo người nhà đun nước, mau lên!” 
=> Dụ dỗ để dần biến Chí thành tay sai cho hắn. 
c. Thị Nở - Chí Phèo - Hành động thể hiện lòng trắc ẩn của thị Nở dành cho Chí Phèo: Thị nghĩ hắn bị ốm và nấu cháo cho hắn ăn 
=> Sự quan tâm, lo lắng của một người đàn bà dành cho Chí Phèo. 
- Hình ảnh cái lò gạch cũ: Thị Nở nghĩ về “Chí Phèo con” trong tương lai. 
=> Một vòng tròn luẩn quẩn gợi về một quy luật tàn bạo trong xã hội cũ. 
d. Chí Phèo - Chí Phèo - Diễn biến tâm trạng của Chí Phèo vào buổi sáng sau cuộc gặp gỡ với thị Nở đêm trước: 
+ Hắn nghe thấy tiếng chim ríu rít bên ngoài 
+ Hắn nhận ra cái lều ẩm thấp vẫn mới chỉ hơi lờ mờ. Chưa bao giờ hắn nhận thấy thế bởi chưa bao giờ hết say. 
+ Hắn bâng khuâng như tỉnh dậy sau một cơn say rất dài. 
+ Nghĩ đến rượu hắn thấy hơi rùng mình 
+ Hắn nghe thấy tiếng chim hót ngoài kia vui quá. Nghe thấy tiếng cười nói của người đi chợ, tiếng gõ mái chèo Chao ôi là buồn! 
+ Hắn nghĩ về ao ước của mình trước kia, từng mong muốn có một gia đình nhỏ. Chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải 
+ Rồi hắn lại thấy mình già rồi mà vẫn cô độc, tự thấy buồn cho đời
- Phản ứng tâm lý và hành động của Chí Phèo sau khi bị Thị Nở từ chối chung sống: 
+ Hắn đang chìm đắm trong tình yêu, nghĩ về một tương lai tươi sáng cho cả hai và tự thấy vui trong mình. 
+ Thị Nở đột nhiên đến, chửi vào mặt hắn, hắn nghĩ ngợi một tí rồi hình như hiểu. Hắn bỗng ngẩn người → cảm giác hụt hẫng khi bị từ chối. 
+ Thoáng một cái, hắn lại như hít thấy hơi cháo hành 
+ Thị bỏ về, hắn sửng sốt, đứng lên gọi lại. Hắn đuổi theo thị, nắm lấy tay. Thị gạt ra, lại giúi thêm cho một cái. Hắn lăn khoèo xuống sân. 
→ Hắn muốn níu kéo, muốn giữ lại niềm hạnh phúc mới được nhen nhóm của mình. + Hắn nhặt một hòn gạch vỡ, toan đập đầu. Hắn nghĩ: đập đầu ở đây chỉ thiệt; đập đầu ở đây, để mà nằm ăn vạ ai?... 
+ Hắn muốn đến đâm chết con khọm già nhà nó Muốn đập đầu, phải uống thật say, uống thêm chai nữa. Và hắn uống. Nhưng càng uống càng tỉnh ra. Hắn lại cứ thẳng đường mà đi đến nhà bá Kiến. 
=>Người kể chuyện có đưa ra những phán đoán đáng tin cậy để người đọc hiểu được tâm lí và hành động của nhân vật. 
- Sự ám ảnh của hơi cháo hành đối với Chí Phèo: 
+ Lần đầu tiên hắn được chăm sóc bởi bàn tay của một người đàn bà. Bát cháo hành chính là minh chứng rõ nhất cho sự quan tâm, chăm sóc hay chính là tình yêu của thị Nở dành cho hắn + Trong khi hắn đang muốn quay lại làm người, thị xuất hiện, trút giận lên hắn đã khiến hắn tỉnh ra, hơi cháo hành xuất hiện
như một sự hồi niệm về một mối tình ngắn ngủi thoáng qua giữa hai người. 
- Câu nói “Ai cho tao lương thiện?”: Đây không phải là lời của một kẻ say, đây chính là lời của một Chí Phèo chân chính muốn nói, hắn đã tỉnh táo sau khi gặp thị Nở, con người chân chính của hắn đã quay về và hắn muốn trở lại làm người, làm một người bình thường như hắn từng mong ước. 
6. Giá trị hiện thực và tư tưởng nhân đạo 
- Giá trị hiện thực: 
+ Sự đàn áp, bóc lột và tàn ác của bọn thực dân, phong kiến đối với những người nông dân trong xã hội xưa. 
+ Số phận của người nông dân Việt Nam trước cách mạng vô cùng thê thảm, bần cùng và trở thành lưu manh. Họ bị đẩy vào con đường tha hóa, lưu manh hóa và cái chết là điều tất yếu để giải thoát họ khỏi những đau khổ. 
- Giá trị nhân đạo: 
+ Lời kết án đanh thép xã hội thực dân, phong kiến tàn bạo đã tàn phá cả thể xác và tâm hồn người nông dân lao động hiền lành, chất phác. + Niềm cảm thông, chia sẻ, đau xót khi chứng kiến những con người hiền lành, lương thiện bị dày vò, tha hóa thành con quỷ dữ của cả làng Vũ Đại. 
+ Khẳng định niềm tin của tác giả vào bản chất lương thiện của những người nông dân cả khi tưởng như họ đã mất cả nhân hình lẫn nhân tính 
+ Là lời cảnh báo của tác giả với số phận của những người nông dân Việt Nam trước Cách mạng, nếu không thay đổi thì cuộc sống của họ cũng sẽ bế tắc, tuyệt vọng, tha hóa, lưu manh hóa và cái chết sẽ là điều không thể tránh khỏi.

