SKKN Rèn kĩ năng tự học Ngữ Văn cho học sinh Lớp 7 Trường THCS Phú Xuyên qua hoạt động tự học ở nhà

 lớp, bởi đối với những em có ý thức học tập chưa cao và cuối giờ học thường kém tập trung. Do vậy, cần tường minh hóa hướng dẫn đó bằng văn bản, phiếu học tập. Song song với từng bài học trong từng tuần, giáo viên nên thiết kế hệ thống câu hỏi để học sinh tự học. Hệ thống câu hỏi đó bao gồm hỏi cả những kiến thức bài cũ và cả kiến thức bài mới nhằm giúp học sinh vừa có thể ôn tập, khái quát, luyện tập, vận dụng thực hành kiến thức cũ vừa có những định hướng cho kiến thức trọng tâm của bài mới. Giáo viên nên chuẩn bị sẵn câu hỏi, bài tập và giao cho học sinh vào cuối tiết học trong khâu củng cố và dặn dò học ở nhà hoặc giao qua các phần mềm hỗ trợ. Yêu cầu hệ thống câu hỏi bài tập:
+ Đối với bài cũ cần chú trọng phát triển năng lực hệ thống, khái quát, tổng hợp, năng lực giải quyết bài tập, tình huống gắn với thực tế.
+ Đối với việc chuẩn bị bài mới thì câu hỏi đưa ra cho học sinh vừa có tác dụng tạo sự hứng thú, vừa có tác dụng hướng học sinh đi vào trọng tâm bài học đồng thời có tác dụng chuẩn bị cho hoạt động khám phá của giáo viên và học sinh trên lớp. Cụ thể như đọc trước bài học, trả lời các câu hỏi, ở sách giáo khoa, hoặc bài tập mà giáo viên yêu cầu.
Để kiểm tra kiến thức và yêu cầu học sinh tự học ở nhà, tôi đã sử dụng phần mềm giao bài tập.Tôi thường sử dụng phần mềm Azota để gửi các câu hỏi cho học sinh chuẩn bị bài tập ở nhà và yêu cầu học sinh thực hiện nhiệm vụ học tập theo nhóm hoặc cá nhân. Sau đó, học sinh gửi sản phẩm học tập của nhóm hoặc của cá nhân qua Azota để giáo viên kiểm tra đánh giá.
Hay để chuẩn bị cho tiết dạy bài “Quê hương” của nhà thơ Tế Hanh trong sách Ngữ văn 7 (trang 73 tập 1 sách Kết nối tri thức với cuộc sống) tôi đã giao nhiệm vụ để học sinh chuẩn bị qua hệ thống câu hỏi:
(1) Tóm tắt những nét cơ bản về cuộc đời, con người và sự nghiệp văn học của nhà thơ Tế Hanh.
(2) Tìm trong bài thơ những chi tiết có thể giúp em nhận biết quê hương của tác giả là một làng chài ven biển.
(3) Chỉ ra hiệu quả của một số biện pháp tu từ được tác giả sử dụng để miêu tả hình ảnh con thuyền lúc ra khơi.
(4) Em hãy chọn phân tích một số từ ngữ, hình ảnh đặc sắc trong bài thơ.
(5) Đọc bài thơ, em cảm nhận được những vẻ đẹp nào của con người và cuộc sống nơi làng chài?
(6) Em cảm nhận được tình cảm của tác giả với quê hương như thế nào? 
4.2.4.  Tăng cường rèn luyện, bồi dưỡng phương pháp, kỹ năng tự học ở nhà cho học sinh
Để chất lượng và hiệu quả học tập được nâng lên thì phương pháp và kỹ năng tự học ở nhà là một yếu tố quan trọng. Cần tăng cường rèn luyện, bồi dưỡng cho học sinh:
- Kỹ năng ghi chép, ghi nhớ kiến thức
Một số em đã rất chăm chỉ học tập nhưng thành tích chưa cao. Các em thường học bài nào biết bài nấy, học phần sau không biết liên hệ phần trước, không biết hệ thống kiến thức, liên kết kiến thức với nhau, không biết tích hợp kiến thức đã học ở bài trước vào bài sau. Việc rèn cho các em kỹ năng ghi chép, hệ thống, tổng hợp là điều cần thiết giúp các em học tập tốt, phát huy tốt vai trò tự học, đặc biệt là tự học ở nhà.
