SKKN Tích hợp giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh cho học sinh qua một số bài học trong chương trình Ngữ Văn Lớp 12

ng sống ở phần tiểu kết phần Tiểu dẫn qua các câu hỏi: Em hãy nêu cảm nhận chung về con người Bác? Em rút ra bài học gì qua câu chuyện trên. 
+ HS: trả lời
- GV chốt: Thông qua câu chuyện, ta thấy được: Bác – một con người với lí tưởng độc lập dân tộc, ý chí, niềm tin và nghị lực vượt qua khó khăn và thử thách đi khắp năm châu, bốn biển để đạt được khát vọng tìm đường cứu dân, cứu nước khỏi ách đô hộ của thực dân phong kiến, giải phóng cho dân tộc - đó là bài học về lối sống có hoài bão, có lý tưởng yêu nước. Từ đó học sinh càng biết ơn sự hi
sinh lớn lao của Bác để có cuộc sống như ngày na
Hđộng 2 Giáo viên hướng dẫn tìm hiểu sự nghiệp văn học của Hồ Chí Minh
* Trong phần sự nghiệp văn học, GV nhấn mạnh để HS thấy được thiên chức của người cầm bút, cái tâm của nhà văn.
* Tìm hiểu về quan điểm sáng tác văn học
- GV: Giải thích khái niệm quan điểm sáng tác
- GV: Trong bài thơ Cảm tưởng đọc “Thiên gia thi”, Hồ Chí Minh đã xác định vai trò của văn học và văn nghệ sĩ như thế nào? Em hiểu thế nào là chất“thép” trong thơ? 
- Giáo viên mở rộng : tích hợp dọc với quan điêm của tác giả khác, liên hệ với quan điểm sáng tác văn học của Hồ Chí Minh qua một số bài thơ trong tập Nhật kí trong tù 
- GV: So sánh với quan điểm của Nguyễn Đình Chiểu va nhận xét? 
“Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm, 
Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà”
 +Học sinh lần lượt trả lời 
- GV chốt lại vấn đề: Bác quan niệm: Trong thơ phải có chất “thép”, văn nghệ sĩ phải là người chiến sĩ. Chất “thép”: là tính chiến đấu của thơ ca mang đến hạnh phúc cho con người, gắn bó với sự nghiệp cách mạng và vận mệnh dân tộc. Nhưng không phải cứ “nói chuyện thép”, “lên giọng thép”mới có “tinh thần thép”. Nhiều bài thơ của Bác ở Nhật kí trong tù mà các em đã được học, chất thép lại tỏa ra từ những rung động của người nghệ sĩ trước thiên nhiên và cuộc sống con người. Nói như nhà thơ Hoàng Trung Thông:
“Vần thơ của Bác vần thơ thép
Mà vẫn mênh mông bát ngát tình”
Qua đó giáo dục đức tính kiên cường, cứng cỏi, ý chí, bản lĩnh cách mạng cho học sinh
- GV: HCM quan niệm như thế nào về tính chân thực và tính dân tộc trong VH?
+ Hs trả lời
- GV: Vì sao quan điểm sáng tác nhất quán, nhưng sự nghiệp văn học của Hồ Chí Minh phong phú đa dạng?
+ HS trả lời
- GV chốt lại
Tìm hiểu về Di sản văn học
GV: chia lớp thành 4 nhóm thảo luận
 Nhóm 1: Tìm hiểu văn chính luận
+ GV: Bác viết văn chính luận nhằm mục đích gì? Nêu và phân tích một số tác phẩm tiêu biểu của Bác? 
+ GV: Những văn bản này có ý nghĩa gì? 
Nhóm 2: Tìm hiểu truyện và ký
- GV: Những tác phẩm truyện và kí của Bác được viết nhằm mục đích gì? Kể tên những tác phẩm tiêu biểu của Bác?
+ HS trả lời
Nhóm 3: Tìm hiểu thơ ca
- GV giới thiệu: Đây là lĩnh vực nổi bật trong di sản văn học của Bác. Tiêu biểu nhất là Nhật kí trong tù. 
- GV: NKTT được Bác viết trong khoảng thời gian nào, nhằm mục đíchgì? 