BẢNG KIỂM ĐÁNH GIÁ SẢN PHẨM TRÌNH BÀY NỘI DUNG THẢO LUẬN
STT
Tiêu chí
Xuất hiện
Không xuất hiện
1
Thể hiện được đúng đủ nội dung


2
Cách thể hiện phong phú, không đơn điệu


3
Thiết kế phần trình bày đẹp, sinh động, hấp dẫn


4
Thể hiện được sâu sắc nội dung


5
Cách thức thể hiện và nội dung hài hòa để lại ấn tượng sâu sắc với các bạn



Hoạt động 2.3: Hướng dẫn HS tổng kết
a. Mục tiêu: Giúp HS khái quát nghệ thuật, nội dung, ý nghĩa của văn bản.
b. Nội dung:
- GV sử dụng KT đặt câu hỏi, tổ chức hoạt động cá nhân.
- HS làm việc cá nhân, trình bày sản phẩm, quan sát và bổ sung.
c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS.
d. Tổ chức thực hiện:
HĐ của GV và HS
Dự kiến sản phẩm
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
Văn bản đề cập đến vấn đề gì và đã đem đến cho người đọc những thông tin cơ bản nào?
Hệ thống hóa những nét đáng chú ý trong nghệ thuật kể chuyện của Nam Cao ở truyện ngắn Chí Phèo?
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ
HS suy nghĩ cá nhân và ghi ra giấy câu trả lời trong 02 phút.
GV hướng theo dõi, hỗ trợ (nếu HS gặp khó khăn).
Bước 3: Báo cáo, thảo luận
GV gọi 2 HS trình bày 01 phút kết quả
HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung Bước 4: Đánh giá, kết luận
GV chuẩn kiến thức.
IV. Tổng kết
Nội dung
Chí Phèo là một kiệt tác của nền văn xuôi Việt Nam hiện đại.
Qua đó, nhà văn kết án đanh thép xã hội tàn bạo ấy, đồng thời thể hiện niềm thương cảm, lòng nhân đạo đối với số phận những người nông dân.
Nghệ thuật
Xây dựng thành công nhân vật điển hình bất hủ, đặt trong một xã hội điển hình để người đọc có thể nhận rõ được tính cách, số phận của nhân vật, của cả một lớp người mà nhân vật ấy làm đại diện.
Nghệ thuật trần thuật linh hoạt, tự nhiên mà vẫn nhất quán, chặt chẽ với giọng điệu có vẻ thờ ơ, lạnh lùng, khách quan song đằng sau đó là sự xót thương, cảm thông của tác giả với nhân vật.
Ngôn ngữ nghệ thuật đặc sắc.
Bút pháp miêu tả tâm lí và diễn biến tâm lí tinh vi, sắc sảo.
3. HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP
a. Mục tiêu: HS hiểu được kiến thức trong bài học để thực hiện bài tập GV giao.
b. Nội dung: HS đọc văn bản, trả lời câu hỏi và viết tích cực.
c. Sản phẩm: Câu trả lời đúng của HS.
d. Tổ chức thực hiện:
Cách 1: Tổ chức trò chơi “Thông điệp bức tranh”
Bước 1: GV giao nhiệm vụ: Trò chơi “Thông điệp bức tranh”
a. Quy trình:
Chọn một học sinh dẫn chương trình.
Học sinh xung phong trả lời, nếu trả lời đúng có phần thưởng, nếu sai mất quyền trả lời ở câu sau, bạn khác trả lời.
Kết thúc giáo viên tuyên dương học sinh, cho điểm hoặc trao quà.
b. Cách tiến hành qua bài học:
Khi dạy xong hình thành kiến thức mới cho học sinh, đến phần luyện tập tác phẩm Chí Phèo của Nam Cao, tôi đưa ra một bức tranh chứa đựng chủ đề sẽ được giải mã thông qua các câu hỏi có liên quan. Yêu cầu các em giải mã được thông điệp của bức tranh.
Các câu hỏi gợi ý để tìm hiểu bí ẩn chủ đề:
Câu 1: Điền vào dấu ba chấm: Một tác phẩm văn học chân chính, đích thực luôn song song tồn tại giá trị hiện thực và ....
Đáp án: giá trị nhân đạo
Câu 2: Một chương trình được phát sóng thường xuyên trên VTV1 vào trước chương trình Thời sự mỗi ngày để lan tỏa cách sống đẹp đến cộng đồng là gì?
Đáp án: Việc tử tế
Câu 3: Bệnh phong ngày nay được gọi là bệnh gì theo quan niệm của người xưa ?
Đáp án: Bệnh hủi