Vậy làm thế nào để ghi chép, hệ thống hóa kiến thức, ghi nhớ kiến thức có hiệu quả? Sử dụng sơ đồ, bảng biểu, dàn ý, đặc biệt là bản đồ tư duy đề ghi chép, hệ thống kiến thức là những kỹ năng rất hữu ích giúp học sinh tự học ở nhà tương đối tốt. Sau mỗi bài học, mỗi phần, giáo viên hướng dẫn, gợi ý cho học sinh tự hệ thống kiến thức trọng tâm, kiến thức cần nhớ.. Ta có thể nhận thấy, qua việc hướng dẫn học sinh sử dụng sơ đồ, bảng biểu sẽ giúp học sinh phát triển tư duy logic, củng cố, khắc sâu kiến thức, kỹ năng ghi chép, từ đó kỹ năng tự học của học sinh qua hoạt động học ở nhà cũng nâng cao hiệu quả.
Ví dụ (Trình bày dưới dạng bảng biểu): Khi hướng dẫn học sinh chuẩn bị trước văn bản “Cuộc chạm trán trên đại dương” (trang 27 tập 2 sách Kết nối tri thức với cuộc sống), giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu, so sánh hành động và kết quả của cuộc đọ sức giữa tàu chiến và Con cá thiết kình trong không gian và thời gian:
Cuộc đọ sức giữa tàu chiến và “con cá”
Tàu chiến
Con cá thiết kình
Thời gian:
 
Không gian:
 
Diễn biến:
 
 
Kết quả:
 
 
Nhận xét:
 
 
- Kỹ năng hợp tác:
Ngoài việc học theo nhóm ở trên lớp, hoạt động học ở nhà giáo viên cũng cần chia nhóm để học sinh có thể giúp đỡ, hỗ trợ nhau học tập. Việc chia nhóm học sinh có thể dựa theo địa bàn dân cư, cũng có thể dựa vào đối tượng học sinh để thuận lợi cho việc hợp tác trong học tập. Có thể khẳng định rằng, nếu công việc này được giáo viên làm một cách đều đặn và tâm huyết thì khả năng tự học, tự nghiên cứu của học sinh sẽ được nâng cao. 
Đây cũng là một trong những hình thức tốt để nâng cao chất lượng dạy học Ngữ Văn ở trường THCS. Bởi bất cứ một công việc gì khi đã có sự hợp tác chuẩn bị kĩ lưỡng thì chắc chắn hiệu quả sẽ tốt hơn. Nếu phát huy được kỹ năng học hợp tác thì vấn đề trọng tâm của bài học sẽ được mổ xẻ một cách sâu sắc hơn. Quan trọng khi thực hiện điều này, giáo viên phải nắm sát đối tượng để khuyến khích, động viên học sinh sinh một cách kịp thời, chân thành kể cả học sinh làm tốt và học sinh làm chưa tốt.
- Kỹ năng đọc, tham khảo tài liệu
Hiện nay có nhiều công cụ tài liệu hỗ trợ để học sinh có thể học tâp học tập như sách tham khảo, trong môn Ngữ văn có văn mẫu, sách giải bài tập tiếng Việt, sách học tốt Ngữ văn  Sách tham khảo sẽ là công cụ bổ trợ để giúp học sinh tiến bộ hơn. Về việc có nên khuyến khích học sinh đọc văn mẫu hay không, có ý kiến cho rằng “Nên tham khảo sách văn mẫu nhưng phải biết biến của người thành của mình, đó là học ở cách diễn đạt, ở cách triển khai kết cấu bài làm”. Hiện nay, có những sách văn mẫu chắt lọc một số bài văn hay của học sinh thì cũng nên đọc. Việc đọc tham khảo sẽ giúp học sinh có thêm ngữ liệu viết văn cũng như học thêm cách thức diễn đạt. Tuy nhiên, nếu không biết lựa chọn sách để đọc, sử dụng sách tham khảo không đúng mục đích, không đúng cách thì đó chỉ là một công cụ dùng để đối phó. Chính vì vậy, giáo viên cần hướng dẫn các em cách lựa chọn cũng như hướng dẫn các em cách dùng để phát huy được lợi ích của nó.