- GV: Giá trị nghệ thuật của tác phẩm? Nêu ví dụ một số tác phẩm tiêu biểu của Bác mà em biết?
- Những bài học thấm thía và sâu sắc mà em tiếp nhận được khi đọc những bài thơ NKTT của Hồ Chí Minh?
GV: Tích hợp kỹ năng sống 
- Qua di sản văn học, em thấy được tư tưởng, tình cảm, tâm hồn HCM như thế nào? Em học tập được gì từ văn chương của Người?
Nhóm 4: Chân dung HCM qua tập “NKTT” 
+ HS: trình bày
- GV: chốt 
Tìm hiểu phong cách nghệ thuật
- GV: Giải thích khái niệm Phongcách nghệ thuật 
- GV: Trình bày ngắn gọn những nét phong cách đặc sắc trong di sản van học của Hồ Chí Minh thông qua các thể loại sáng tác?
- GV: Nêu đặc điểm của từng thể loại?
+ HS: trả lời 
- GV: Giải thích thêm:
 Ngay từ nhỏ, HCM đã được sống trong
không khí của văn chương cổ điển VN
và TQ. Trong thời gian hoạt động CM ở
nước ngoài, Bác tiếp xúc và chịu ảnh
hưởng tư tưởng nghệ thuật của nhiều
nhà văn Âu. Mĩ và nền văn học phương
Tây hiện đại. Hơn nữa, Người luôn xem
văn học là vũ khí phụng sự CM, xem
trọng tính chân thực và dân tộc, xuất
phát từ mục đích, đối tượng để chọn nội
dung và hình thức tác phẩm ->Tác phẩm
đa dạng, độc đáo
Hoạt động 3: Hướng dẫn hs tổng kết
- GV: Trình bày 1 phút: những đánh giá
tổng quát về thơ văn của Bác?
- Văn thơ của HCM là di sản tinh thần vô giá, gắn bó hữu cơ với sự nghiệp cách mạng vĩ đại của Người. Có tác dụng to lớn đối với quá trình phát triển của cách mạng Việt Nam, đồng thời có vị trí đặc biệt quan trọng trong lịch sử văn học và đời sống tinh thần của dân tộc. Tác phẩm của HCM đã thể hiện chân thật và sâu sắc tư tưởng tâm hồn cao cả của Người. Tìm hiểu văn thơ Bác, người đọc nhiều thế hệ sẽ tìm thấy những bài học cao quý
- Qua bài học, em cảm nhận được gì về tấm gương HCM?
+ HS trả lời
- Gv chốt lại
- GV gọi HS đọc Ghi nhớ SGK
+ HS đọc SGK
I. Vài nét về tiểu sử.
1. Tiểu sử
- HCM sinh ngày: 19/05/1890.
-Quê quán: Kim Liên-Nam Đàn-Nghệ An
- Xuất thân trong gia đình nho giáo 
- Thời trẻ, Người học chữ Hán, sau đó học ở Trường Quốc học Huế. Có thời gian ngắn dạy học ở Trường Dục Thanh – Phan Thiết.
2. Quá trình hoạt động cách mạng
- Năm 1911, ra đi tìm đường cứu nước. 
- Năm 1919, Người gửi tới hội nghị hoà bình ở Vécxay (Pháp) bản yêu sách của nhân dân An Nam – kí tên NAQ.
- Năm 1920, dự Đại hội Tua và là một trong những thành viên sáng lập Đảng cộng sản Pháp
- Từ 1923 – 1941, Người hoạt động chủ yếu ở Liên xô và Trung Quốc.
- HCM đã tham gia và thành lập nhiều tổ chức CM như: VNTNCMĐCH (1925), Hội liên hiệp các dân tộc bị áp bức ở Á Đông(1925) và chủ trì Hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản trong nước, ở Hương Cảng (HK) thành lập Đảng cộng sản Việt Nam (3/2/1930).
- Tháng 2/1941, Người về nước trực tiếp lãnh đạo CM.
- Ngày 13/8/1942, sang Trung Quốc hoạt động và bị chính quyền Tướng Giới Thạch bắt giam đến 10/9/1943.
