SKKN Phát triển phẩm chất, năng lực học sinh bằng hoạt động dạy học trải nghiệm qua văn bản Vợ Nhặt của Kim Lân

g. Hãy nêu 
và giải thích bằng ý kiến của các em. 
HS có thể đƣa ra ý kiến: đồng ý với ý kiến 1. 
Phân tích tình huống truyện bất thƣờng 
- Đó là tình huống anh cu Tràng nghèo khổ, ế vợ, xấu xí, đang ngấp nghé 
bên bờ vực của cái chết vì đói khát lại nhặt đƣợc vợ trong nạn đói khủng khiếp 
năm 1945. 
- Khát vọng bình thƣờng mà chính đáng của con ngƣời: 
- Việc Tràng có vợ vừa tình cờ, ngẫu nhiên vừa có gì đó nhƣ là tất yếu, phải 
nhƣ thế và không thể khác đƣợc. 
- Chính Tràng cũng thấy bản thân thay đổi nhờ việc có vợ, anh cảm thấy 
hạnh phúc, thấy có trách nhiệm với gia đình. 
- Ngƣời vợ nhặt: cảm giác rõ ràng mình đã bƣớc ra khỏi cái chết để hƣớng 
về một tƣơng lai tƣơi sáng. 
- Ý kiến tập trung vào sự trái ngƣợc giữa hai từ ngữ “bất thƣờng” và “bình 
thƣờng”. Hai từ tuy có ý nghĩa trái ngƣợc nhƣng không loại trừ nhau, mà bổ sung ý 
nghĩa cho nhau để làm nổi bật tài năng của nhà văn Kim Lân. 
- Ý kiến này càng làm rõ đƣợc tài năng lựa chọn tình tiết, tổ chức cốt truyện, 
xây dựng nhân vật và đặc biệt là đã sáng tạo đƣợc một tình huống truyện độc đáo. 
ĐÁP ÁN PHIẾU HỌC TẬP SỐ 5 
1. SƠ YẾU LÍ LỊCH NHÂN VẬT 
Tên nhân vật: Tràng. 
Nghề nghiệp: Đẩy xe bò thuê. 
Gia cảnh: Nghèo khổ, dân ngụ cƣ, sống với mẹ già. 
Tình trạng hôn nhân: Độc thân. 
 2. “NHẬT KÍ” HÀNH ĐỘNG, TÂM TRẠNG, CỦA NHÂN VẬT 
64 
Tìm chi tiết trong văn bản 
Lí giải của nhân vật về nguyên nhân làm 
nên hành động, ngôn ngữ, cảm xúc, 
3. Bạn cảm nhận gì về tôi? 
 HS tự do nêu cảm nhận về nhân vật: 
+ Ngƣời tốt bụng, nhân hậu, vô tƣ. 
+ Có khát vọng hạnh phúc mãnh liệt. 
+ Ngƣời hào phóng, thƣơng ngƣời. 
4. Bạn đánh giá nhƣ thế nào về ngƣời đã sinh ra tôi - nhà văn Kim Lân? 
HS tự do nêu cảm nhận về nhà văn Kim Lân: 
- Ngƣời luôn cảm thông sâu sắc trƣớc cuộc sống ngƣời dân nghèo khổ. 
- Nhà văn yêu thƣơng, ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn của của họ. 
- Tác giả gửi gắm niềm tin vào ngƣời nông dân. Chính khát vọng hạnh phúc gia 
đình sẽ làm nên sức mạnh để con ngƣời hƣớng về tƣơng lai. 
ĐÁP ÁN PHIẾU HỌC TẬP SỐ 6 
1a. Quả thật, đến bây giờ mình vẫn chƣa biết tên vợ mình. Trong tác phẩm, nhà 
văn Kim Lân đã gọi cô ấy bằng những cái tên: người đàn bà, thị, ả . 
 Theo tôi, nhà văn gọi cô ấy nhƣ vậy bởi hoàn cảnh xã hội lúc bấy giờ ngƣời nhƣ 
vợ tôi không phải là hiếm. Họ là những ngƣời đói vất vƣởng bên bờ vực thẳm. 