Câu 4: Khi chê ai đó xấu người ta thường dùng thành ngữ nào?
Đáp án: Ma chê quỷ hờn
Câu 5: Điền vào dấu ba chấm: Nói về thời gian hưởng thụ thành quả trồng trọt, có câu: Trẻ trồng na, già trồng... ?
Đáp án: Chuối
Câu 6: Điền từ còn thiếu vào dấu ba chấm trong câu thơ sau:... vằng vặc giữa trời
Đinh ninh hai miệng một lời song song
Đáp án: Vầng trăng
Câu 7: Quá lứa lỡ thì mà chưa kết hôn thì gọi là gì?
Đáp án: Ế chồng
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ:
- HS làm việc cá nhân, rồi trao đổi thảo luận cặp đôi, ghi kết quả chung vào giấy.
- GV: Theo dõi, quan sát quá trình thực hiện nhiệm vụ của HS, giúp đỡ đối với những HS (nhóm) gặp khó khăn; nhắc nhở đôn đốc những cá nhân (cặp) chưa chú ý, tiến độ hoàn thành chậm.
Bước 3: Trao đổi, báo cáo kết quả: Đại diện một cặp trình bày, các cặp khác nhận xét, bổ sung (nếu có).
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ:
- GV nhận xét, đánh giá quá trình thực hiện nhiệm vụ của HS về thái độ, tinh thần học tập, khả năng giao tiếp và đánh giá kết quả cuối cùng của HS.
- GV chốt nội dung học tập.
Thông điệp của bức tranh là ngợi ca tấm lòng thơm thảo của thị Nở, một người con gái xấu ma chê quỷ hờn nhưng sống có tình người, chính thị Nở đã giúp Chí Phèo hoàn lương, mang đến cho Chí những tháng ngày hạnh phúc nhất trong cuộc đời. Qua bức tranh, tác giả cũng gửi gắm giá trị nhân đạo sâu sắc. Cuộc sống cần có một tấm lòng, con người phải đối xử tử tế với nhau đặc biệt là với những mảnh đời bất hạnh. Tình thương sẽ nâng đỡ con người.
Cách 2: Tổ chức trò chơi “Truy tìm ô chữ”
Bước 1: GV giao nhiệm vụ
a. Quy trình:
Chọn một học sinh dẫn chương trình.
Học sinh xung phong trả lời, nếu trả lời đúng có phần thưởng, nếu sai mất quyền trả lời ở câu sau, bạn khác trả lời.
Kết thúc giáo viên tuyên dương học sinh, cho điểm hoặc trao quà.
b. Cách tiến hành qua bài học:
Khi dạy xong hình thành kiến thức mới cho học sinh, đến phần luyện tập tác phẩm Chí Phèo của Nam Cao, tôi đưa ra ô chữ và yêu cầu học sinh trả lời các câu hỏi tìm các ô chữ bí ẩn. Qua trò chơi giáo viên yêu cầu học viên vận dụng những kiến thức và sự hiểu biết của mình để giải đáp ô chữ bí mật, có thể kết hợp với hình ảnh và qua trình chiếu powepoint sẽ thu hút sự chú ý của học viên, thông qua kết quả của trò chơi giáo viên nhấn mạnh một nội dung, chi tiết hoặc thông tin quan trọng có ý nghĩa lớn để khắc sâu thông tin.
Có 8 hàng ngang, tương ứng 8 câu hỏi liên quan đến nội dung bài học ở phần khám pha văn bản:
Câu 1: Nam Cao là nhà văn thuộc trào lưu văn học nào?
Đáp án: Hiện thực phê phán
Câu 2: Tác phẩm nào của nhà văn Nam Cao được đánh giá là kiệt tác trong VHVN hiện đại?
Đáp án: Chí Phèo
Câu 3: Ai là người đẩy Chí Phèo vào tù?
Đáp án: Bá Kiến
Câu 4: Ai là người có ý nghĩa thức tỉnh khao khát được quay trở về xã hội loài người ở Chí Phèo?
Đáp án: Thị nở
Câu 5: Trong tác phẩm Chí Phèo, nhân vật Chí Phèo được ăn thứ gì mà lần đầu người khác đem cho không cần cướp giật?
Đáp án: Bát cháo hành
Câu 6: “Cảnh éo le mâu thuẫn dẫn đến đau thương” là định nghĩa cho khái niệm gì?
Đáp án: Bi kịch
Câu 7: Sự thay đổi của Chí Phèo từ người nông dân đến con quỹ dữ được gọi là gì?
Đáp án: Quá trình tha hóa
Câu 8: Sự thay đổi của Chí Phèo từ con quỷ dữ của làng Vũ Đại đến khao khát làm hòa với mọi người, khao khát quay trở lại cuộc sống Xã hội làm người được gọi là gì?