- Sau khi ra tù, Người trở về nước tiếp tục lãnh đạo Cách mạng Việt Nam, tiến tới giành thắng lợi trong cuộc tổng khởi nghĩa tháng 8/1945.
- Ngày 2/9/1945, Người đọc bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh cho nước VNDCCH.
- Từ 1946 – 1969, Người được bầu giữ chức Chủ tịch nước VNDCCH
- Ngày 2/9/1969, Người qua đời tại Hà Nội
* Tiểu kết: Chủ tịch HCM, không những là nhà CM yêu nước vĩ đại mà còn là một nhà văn hoá lớn, một danh nhân văn hoá thế giới, đã để lại cho dân tộc VN một sự nghiệp VH to lớn.
II. Sự nghiệp văn học.
1. Quan điểm sáng tác.
a. Tính chiến đấu của văn học
- Coi văn học là vũ khí chiến đấu,nhà văn cũng phải có tinh thần xung phong.
- Quan điểm này thể hiện rõ trong: Cảm tưởng đọc thiên gia thi” và “ thư gửicác hoạ sĩ nhân dịp triển lãm hội hoạ 1951
+ Nay ở trong thơ nên có thép,
 Nhà thơ cũng phải biết xung phong
Hoặc ở câu đề từ:
 Thân thể ở trong lao,
 Tinh thần ở ngoài lao;
 Muốn nên sự nghiệp lớn,
 Tinh thần càng phải cao.
- Quan điểm này có sự kế thừa trong truyền thống dân tộc VH dân tộc và phát huy trong thời đại ngày nay
b. Tính chân thực và tính dân tộc của văn học
-Người yêu cầu văn nghệ sĩ viết cho hay, cho chân thật, cho hùng hồn hiện thực đời sống.
- Hình thức, nghệ thuật phải có sự chọn lọc, sự sáng tạo, ngôn ngữ trong sáng.
c. Tính mục đích của văn chương
- Luôn chú trọng đến đối tượng tiếp nhân và mục đích sáng tác để chọn nội dung ,hình thức. 
- Người cầm bút phải xác định: Viết cho ai?, Viết để làm gì? Viết cái gì? Viết ntn?
- Vì vậy, tác phẩm sâu sắc về tư tưởng, thiết thực về nội dung, phong phú, sinh đông, đa dạng về hình thức nghệ thuật.
2. Di sản văn học
a. Văn chính luận.
- Đấu tranh chính trị, tiến công trực diện kẻ thù, thể hiện nhiệm vụ cách mạng
-Tác phẩm là sự kết hợp giữa lí trí sáng suốt, trí tuệ sắc sảo, và tình cảm yêu ghét nồng nàn, vốn văn hóa sâu rộng
- Lời văn chặt chẽ, súc tích
- Tphẩm tiêu biểu: BACĐTDP,TNĐL, LKGTQKC, KCGQHĐLTD
b. Truyện và kí
- Được viết khi Bác hoạt động ở Pháp
- Tác phẩm có tính chiến đấu cao, nhằm tố cáo, châm biếm, đả kích TD và PK, ca ngợi những tấm gương chiến đấu dũng cảm.
- Bút pháp hiện đại, tình huống độc đáo và nghệ thuật trần thuật linh hoạt
-Tác phẩm chính : Pari, Con người biết mùi hun khói, Vi hành, Nhật kí chìm tàu (1931), Vừa đi đường vừa kể truyện (1963).
c. Thơ ca:
-Thơ ca là có giá trị nổi bật nhất. Thế hiện tâm hồn nghệ sĩ tinh tế, tài hoa, một tấm gương nghị lực phi thường, 
- Tphẩm: NKTT,Thơ HCM, Thơ chữ Hán HCM.
+ NKTT phản ánh tâm hồn cao đẹp của người n.sĩ trong tù, qua đó nhận ra bức chân dung tinh thần tự họa.
3. Phong cách nghệ thuật.
 Phong cách nghệ thuật của Hồ Chí Minh độc đáo mà đa dạng. 
-Văn chính luận
+ Ngắn gọn, súc tích, tư duy sắc sảo.
+ Lập luận chặt chẽ, lí lẽ đanh thép, bằng chứng thuyết phục.
+ Giàu tính luận chiến và đa dạng về bút pháp, giàu hình ảnh, phong phú về giọng điệu
 -Tryện và kí
+ Vẻ đẹp hiện đại
+ Tính chiến đấu mạnh mẽ.
+ Nghệ thuật trào phúng sắc bén, nhẹ nhàng mà thâm thuý sâu cay.
-> Thể hiện chất trí tuệ sắc sảo và hiện đại.
-Thơ ca
+ Phong cách hết sức đa dạng, hàm súc, uyên thâm, đạt chuẩn mực về nghệ thuật, sử dụng thành công nhiều thể loại thơ 
+ Thơ tuyên truyền: lời lẽ mộc mạc giản dị. 
+ Thơ nghệ thuật: hàm súc uyên thâm kết hợp giữa màu sắc cổ điện và bút pháp hiện đại, giữa chất "tình" và chất "thép"
=> Phong cách đa dạng, cách viết gắn gọn, trong sáng, giản dị,. Sử dụng linh hoạt các biện pháp, thủ pháp nghệ thuật. Tư tưởng, t.cảm, h/tượng ng/thuật luôn vận động hướng về tương lai, ánh sáng.
III. Kết luận
Hồ Chí Minh là một tấm gương đạo đức, gìn giữ truyền thống văn hóa dân tộc. Quan điểm sáng tác văn học, những đóng góp to lớn về văn học và vẻ đẹp tâm hồn, phẩm chất đạo đức cách mạng qua các sáng tác nghệ thuật của Người. Hồ Chí Minh là nhà yêu nước, và là nhà cách mạng vĩ đại của dân tộc. Là nghệ sĩ lớn trên nhiều lĩnh vực, là danh nhân văn hóa thế giới.
* Ghi nhớ (sgk)

Củng cố bài học và hướng dẫn học tập
- Giáo viên tích hợp trong kiểm tra đánh giá: phát phiếu học tập. Học sinh trả lời vào phiếu 
- Sử dụng câu hỏi tích hợp tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh:
+ Qua bài học về cuộc đời và sự nghiệp Hồ Chí Minh em đã nhận thức và học tập được điều gì ở vị lãnh tụ kính yêu của chúng ta?
+ Đặt vào hoàn cảnh ngày hôm nay giới trẻ đang có rất nhiều cơ hội nhưng cũng rất nhiều thách thức, em sẽ vận dụng như thế nào tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong cuộc sống để có hiệu quả thiết thực nhất?
+ Em có thể đưa ra những việc làm cụ thể đã, đang và dự định sẽ thực hiện ?
- Giáo viên chốt lại
5. Kết quả thực nghiệm
Để thực hiện được việc “Tích hợp giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong các tiết dạy Ngữ văn lớp 12” giáo viên phải đầu tư nhiều thời gian nghiên cứu. Thông qua các tiết dạy tại lớp 12 bản thân tôi đã thấy được một số kết quả khả quan và thiết thực, phù hợp với chương trình sách giáo khoa mới và với những tiết dạy theo hướng dẫn đổi mới phương pháp dạy học của Bộ GD - ĐT. Học sinh đã có hứng thú hơn trong việc học tập, tích cực chủ động và sáng tạo hơn trong việc học tập, vận dụng tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh vào bài học và thực tiễn cuộc sống, từ đó hình thành nên kĩ năng sống cho học sinh. 
Để thấy được hiệu quả của việc tích hợp giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh nêu trên, tôi đã tiến hành thử nghiệm ở năm học 2018 – 2019 với hai lớp 12B1 và 12B3. Tôi sử dụng cùng phiếu học tập để kiểm tra, đánh giá, qua đó thấy được kết quả như sau:
Lớp 12B1 có áp dụng việc tích hợp
Nội dung khảo sát
Quan tâm
Không quan tâm
Có hiểu biết
Không hiểu biết
Có vận dụng học tập
Không áp dụng
Mức độ
70%
30%
63%
37%
61%
39%

Lớp 12B3 không áp dụng việc tích hợp
Nội dung khảo sát
Quan tâm
Không quan tâm
Có hiểu biết
Không hiểu biết
Có vận dụng học tập
Không áp dụng
Mức độ
25%
75%
34%
66%
27%
73%

Theo thống kê trên, lớp 12B1 có vận dụng tích hợp để giáo dục tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh và lớp 12B3, không vận dụng tích hợp giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh, dù rằng học sinh cả hai lớp đã đảm bảo được kiến thức cơ bản của bài học, theo đúng chuẩn kiến thức, kĩ năng. Nhưng nhìn chung kết quả nhận thức, học tập vận dụng tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh có sự khác biệt. Ở lớp có vận dụng tích hợp giáo dục tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh thì học sinh có nhận thức, học tập và vận dụng tốt hơn.