1b. Ấn tƣợng của tôi về lần đầu tiên gặp cô ấy là ngƣời táo bạo, liều lĩnh. 
2b. Trên đƣờng cùng “ thị” về 
nhà và buổi tối trong gia đình, tôi 
đã : quên hết những cảnh sống ê 
chề, tăm tối hằng ngày, quên cả 
cái đói khát ghê gớm đang đe 
dọa, quên cả những tháng ngày 
trước mặt,chỉ còn tình nghĩa với 
người đàn bà đi bên. 
Trong buổi sáng hôm sau, tôi đã: 
cảm thấy thương yêu gắn bó với 
cái nhà của mình lạ lùng. 
2a. Trong các cuộc gặp gỡ với “ 
thị”, tôi đã trêu đùa, cƣời vui với 
cô ấy. 
Bởi vì: Tôi không có tình ý gì với 
cô gái đẩy xe cùng mình. 
Bởi vì: Tôi hạnh phúc và ý thức 
bổn phận của mình: lo lắng cho vợ 
con sau này. 
Bởi vì: Tôi thƣơng cô ấy quá và 
tôi cũng hạnh phúc quá khi có vợ 
theo về. 
65 
1c. Lần thứ hai gặp lại, tôi thấy cô ấy rất đáng thƣơng: đó là lúc tôi vừa trả hàng 
xong, ngồi uống nƣớc ở ngoài cổng chợ tỉnh thì nhà tôi chạy đến. Trông cô ấy thật 
gầy gò đáng thƣơng, quần áo rách nhƣ tổ đỉa, nói năng rất bạo dạn, cô ấy gợi ý để 
đƣợc mời ăn. Cô ấy ăn một chặp bốn bát bánh đúc liền chẳng chuyện trò gì cả. 
1d. Gặp lại trong hoàn cảnh đó, tôi thấy thƣơng quá. Trông cô ấy nhƣ con ma đói, 
chỉ còn hai con mắt. 
1e. Trên đƣờng về, cô ấy thẹn và xấu hổ khi thấy bọn trẻ con trêu đùa và mọi 
ngƣời trong xóm ngụ cƣ nhìn theo bàn tán. Lúc gặp mẹ tôi, cô ấy lo lắng, sợ hãi và 
mặc cảm vì không hiểu mẹ có chấp nhận mình không. 
1g. Lần đầu tiên, khi đi bên ngƣời đàn bà xa la, tôi cảm nhận đƣợc những điều tốt 
đẹp, mới mẻ về thị. Đó là lòng tự trọng của thân phận vợ nhặt. Cô ấy xấu hổ, lấy 
nón che nghiêng nửa mặt để mọi ngƣời không nhìn thấy. Tôi thấy thƣơng cô ấy 
quá! 
1h. Tôi nghĩ, chính niềm ham sống, tình yêu thƣơng của mẹ con tôi cùng với bổn 
phận làm vợ đã giúp cô ấy trở lại đúng là mình. 
 Qua câu chuyện của mình, tôi muốn nhắn gửi đến bạn đọc yêu quý là trong bất 
cứ hoàn cảnh nào, chúng ta cũng phải luôn yêu và trân trọng sự sống, trân trọng 
hạnh phúc mình đang có. 
1i. Trong cuộc trò chuyện này, tôi muốn nhắn gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến 
mẹ và vợ. Chính những ngƣời yêu thƣơng này đã tái sinh tâm hồn tôi. 
Qua đây, tôi muốn cảm ơn rất nhiều đến nhà văn Kim Lân. Nhờ có ông mà mọi 
ngƣời mới hiểu hết giá trị sống và hạnh phúc của con ngƣời. 
ĐÁP ÁN PHIẾU HỌC TẬP SỐ 7 
1. Khi bƣớc vào nhà, bà cụ Tứ cảm thấy rất ngạc nhiên. 
2. Vì sao bà lại có tâm trạng này? 
 Bà ngạc nhiên hơn khi đƣợc ngƣời đàn bà chào bằng u và đƣợc Tràng giới 
thiệu: Kìa nhà tôi nó chào u. Nhà tôi nó mới về làm bạn với tôi đấy u ạ! 