4. HOẠT ĐỘNG 4: VẬN DỤNG
a. Mục tiêu:
- Học sinh vận dụng những kiến thức đã học để hoàn thiện sơ đồ tư duy nội dung bài học.
- Học sinh vận dụng những kiến thức đã học để phát triển năng lực của bản thân.
b. Nội dung: Tổ chức cuộc thi “Tìm kiếm tài năng”.
c. Sản phẩm: Sơ đồ tư duy nội dung bài học, diễn xuất, tạo poster đoạn văn kết thúc tác phẩm Chí Phèo.
d. Tổ chức thực hiện:
Bước 1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập
- Tổ chức cuộc thi “Tìm kiếm tài năng” với các hình thức: thi diễn xuất, vẽ sáng tạo sơ đồ tư duy, tạo poster đoạn văn kết thúc tác phẩm Chí Phèo.
- Chia lớp thành 2 khu vực: Diễn viên, Họa sĩ.
- Giáo viên cung cấp: trang phục + giấy, bút vẽ cho họa sĩ.
- Thời gian: chuẩn bị: 5 phút, thể hiện: 5 phút.
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ
- HS thực hiện nhiệm vụ theo khu vực lựa chọn:
+ Khu vực diễn viên: chọn đoạn trích trong “Chí Phèo”, ghi nhớ nội dung và nhập vai diễn thử, góp ý cho nhau.
+ Khu vực họa sĩ: vẽ hoàn thiện sơ đồ tư duy, tạo poster đoạn văn kết thúc tác phẩm Chí Phèo khái quát nội dung theo cách sáng tạo nhất.
- Cử đại diện lên thể hiện tài năng.
Bước 3. Báo cáo, thảo luận
- HS mỗi nhóm cử đại diện thể hiện tài năng.
- HS khác quan sát, nhận xét phần thể hiện của bạn.
Bước 4. Kết luận, nhận định
GV nêu nhận xét về phần làm việc của các nhóm, tuyên dương, khen thưởng hoặc chấm điểm cho HS tài năng.
HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ
- Vẽ sơ đồ tư duy về các đơn vị kiến thức của bài học.
- Tìm đọc thêm các văn bản khác có cùng đề tài.
- Chuẩn bị bài: Thực hành đọc: Cải ơi! (Nguyễn Ngọc Tư) và Thực hành tiếng Việt (Đặc điểm cơ bản của ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết)
rút kinh nghiệm