Phần III. KẾT LUẬN
Trên cơ sở nghiên cứu lí thuyết và dựa trên kết quả thực nghiệm bài dạy,chúng tôi nhận thấy việc tích hợp giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh vào các tiết dạy Ngữ văn 12 đã giúp học sinh nhận thức rõ hơn và biết học tập, làm theo theo tấm gương Hồ Chí Minh; giáo dục học sinh tình yêu quê hương đất nước, ý thức độc lập dân tộc, tình yêu thương con người, lối sống giản dị, tinh thần lạc quan, niềm tin vào bản thân, sống có lý tưởng hoài bão và có những hành động thiết thực để thực hiện lí tưởng của mình. Như vậy có thể khẳng định việc đổi mới phương pháp dạy học bằng biệp pháp tích hợp đã mang lại những kết quả khả quan, kích thích được hứng thú học tập của học sinh và nâng cao chất lượng giờ học văn, đem lại hiệu quả cao. Đặc biệt góp phần hình thành nhân cách tốt đẹp cho học sinh.
Dù đã có rất nhiều cố gắng, nhưng đề tài không tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Bản thân tác giả đề tài rất mong nhận được sự quan tâm, chỉ dẫn, và những ý kiến nhận xét, góp ý của các đồng nghiệp để đề tài được hoàn thiện hơn như lời căn dặn của cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng “phải suy nghĩ, phải tìm tòi để có cách dạy văn tốt nhất”. 
Xin trân trọng cảm ơn./. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Hoàng Anh, Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và vận dụng vào đào tạo đại học hiện nay, NXB Chính trị quốc gia.2013.
Ban Tuyên giáo Trung ương (2017): Những nội dung cơ bản của tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh – NXB Chính trị Quốc gia.
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2010), Văn học 12, tập 1, Nxb Giáo dục.
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2010), Văn học 12, tập 2, Nxb Giáo dục.
Bộ giáo dục và đào tạo (2010), Dạy học theo chuẩn kiến thức kĩ năng môn Ngữ văn 12 , Nxb Giáo dục, Hà Nội
Bùi Mạnh Hùng, Đổi mới dạy học Ngữ văn: Phác thảo chương trình Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực,  
Đào Ngọc Đệ, Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và đào tạo, Tuần Báo Văn Nghệ TP.HCM số 467, 20/9/2017, 
Phạm Văn Đồng: Hồ Chí Minh một con người, một dân tộc, một thời đại,một sự nghiệp, Nxb Sự thật, H, 1990.
Đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học theo định hướng phát triển năng lực người học, 
Trường Đại học Sư phạm TPHCM (2014), Kỉ yếu Hội thảo khoa học “Dạy học Ngữ văn trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông”, TP Hồ Chí Minh.
Nguyễn Trọng Hoàn, Tích hợp nội dung học tập tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong các môn học, hoạt động giáo dục ở trường phổ thông, https://moet.gov.vn/giaoducquocdan/giao-duc-trung-hoc
Nhiều tác giả (2010), Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục, NXB Lao động.
Tài liệu tập huấn tích hợp nội dung học tập và làm theo tấm gương đạo đứcHồ Chí Minh môn Ngữ văn - TS Nguyễn Thuý Hồng, TS Phạm Văn Nam, TS Nguyễn Thị Hồng Vân, ThS Trần Thị Kim Dung - Vụ Giáo dục Trung học BộGD&ĐT - 2010.
 Tài liệu hướng dẫn kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh (tài liệu tập huấn chuyên đề năm học 2014 trong môn Ngữ văn của Sở giáo dục đào tạo Hà Tĩnh).