3. Khi nghe Tràng trình bày, bà lão đã: cúi đầu nín lặng. 
4. Có những trạng thái cảm xúc nào đang diễn ra bên trong bà cụ Tứ? 
Bà cụ Tứ khóc vì mừng con có vợ, khóc vì thƣơng con dâu, không biết làm sao 
vƣợt qua nổi khó khăn này. 
- Bà cụ xót xa thƣơng dâu, thƣơng con, tủi phận mình: bà cụ nghẹn lời 
không nói được nữa, nước mắt cứ chảy xuống ròng ròng. Bao nhiêu lo lắng ngổn 
ngang trong lòng. 
5a. Bà cụ Tứ nói gì với các con? Bà nghĩ đến điều gì? 
66 
 Chúng mày lấy nhau lúc này, u thương quá; ừ thôi thì các con đã phải duyên 
phải kiếp với nhau, u cũng mừng lòng. 
5b. Hãy phân tích câu nói đầu tiên bà dành cho “nàng dâu mới”. 
 Con ngồi xuống đây. Ngồi xuống đây cho đỡ mỏi chân. Bà rất ân cần quan 
tâm con dâu. 
5c. Những giọt nƣớc mắt và cái nghẹn lời của bà cụ Tứ gợi cho các em cảm nhận gì? 
- HS trình bày cảm xúc: 
- Bà mẹ nghèo thƣơng con hết mực, bà tủi thân. 
-Thƣơng xót, cảm thông cho ngƣời mẹ khốn khổ. 
6a. Dòng tâm trạng của bà cụ Tứ trong buổi tối hôm trƣớc cho các em biết những 
gì về bà mẹ này? 
HS trình bày suy nghĩ của mình về nhân vật. 
- Ngƣời mẹ nghèo khổ mà từng trải, hiểu biết. 
- Ngƣời mẹ có tấm lòng vị tha, bao dung, nhân hậu. 
6b. Hãy chỉ ra nghệ thuật thể hiện tâm trạng nhân vật của nhà văn Kim Lân đƣợc 
thể hiện ở phần văn bản này. 
- Miêu tả tâm lí, nội tâm nhân vật sắc sảo; văn giàu cảm xúc, chạm đến tình 
cảm, trái tim ngƣời đọc. 
ĐÁP ÁN PHIẾU HỌC TẬP SỐ 8 
1. Gƣơng mặt, thần thái thái: hấp háy cặp mắt, phấp phỏng. 
2. Hành động: khóc thƣơng hai con, tủi phận mình, khuyên bảo con trai và con dâu 
làm ăn, hòa thuận với nhau. 
3. Câu chuyện của bà trong bữa cơm: nói chuyện chè khoán, chuyện mua đôi gà, 
chuyện tƣơng lai. 
4. Câu trả lời và cử chỉ khi đáp lời hỏi của “thị”: Ừ thôi thì các con đã phải duyên 
phải kiếp với nhau, u cũng mừng lòng. 
5. Câu chuyện bà nhắc trong bữa cơm gợi nhắc đến câu ca dao miền Trung nào? 
Chớ than phận khó ai ơi 
Còn da lông mọc, còn chồi nảy cây 
6. Dấu chấm lửng () đặt cuối câu văn “ Này ngoảnh đi cho mà xem” gợi ra 
những điều gì cho ngƣời đọc? 
- Gợi niềm tin, niềm hi vọng vào ngày mai tƣơi sáng hơn cho cuộc đời của họ. 
7. Tâm trạng, cảm xúc của bà cụ Tứ có gì khác với tối hôm trƣớc? 
67 
Tâm trạng của bà cụ Tứ vào chiều hôm trƣớc là sự đan xen cảm xúc lo lắng, 
vui mừng, xót xa, buồn tủi. Thế nhƣng vào buổi sáng của ngày hôm sau, tâm trạng 
bà luôn tràn ngập một niềm vui. 
Điều gì làm nên sự thay đổi đó? 
Chính niềm tin vào cuộc sống, tình yêu thƣơng của ngƣời mẹ nhân hậu đã 
làm nên sự thay đổi kì diệu đó. 
8. Tại sao nhà văn Kim Lân lại để cho bà cụ Tứ, ngƣời cao tuổi “gần đất xa trời” 
nói nhiều đến tƣơng lai? 
Bà cụ đem lại một không khí vui tƣơi, phấn chấn cho gia đình, truyền cho 
con mình niềm tin vào một cuộc sống ngày mai hạnh phúc. 
9. Kết hợp với phiếu học tập số 7 để chỉ ra nghệ thuật thể hiện tâm trạng nhân vật 
của nhà văn ? 
Chân thực mà cũng thật cảm động, hình ảnh bà cụ Tứ không chỉ giúp ta 
chứng kiến những diễn biến tâm lí khá phức tạp mà còn rung động trƣớc tâm tình 
tha thiết của tấm lòng ngƣời mẹ. 
ĐÁP ÁN PHIẾU HỌC TẬP SỐ 9 
1. Hãy ghi lại câu văn kết thúc truyện: 
“Trong óc Tràng vấn thấy đám người đói và lá cờ đỏ bay phấp phới”. 
2. Hình ảnh kết thúc nào từng xuất hiện trƣớc đó? 
Hình ảnh đám ngƣời đói đi phá kho thóc Nhật. 
3. Hình ảnh này xuất hiện trong bối cảnh nào? 
 Hình ảnh đám ngƣời đói xuất hiện trong câu chuyện của ngƣời vợ nhặt với 
mẹ con Tràng. 
4. Nếu truyện kết thúc ở chi tiết bà cụ Tứ khóc thì cảm nhận của ngƣời đọc ra sao? 
- HS trình bày cảm nhận: 
+ U buồn, bi quan, mất niềm tin ở cuộc sống. 
+ Xót xa cho số phận mẹ con Tràng. 
 Từ đó, các em nhận ra những ý nghĩa gì trong cách kết thúc truyện của nhà văn? 
+ Cách kết thúc truyện cũng thể hiện đƣợc tấm lòng nhân đạo sâu sắc của 
nhà văn Kim Lân khi tin tƣởng, trân trọng sức sống mạnh mẽ bên trong con ngƣời. 
+ Thể hiện đƣợc niềm tin vào cách mạng, tin rằng đây chính là con đƣờng sáng có 
thể giúp con ngƣời giải thoát khỏi những đói nghèo, bất công, áp bức. 
5. So sánh kết thúc truyện Vợ nhặt ( Kim Lân) và Chí Phèo ( Nam Cao). 
68 
- Tƣơng đồng: Hai kết thúc truyện cùng phản ánh hiện thực tăm tối của con 
ngƣời trƣớc Cách mạng tháng Tám, cùng góp phần thể hiện tƣ tƣởng nhân đạo của 
mỗi nhà văn; là những kết thúc có tính mở, giàu sức gợi. 
- Khác biệt: Kết thúc truyện Chí Phèo phản ánh hiện thực luẩn quẩn, bế tắc 
của ngƣời nông dân lao động, đƣợc thể hiện qua kết cấu đầu cuối tƣơng ứng, hàm 
ý tƣơng lai sẽ chỉ là sự lặp lại của hiện tại. Còn kết thúc truyện Vợ nhặt phản ánh 
xu hƣớng vận động tất yếu của số phận con ngƣời, đƣợc thể hiện qua kết cấu đối 
lập, hàm ý tƣơng lai sẽ mở lối cho hiện tại. 
 Lí giải sự khác biệt: 
- Do hoàn cảnh sáng tác và hoàn cảnh lịch sử xã hội. Nam Cao viết Chí 
Phèo năm 1941 trong hoàn cảnh đen tối của xã hội Việt Nam lúc bấy giờ. Kim Lân 
viết Vợ nhặt sau hòa bình lập lại năm 1954 khi dân tộc ta đã đi qua hai mốc lớn 
của lịch sử là Cách mạng tháng Tám và cuộc kháng chiến chống Pháp. Ánh sáng 
Cách mạng giúp nhà văn thấy đƣợc hƣớng vận động và phát triển của lịch sử. 
- Do khuynh hƣớng văn học và phƣơng pháp sáng tác. 
Chí Phèo: khuynh hƣớng văn học hiện thực phê phán. Nam Cao phản ánh 
hiện thực đen tối nhằm phê phán xã hội. Nhà văn yêu thƣơng con ngƣời nhƣng vẫn 
chƣa nhìn thấy đƣợc lối thoát của ngƣời nông dân trong xã hội thực dân phong 
kiến lúc bấy giờ. 
 Vợ nhặt: khuynh hƣớng hiện thực cách mạng nên Kim Lân có thể nhìn thấy 
bóng tối và ánh sáng bao trùm hiện thực trƣớc cách mạng. 
- Do tài năng và tính cách sáng tạo của từng nhà văn. Cùng yêu thƣơng, tin 
tƣởng con ngƣời nhƣng Nam Cao có cái nhìn tỉnh táo sắc lạnh trƣớc hiện thực 
nghiệt ngã của cuộc sống. Kim Lân lạị cho rằng dù trong bất cứ hoàn cảnh nào, 
ngƣời nông dân vẫn có thể vƣợt lên cái chết, cái thảm đạm để mà vui mà hi vọng. 
6.Từ phần kết thúc tác phẩm, hãy phát biểu bằng lời về cuộc sống của gia 
đình Tràng sau buổi sáng hôm đó (Ghi các từ khóa của phần tƣởng tƣợng vào đây 
trƣớc khi phát biểu). 
HS có thể ghi các từ khóa: 
- Hạnh phúc. 
- Niềm vui. 
- Niềm hi vọng. 
69 
PHỤ LỤC 9: HÌNH ẢNH HỌC SINH HOẠT ĐỘNG NHÓM 
70 
PHỤ LỤC 10: KỊCH BẢN SÂN KHẤU HÓA 
 Kịch bản: Cảnh Tràng gặp thị lần thứ nhất 
71 
 Kịch bản: Tràng đƣa thị về nhà gặp mẹ 
PHỤ LỤC 11: HÌNH ẢNH HS THAM GIA TRẢI NGHIỆM 
SÂN KHẤU HÓA 
Bối cảnh câu chuyện: nạn đói năm 1945 
72 
Thị đẩy xe cho Tràng ở lần gặp thứ nhất 
PHỤ LỤC 12: ẤN PHẨM TRUYỀN THÔNG SÂN KHẤU HÓA 
73 
 HS trải nghiệm sáng tạo ấn phẩm quảng cáo vở diễn 
PHỤ LỤC 13: HS BÌNH CHỌN SẢN PHẨM 
HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM 
Bình chọn ấn phẩm quảng bá vở diễn Bình chọn diễn viên xuất sắc nhất 
74 
PHỤ LỤC 14: HS NHẬN GIẢI THƢỞNG VÀ CHỤP ẢNH LƢU NIỆM 
 HS nhận giải thƣởng sáng tạo cùng nhà văn 
 HS tham gia trải nghiệm sân khấu hóa 
75 
PHỤ LỤC 15: KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HS 
76 
PHỤ LỤC 16: BẢNG HỎI KHẢO SÁT GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH 
PHIẾU KHẢO SÁT HỌC SINH VỀ SỰ CẤP THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI 
CỦA CÁC GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT CỦA ĐỀ TÀI 
 Câu 1. Theo em, việc áp dụng hình thức hoạt động trải nghiệm trò chơi trong môn 
Ngữ văn có cấp thiết không? 
a. Rất cấp thiết 
b. Cấp thiết 
c. Ít cấp thiết 
d. Không cấp thiết 
Câu 2. Theo em, việc áp dụng hình thức hoạt động trải nghiệm trò chơi trong môn 
Ngữ văn có khả thi không? 
a. Rất khả thi 
b. Khả thi 
c. Ít khả thi 
d. Không khả thi 
Câu 3. Theo em, việc áp dụng hình thức hoạt động trải nghiệm đóng vai trong môn 
Ngữ văn có cấp thiết không? 
a. Rất cấp thiết 
b. Cấp thiết 
c. Ít cấp thiết 
d. Không cấp thiết 
Câu 4. Theo em, việc áp dụng hình thức hoạt động trải nghiệm đóng vai trong môn 
Ngữ văn có khả thi không? 
a. Rất khả thi 
b. Khả thi 
 c. Ít khả thi 
 d. Không khả thi 
Câu 5. Theo em, việc áp dụng hình thức hoạt động trải nghiệm Sân khấu hóa trong 
môn Ngữ văn có cấp thiết không? 
a. Rất cấp thiết 
b. Cấp thiết 
c. Ít cấp thiết 
d. Không cấp thiết 
Câu 6. Theo em, việc áp dụng hình thức hoạt động trải nghiệm Sân khấu hóa trong 
môn Ngữ văn có khả thi không? 
a. Rất khả thi 
b. Khả thi 
77 
c. Ít khả thi 
d. Không khả thi 
Câu 7. Theo em, việc áp dụng hình thức hoạt động trải nghiệm cuộc thi trong môn 
Ngữ văn có cấp thiết không? 
a. Rất cấp thiết 
b. Cấp thiết 
c. Ít cấp thiết 
d. Không cấp thiết 
 Câu 8. Theo em, việc áp dụng hình thức hoạt động trải nghiệm cuộc thi trong môn 
Ngữ văn có khả thi không? 
a. Rất khả thi 
b. Khả thi 
c. Ít khả thi 
 d. Không khả thi 
PHIẾU KHẢO SÁT GIÁO VIÊN VỀ SỰ CẤP THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI 
CỦA CÁC GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT CỦA ĐỀ TÀI 
 Câu 1. Theo thầy/cô, việc áp dụng hình thức hoạt động trải nghiệm trò chơi trong 
môn Ngữ văn có cấp thiết không? 
a. Rất cấp thiết 
b. Cấp thiết 
c. Ít cấp thiết 
d. Không cấp thiết 
Câu 2. Theo thầy/cô, việc áp dụng hình thức hoạt động trải nghiệm trò chơi trong 
môn Ngữ văn có khả thi không? 
a. Rất khả thi 
b. Khả thi 
c. Ít khả thi 
d. Không khả thi 
Câu 3. Theo thầy/cô, việc áp dụng hình thức hoạt động trải nghiệm đóng vai trong 
môn Ngữ văn có cấp thiết không? 
a. Rất cấp thiết 
b. Cấp thiết 
c. Ít cấp thiết 
d. Không cấp thiết 
78 
Câu 4. Theo thầy/cô, việc áp dụng hình thức hoạt động trải nghiệm đóng vai trong 
môn Ngữ văn có khả thi không? 
a. Rất khả thi 
b. Khả thi 
 c. Ít khả thi 
 d. Không khả thi 
Câu 5. Theo thầy/cô, việc áp dụng hình thức hoạt động trải nghiệm Sân khấu hóa 
trong môn Ngữ văn có cấp thiết không? 
a. Rất cấp thiết 
b. Cấp thiết 
c. Ít cấp thiết 
d. Không cấp thiết 
Câu 6. Theo thầy/cô, việc áp dụng hình thức hoạt động trải nghiệm Sân khấu hóa 
trong môn Ngữ văn có khả thi không? 
a. Rất khả thi 
b. Khả thi 
c. Ít khả thi 
d. Không khả thi 
Câu 7. Theo thầy/cô, việc áp dụng hình thức hoạt động trải nghiệm cuộc thi trong 
môn Ngữ văn có cấp thiết không? 
a. Rất cấp thiết 
b. Cấp thiết 
c. Ít cấp thiết 
d. Không cấp thiết 
 Câu 8. Theo thầy/cô, việc áp dụng hình thức hoạt động trải nghiệm cuộc thi trong 
môn Ngữ văn có khả thi không? 
a. Rất khả thi 
b. Khả thi 
c. Ít khả thi 
 d. Không khả thi