4.2.5. Phối hợp với phụ huynh để rèn kỹ năng tự học qua việc ở nhà
Kỹ năng tự học chủ yếu được thực hiện trong quá trình học tập ở nhà, lúc không có thầy cô giáo trực tiếp kèm cặp. Vì vậy, trong hoạt động tự học của học sinh vai trò của phụ huynh rất quan trọng. Phụ huynh có thể quan sát hoạt động học của con em mình để kiểm tra, nhắc nhở, động viên kịp thời. Phối hợp với phụ huynh không chỉ là trách nhiệm giáo viên chủ nhiệm mà giáo viên bộ môn nói chung và giáo viên dạy Ngữ văn nói riêng nên làm. Bởi vì giáo viên chủ nhiệm không thể nắm hết tình hình học tập cụ thể của mỗi học sinh ở mỗi môn học để trao đổi. Vì thế, giáo viên dạy nên phối hợp với phụ huynh để thực hiện các vấn đề sau nhằm nâng cao hiệu quả tự học ở nhà và nâng cao chất lượng dạy học:
Cùng phối hợp đề hướng dẫn học sinh mua sách giáo khoa, sách tham khảo.
Nắm bắt tình hình học tập của học sinh từ hai phía để có thể đưa ra những biện pháp thích hợp nhằm động viên, khuyến khích hay nhắc nhở kịp thời bằng sổ liên lạc hoặc trực tiếp qua điện thoại, ...
Tăng cường kết nối với phụ huynh qua zalo để cùng nhau đôn đốc, thúc dục, kiểm tra việc tự học của học sinh ở nhà. Đồng thời phụ huynh gửi các sản phẩm học tập của các con tới giáo viên.
4.2.6. Kịp thời kiểm tra, đánh giá hoạt động học bài, làm bài tập và chuẩn bị ở nhà của học sinh
Kiểm tra, đánh giá có tác dụng thúc đẩy quá trình học tập phát triển không ngừng của học sinh. Giúp học sinh phát hiện và điều chỉnh thực trạng học tập của mình, củng cố và phát triển trí tuệ cho các em, từ đó rèn luyện, giáo dục một số kỹ năng phẩm chất cần thiết. Thông qua kiểm tra, đánh giá học sinh, giáo viên nắm được cụ thể và tương đối chính xác trình độ, năng lực của học sinh do mình giảng dạy từ đó có phương pháp dạy học phù hợp nhằm nâng cao chất lượng.
Song song với khâu hướng dẫn học sinh tự học ở nhà thì kiểm tra việc học ở nhà cũng không kém phần quan trọng nếu muốn việc tự học ở nhà của học sinh đạt hiệu quả. Kiểm tra việc học ở nhà cần chú ý các vấn đề sau:
- Về nội dung kiểm tra: Gồm những kiến thức, kỹ năng đã học của bài cũ và việc chuẩn bị bài mới mà giáo viên đã hướng dẫn tự học ở nhà bằng hệ thống câu hỏi. Đặc biệt phần kiến thức bài cũ có thể là kiến thức đã học trước đó một tuần, hai tuần hoặc có thể xa hơn. Lựa chọn kiến thức như vậy vừa có thể giúp học sinh thường xuyên ôn tập, củng cố những kiến thức đã học vừa có tác dụng tránh được việc học đối phó của học sinh.
- Về hình thức kiểm tra: Kiểm tra việc học bài ở nhà của học sinh cũng cần được thực hiện một cách linh hoạt, sáng tạo. Có thể thực hiện ngay đầu giờ học, lúc học bài mới hoặc khi củng cố kiến thức ở cuối giờ. Tuy nhiên, dù là thời điểm nào thì giáo viên cần phải chú ý đến hiệu quả học tập.
- Phương pháp kiểm tra: Có nhiều phương pháp giáo viên có thể dùng để kiểm tra, đánh giá việc học ở nhà của học sinh, sau đây là một số phương pháp kiểm tra hiệu quả:
+ Kiểm tra bằng hình thức vấn đáp.
+ Kiểm tra bằng cách ghi chép câu trả lời lên bảng.
+ Kiểm tra bằng cách làm thăm câu hỏi, bài tập: cho học sinh bắt thăm và trả lời vào đầu giờ học hoặc vào các tiết luyện tập, ôn tập.
+ Phối hợp với cán bộ lớp kiểm tra việc chuẩn bị của học sinh trong vở.
*Trong quá trình kiểm tra cần lưu ý:
+ Giáo viên không nên chỉ chú trọng về số lượng bài tập mà các em đã làm mà cần phải đặc biệt quan tâm đến chất lượng bài làm của học sinh, phát hiện ra những học sinh có sáng tạo trong học tập, những em nào luôn sao chép tài liệu một cách thụ động, máy móc để có biện pháp giáo dục thích hợp.
+ Cần có biện pháp động viên, khích lệ kịp thời đối với những học sinh có những câu trả lời sáng tạo, hoặc có cố gắng hơn trong học tập so với thời gian trước đó để các em phấn khởi, hứng thú hơn với môn học. Đối với những em lười học, ỷ lại tài liệu hay bạn bè cần có hình thức động viên, hoặc có biện pháp cứng rắn, ngăn chặn kịp thời nhằm phát huy tính độc lập, sáng tạo trong học tập của học sinh, tránh lối học chay, học vẹt, học đối phó.
Ví dụ: Sau khi kiểm tra việc chuẩn bị bài mới của học sinh qua vở soạn, giáo viên có thể yêu cầu học sinh đứng tại chỗ và đặt câu hỏi cho học sinh: Em đã thực hiện những câu hỏi nào? Đã trả lời câu hỏi 1, 2, ... như thế nào? 
Qua câu trả lời của học sinh giáo viên có thể nắm được hiệu quả trong việc chuẩn bị bài mới của học sinh. Sau mỗi lần kiểm tra, tôi ghi lại danh sách để số học sinh được kiểm tra lần lượt và luân phiên nhau.
4.3. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến
Để nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập cần có sự quan tâm chỉ đạo sát sao của Ban Giám hiệu nhà trường, tạo điều kiện thuận lợi về thời gian, cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học như sách giáo khoa, tài liệu tham khảo.
Trong việc tổ chức và triển khai các hoạt động chuyên môn cần giáo viên cần có trình độ chuyên môn vững và kĩ năng sư phạm tốt. Đồng thời giáo viên phải có sự nhiệt tình, say mê với công việc, tâm huyết với nghề nghiệp.
Học sinh tích cực, kiên trì, say mê hứng thú học tập môn Ngữ văn 
Sự phối kết hợp một cách chặt chẽ từ phía phụ huynh học sinh với giáo viên và nhà trường trong công tác giáo dục.
4.4. Nội dung đã cải tiến, sáng tạo để khắc phục những nhược điểm của giải pháp
Để thực hiện tốt mục tiêu về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục nhằm nâng cao chất lượng, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, năng lực và các kỹ năng sống; triển khả năng sáng tạo, tự học của học sinh. Trong đổi mới phương pháp dạy học hiện nay, việc rèn luyện kỹ năng tự học cho học sinh là vô cùng cần thiết.
Xác định được mục đích của việc tự học, tự rèn luyện cho học sinh để mỗi em nâng cao ý thức tự giác, sáng tạo trong học tập.
Cung cấp phương pháp học tập cho học sinh đối với việc học bài, chuẩn bị bài ở nhà nhằm củng cố, khắc sâu kiến thức đã học, các giờ học trên lớp sôi nổi hơn. Đặc biệt, học sinh có điều kiện phát huy khả năng sáng tạo, rèn luyện kí năng vận dụng, hành văn và trình bày.
Cũng qua đây học sinh được rèn luyện thói quen chiếm lĩnh tri thức, bày tỏ nhận thức, quan điểm trước một vấn đề; thói quen đọc sách, tra cứu tài liệu, tranh luận về một vấn đề liên quan đến bài học hay những vấn đề bức thiết của đời sống, xã hội.
4.5. Khả năng áp dụng của sáng kiến.
Sáng kiến này đã được áp dụng và thể hiện tính khả thi cao, giáo viên có thể áp dụng ở hầu hết các môn học. Ngay trong môi trường THCS, bằng trách nhiệm, tinh thần nghề nghiệp của mỗi nhà giáo các nhà trường cần chú trọng, tạo điều kiện cho học sinh rèn luyện kĩ năng tự học để học sinh có đủ tự tin, bản lĩnh trong học tập cũng như trong đời sống. Ngay từkhi là học sinh THCS, nếu học sinh rèn luyện tốt kĩ năng tự học, có khả năng và phương pháp tự học, tự nghiên cứu thì khi lên đến các cấp học cao hơn như THPT, Đại học,  học sinh sẽ dễ dàng thích ứng với phương pháp học hiện nay. Đây cũng chính là cơ sở để các em có thể hoà nhập với cuộc sống, trở thành những công dân toàn cầu. 
5. Những thông tin cần được bảo mật: không có.
6. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả.
Việc rèn kĩ năng tự học Ngữ Văn cho học sinh qua hoạt động tự học ở nhà đã góp phần phát triển năng lực đặc thù của người học, tạo hứng thú trong học tập, giúp học sinh chủ động khám phá, chiếm lĩnh tri thức.
Sau khi thực nghiệm một số bài, tôi đã tiến hành điều tra về hứng thú học tập của học sinh và thu được kết quả như sau:
Nội dung hỏi
Kết quả
Em có thích được học Văn theo các hoạt động tự học ở nhà không?
90/96 HS rất thích
Em có thể thực hiện các nhiệm vụ được giao tự học ở nhà không?
88/96 HS có thể thực hiện
Hoạt động tự học ở nhà có giúp em hiểu bài hơn không?
91/96 HS cảm thấy hiểu bài hơn
        Sau một thời gian áp dụng đề tài tôi nhận thấy rằng các tiết học trở nên sôi nổi, học sinh tích cực trong việc tiếp thu tri thức mới. Việc các em chủ động tìm tòi, khám phá giúp các em hiểu bài nhanh hơn, ghi nhớ kiến thức lâu hơn, giờ học đạt hiệu quả rõ rệt. Cũng chính vì thế mà kết quả học tập của học sinh cũng có sự thay đổitisch cực. Tỉ lệ học sinh đạt mức tốt, khá tăng lên đáng kể; tỉ lệ học sinh chưa đạt giảm so với năm học trước.
Đề tài có thể triển khai rộng rãi trong công tác dạy và học môn Ngữ văn và các môn học khác không chỉ trong trường mà còn nhiều trường khác trong huyện. 
7. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân đã tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu, kể cả áp dụng thử.
Qua các tiết dự giờ của tổ chuyên môn: Đây là một trong những phương pháp góp phần nâng cao chất lượng giờ dạy, tiết học không còn nhàm chán và đặc biệt đã phát huy được tư duy logic của học sinh.
8. Danh sách những người đã tham gia áp dụng thử hoặc áp dụng sáng kiến lần đầu (nếu có):
TT
Họ và tên
Ngày tháng năm sinh
Nơi công tác
Chức danh
Trình độ chuyên môn
Nội dung công việc hỗ trợ
1
Lương Thị Hoa
19/01/1995
Trường THCS Phú Xuyên
Giáo viên
Đại học

Tôi xin cam đoan mọi thông tin nêu trong đơn là trung thực, đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật.