SKKN Vận dụng một số phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực trong giờ học tác phẩm tự sự dân gian theo định hướng phát triển năng lực (Chương trình Ngữ Văn 10 cơ bản)

 
câu chuyện về sự sụp đổ của nhà nước Âu 
Lạc? Dân gian đã dành cho Trọng Thủy 
kết cục ra sao? 
2/ Anh (chị) hiểu như thế nào về hình ảnh 
ngọc trai- nước giếng, có người cho rằng 
đó là chi tiết ngợi ca mối tình Mị Châu, 
Trọng Thủy, anh (chị) có đồng tình với 
quan điểm trên không? 
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ 
– Với câu hỏi 1: HS thảo luận nhóm, 
trình bày kết quả thảo luận trên giấy A0 
- Với câu hỏi 2: GV cho học sinh thực 
hiện cá nhân, viết tích cực và trình bày 
một phút. 
-Giáo viên quan sát, hỗ trợ học sinh. 
Bước 3: Báo cáo kết quả thảo luận 
– Câu hỏi 1: Gv yêu cầu học sinh cử đại 
diện nhóm trình bày. 
Câu hỏi 2: GV chọn bất kì 2 học sinh trình 
bày trong một phút. 
- HS khác: Quan sát và nhận xét. 
– GV: Quan sát, hỗ trợ học sinh. 
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện 
nhiệm vụ học tập 
– Giáo viên nhận xét về kết quả của các 
34 
=> Như vậy, Trọng Thủy là nhân vật 
truyền huyết với mâu thuẫn phức tạp: 
nghĩa vụ >< nạn 
nhân. 
Là một tên gián điệp đội lốt con rể - kẻ 
thù của nhân dân Âu Lạc (thủ phạm). 
Là nạn nhân của chính người cha đẻ đầy 
tham vọng xấu xa. 
Hình ảnh “ngọc trai- giếng nước”: 
- Ngọc trai có máu của Mị Châu 
- Giếng nước có hồn Trọng Thủy -> Rửa 
ngọc ở đó thì trong sáng hơn 
-> Không ca ngợi tình yêu Trọng Thủy- 
Mị Châu mà: 
 Minh oan cho Mị Châu, không chủ ý lừa 
cha, hại nước. 
Thái độ của Nhân dân với Mị Châu - 
Trọng Thủy: Chứng nhận cho mong muốn 
hóa giải tội lỗi của Trọng Thủy, hóa giải 
hận thù-> lòng nhân hậu, bao dung của 
nhân dân ta. 
nhóm, rút kinh nghiệm về cách thảo 
luận, trình bày. 
– Giáo viên chuẩn hóa kiến thức 
Bước 5: Chuyển giao nhiệm vụ học tập 
mới 
3. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP 
HS vận dụng các hiểu biết trong và ngoài 
văn bản để hoàn thiện phiếu học tập. 
Phiếu học tập số 1: 
- Cốt lõi lịch sử: Sự ra đời và suy vong của 
nhà nước Âu lạc trong đó nổi bật là việc 
Hoạt động 4: Giáo viên hướng dẫn học 
sinh luyện tập: 
– Mục tiêu: Giúp học sinh hiểu sâu hơn 
về bài học. 
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 
35 
ADV xây thành, chế nỏ và tên đồng để bảo 
vệ đất nước nay còn di tích. Nước Âu Lạc 
từ khi ADV thành lập và lãh đạo chỉ tồn tại 
trong lịch sử khoảng 50 năm (229-179 
TCN). 
- Yếu tố thần kì và ý nghĩa của các chi tiết 
hư cấu: 
+ Hình ảnh rùa vàng giúp vua xây thành. 
Cho vuốt để làm lẫy nỏ thần chống giặc. 
+ Rùa vàng kết tội MC, ADV tự tay chém 
đầu MC. ADV cầm sừng tê 7 tấc, rùa vàng 
rẽ nước dẫn vua xuống biển 
+ Máu MC chảy xuống biển thành ngọc 
minh châu trong lòng trai sò, lấy nước 
giếng nơi TT tự tự rửa với ngọc sáng hơn 
bội phần: sự công minh, bao dung của 
nhân dân, tội phải xử nhưng oan phải được 
giải. 
Phiếu học tập số 2: 
Đáp án: 
Câu 1. A 
Câu 2. D 
Câu 3. D 
Câu 4. C 
– Kĩ thuật dạy học: Làm việc cá nhân trên 
phiếu học tập. 
– Hình thức tổ chức dạy học: học sinh 
làm việc độc lập. 
– Các bước thực hiện: 
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập: 
GV: Yêu cầu học sinh hoàn thành phiếu 
học tập số 1 và số 2 
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 
Câu 1/ Truyền thuyết về thành Cổ Loa 
được xây dựng trên cái nền lịch sử 
cuộc kháng chiến của nước Âu Lạc 
chống lại cuộc chiến tranh thôn tính 
của Triệu Đà. Cuộc kháng chiến đó 
diễn ra vào thời gian nào? 
a. Thế kỉ I tr. CN b. Thế kỉ II tr CN 
c. Thế kỉ III tr. CN d. Thế kỉ IV tr. 
CN 
Chỉ ra cốt lõi lịch sử và những yếu 
tố hư cấu trong truyền thuyết 
Truyện An Dương Vương và Mị 
Châu, Trọng Thủy. 
36 
Câu 2. Ý nghĩa quan trọng nhất của 
câu chuyện ADV và MC-TT là gì? 
a. Tình cảm cha con b. Tình nghĩa 
vợ chồng 
c. Bài học dựng nước d. Bài học giữ 
nước 
Câu 3. Tại sao ADV lại kết tình thông 
gia với kẻ thù? 
a. Vì thương con gái Mị Châu 
b. Vì quý mến Trọng Thủy 
c. Vì mệt mỏi sau một thời gian dài 
chiến tranh 
d. Vì mong muốn hòa bình mà mơ hồ 
mất cảnh giác trước bản chất tham 
lam xảo trá của kẻ thù. 
Câu 4. Dòng nào nói lên kết cấu độc 
đáo của truyền thuyết An Dương 
Vương và Mị Châu Trọng Thủy? 
a. Bi kịch cá nhân lồng vào bi kịch 
quốc gia – dân tộc 
b. Bi kịch cá nhân lồng vào bi kịch gia 
đình 
c. Bi kịch gia đình lồng vào bi kịch 
đất nước 
d. Bi kịch khát vọng cá nhân lồng vào 
bi kịch đất nước 
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ 
– HS hoàn thành phiếu bài tập 
37 
Giáo viên quan sát, hỗ trợ học sinh. 
Bước 3: Báo cáo kết quả thảo luận 
– GV thu lại phiếu, điểm qua một số 
phiếu trả lời. 
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện 
nhiệm vụ học tập 
– Giáo viên nhận xét về kết quả của học 
sinh 
– Giáo viên chuẩn hóa kiến thức 
Bước 5: Chuyển giao nhiệm vụ học tập 
mới 
4. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG 
Học sinh bày tỏ được quan điểm cá nhân 
của mình. 
 Hoạt động 5: Giáo viên hướng 
dẫn học sinh luyện tập: 
– Mục tiêu: Giúp học sinh củng cố kiến 
thức bài học 
– Kĩ thuật dạy học: Thảo luận nhóm 
– Hình thức tổ chức dạy học: học sinh 
làm việc độc lập. 
– Các bước thực hiện: 
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập 
 GV: Em có đồng tình với cảm nhận 
của Trần Đăng Khoa về Mị Châu trong 
những dòng thơ sau: 
“Có những lỗi lầm phải trả bằng cả 
một kiếp người 
Nhưng lỗi lầm em lại phải trả bằng 
máu toàn dân tộc 
Máu vẫn thấm qua từng trang tập đọc 
Vó ngựa Triệu Đà còn đau đến hôm 
nay... 
 (Trước đá Mị Châu) 
38 
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ 
– HS thảo luận trả lời 
-Giáo viên quan sát, hỗ trợ học sinh. 
Bước 3: Báo cáo kết quả thảo luận 
– GV gọi đại diện học sinh trình bày. 
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện 
nhiệm vụ học tập 
– Giáo viên nhận xét về kết quả của học 
sinh 
– Giáo viên chuẩn hóa kiến thức 
Bước 5: Chuyển giao nhiệm vụ học tập 
mới 
5.HOẠT ĐỘNG MỞ RỘNG, BỔ SUNG, PHÁT TRIỂN Ý TƯỞNG 
SÁNG TẠO 
Học sinh có các ý tưởng để giải quyết vấn 
đề đặt ra từ bài học. 
 Hoạt động 6: Giáo viên hướng dẫn 
học sinh mở rộng, bổ sung, phát triển 
ý tưởng sáng tạo: 
– Mục tiêu: Giúp học sinh liên hệ và vận 
dụng kiến thức bài học vào nhận thức và 
đời sống 
– Kĩ thuật dạy học: Làm việc cá nhân 
– Hình thức tổ chức dạy học: học sinh 
làm việc độc lập. 
– Các bước thực hiện: 
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập: 
 GV: Từ bài học giữ nước được đặt ra 
trong câu chuyện, là một người trẻ đang 
sống trong thời bình, anh chị có lời nhắc 
nhở gì với chính bản thân mình và những 
người cùng thế hệ. 
 Anh chị hãy đề xuất một số cách thức 
để giữ gìn mối quan hệ hòa hảo với người 
39 
láng giếng Trung Quốc trong bối cảnh 
Trung Quốc đang có một số hành động 
gây hấn với chúng ta ở biển Đông trong 
thời gian gần đây. 
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ 
– HS trả lời tại lớp hoặc làm bài trên giấy 
ở nhà. 
-Giáo viên quan sát, hỗ trợ học sinh. 
Bước 3: Báo cáo kết quả thảo luận 
– GV gọi đại diện học sinh trình bày 
hoặc yêu cầu học sinh về nhà hoàn 
thiện, nộp lại vào giờ học sau. 
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện 
nhiệm vụ học tập 
– Giáo viên nhận xét về kết quả của học 
sinh 
– Giáo viên chuẩn hóa kiến thức 
Bước 5: Tổng kết, nhắc nhở. 
7.2. Về khả năng áp dụng của sáng kiến: 
Dạy học tích cực đang là xu hướng tất yếu của dạy học hiện đại. Qua thực tế áp 
dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực phát huy tính tích cực chủ động của 
học sinh, tôi nhận thấy phương pháp này đã đem lại sự hứng thú cho người học, tạo hiệu 
quả tốt trong việc tiếp cận các tác phẩm, hình thành tốt hơn các kĩ năng cho học sinh. 
Mặt khác, việc sử dụng các kĩ thuật dạy học tích cực có thể giúp lôi kéo toàn bộ học sinh 
trong lớp, không để em nào bị “bỏ rơi”, tránh việc chỉ tập trung vào một số học sinh khá 
giỏi, và cả tâm lí dựa dẫm vào bạn, vào thầy của các học sinh yếu hơn. 
Sáng kiến hoàn toàn có thể áp dụng trên nhiều đối tượng học sinh, từ học sinh 
trung bình đến học sinh khá giỏi. Sáng kiến không đòi hỏi nhiều về các phương tiện kĩ 
thuật hiện đại do đó phù hợp với điều kiện học tập của học sinh ở nhiều nơi. 
Tuy chỉ lấy thực nghiệm trong một số giờ học tác phẩm tự sự dân gian nhưng 
thực tế phương pháp dạy học này có thể ứng dụng cho mọi tiết học môn ngữ văn trong 
nhà trường hiện nay. Tạo nhà trường chúng tôi, chúng tôi đang cố gắng áp dụng phương 
40 
pháp mới trong hầu hết các giờ học để thực sự tạo ra sự thay đổi trong cách dạy và học 
văn hiện nay. 
8. Những thông tin cần được bảo mật (nếu có): 
9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến: 
Từ việc vận dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực theo định hướng phát 
triển năng lực trong những năm qua, tôi rút ra một số kinh nghiệm để phương pháp thật 
sự phát huy được hiệu quả: 
Về phía giáo viên: cần đầu tư nghiên cứu bài học kĩ lưỡng, hiểu rõ các phương 
pháp và kĩ thuật dạy học tích cực để lựa chọn và sử dụng cho phù hợp với từng bài học, 
tránh áp dụng rập khuôn máy móc, chuẩn bị trước hệ thống câu hỏi, phiếu học tập,  . 
Giáo viên cũng cần tìm hiểu kĩ đối tượng học sinh để sử dụng các kĩ thuật cho phù hợp 
với từng đối tượng người học. 
Về phía người học: cần chủ động tìm hiểu bài học, nghiêm túc thực hiện các 
nhiệm vụ được giao, tránh ỉ lại vào các bạn trong nhóm, tham gia tích cực vào giờ học, 
tránh tâm lí ỉ lại vào giáo viên và các bạn khá giỏi trong lớp. 
10. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được khi áp dụng sáng kiến 
theo ý kiến của tác giả và theo ý kiến của tổ chức cá nhân đã tham gia áp dụng sáng 
kiến lần đầu, kể cả áp dụng thử (nếu có): 
10.1. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được khi áp dụng sáng kiến 
theo ý kiến của tác giả 
Phần trước, người viết đã giới thiệu giáo án thực nghiệm 2 tiết học bài truyền 
thuyết Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy. Trên cơ sở giáo án, chúng 
tôi đã tiến hành dạy trên đối tượng học sinh lớp 10 của 4 lớp và so sánh với cách dạy 
truyền thống tại 4 lớp khác, cùng là học sinh khối 10 trong trường. Từ việc áp dụng đó, 
chúng tôi đã tiến hành phân tích các kết quả sau giờ học và thu được một số kết quả sau: 
Bảng 1: Bảng thống kê kết quả bài kiểm tra 5 phút ngay sau giờ học 
 Lớp Số 
bài 
 Giỏi Khá Trung bình Yếu kém 
Số 
lượng 
Tỉ lệ 
% 
Số 
lượng 
Tỉ lệ 
% 
Số 
lượng 
Tỉ lệ 
% 
Số 
lượng 
Tỉ lệ % 
Thực 
nghiệm 
45 8 17,7 20 44,4 13 28,8 4 8,8 
41 
Đối 
chứng 
39 1 2,5 11 28,1 23 58,9 4 10,5 
 Bảng 2: Bảng thống kê kết quả bài kiểm tra 1 tiết 
Lớp Số bài 
Giỏi Khá Trung bình Yếu – kém 
Số 
lượng 
Tỷ lệ 
% 
Số 
lượng 
Tỷ lệ 
% 
Số 
lượng 
Tỷ lệ 
% 
Số 
lượng 
Tỷ 
lệ 
% 
Thực 
nghiệm 
45 7 15,5 21 46,6 14 31,1 3 6,6 
Đối chứng 
39 1 2,6 14 35,8 19 48,7 5 
12,
8 
 Bảng 3: Bảng điều tra hứng thú học tập của học sinh 
Câu hỏi: Em có thích học văn không? 
 Lớp Số phiếu Thích Bình thường Không thích 
Số 
lượng 
Tỉ lệ % Số 
lượng 
Tỉ lệ % Số 
lượng 
Tỉ lệ % 
Thực 
nghiệm 
76 39 51,3 25 32,8 12 15,7 
Đối 
chứng 
81 25 30,8 23 30,8 33 40,7 
Câu hỏi: Em thích học môn văn theo kiểu truyền thống hay theo kiểu học mới này? 
(Dành cho các lớp thực nghiệm) 
Lớp 
Tổng 
phiếu 
Thích 
hơn 
Tỷ lệ % 
Thích 
bằng 
Tỷ lệ % 
Không 
thích 
bằng 
Tỷ lệ % 
10A8 45 35 77,7 9 20% 1 2,3 
10A1 39 25 64,1 12 30,8 2 5,1 
Qua bảng thống kê kết quả bài làm của học sinh ở các lớp thực nghiệm và đối 
chứng, có thể nhận thấy, đa số các em nắm vững kiến thức và kĩ năng cơ bản, đạt chuẩn 
từ trung bình trở lên, khắc phục hoàn toàn tình trạng non yếu về kiến thức. Không 
42 
những thế, những phương pháp - biện pháp nhằm tích cực hoá hoạt động của học sinh 
còn làm các em yêu thích môn văn hơn và phát huy được năng lực sáng tạo, độc lập 
trong tư duy. 
Các học sinh lớp 10 A8 là lớp chọn văn, đa số các em có lực học khá tốt về môn 
Văn. Do đó các em làm quen với phương pháp mới rất nhanh và tỏ ra hứng thú với cách 
học mới này và kết quả kiểm tra của các em khá tốt. Còn các lớp khác theo các khối thi 
không có môn văn, các em vẫn có khả năng tiếp thu khá tốt theo phương pháp mới tuy 
nhiên, vì không phải môn học chính khối nên một số học sinh có ý kiến cho rằng các 
em mất rất nhiều thời gian để hoàn thành yêu cầu của giáo viên trước và sau giờ học. 
Vì vậy chúng ta cần phải có một số điều chỉnh phù hợp với khả năng và nhu cầu học 
tập của từng lớp để đạt kết quả dạy học cao hơn. 
10.2. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được khi áp dụng sáng kiến 
theo ý kiến của tổ chức, cá nhân: 
 Về những phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực trong phương pháp tích cực hoá 
hoạt động của học sinh 
Các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực đã tỏ ra khá hiệu quả trong các giờ 
học, tạo sự hứng thú cho học sinh. Tuy nhiên do ảnh hưởng của lối học cũ, những phương 
pháp - biện pháp đòi hỏi độ tập trung suy nghĩ, thời gian học tập nghiêm túc; như việc 
thực hiện bài tập nhóm trước giờ học, trả lời hệ thống câu hỏi định hướng mà giáo viên 
đưa ra, bài tập sau giờ học và hoạt động nhóm; chưa được các em nhiệt tình hưởng ứng, 
nhất là các lớp học trái khối. 
Các kĩ thuật dạy học tích cực còn khá mới mẻ với bản thân giáo viên nên nhiều 
giáo viên không hiểu rõ kĩ thuật, áp dụng còn máy móc, chiếu lệ, mặt khác để áp dụng 
các kĩ thuật này đòi hỏi giáo viên phải tìm tòi nghiên cứu, phải dành nhiều thời gian, 
tâm sức, vì thế nếu giáo viên không đủ độ kiên trì, sự nhiệt huyết thì rất dễ dẫn tới ngại 
khó, ngại khổ, dẫn tới tâm lí chán nản, dễ quay trở lại lối giảng dạy cũ. 
 Về khả năng tích cực hoá hoạt động của chủ thể học sinh qua việc sử dụng các 
phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực: 
Khả năng tích cực hoá hoạt động của chủ thể học sinh trong giờ học ngữ văn rất 
lớn. Các kiến thức và bài học đa phần được các em tự khám phá, chiếm lĩnh và vận dụng 
linh hoạt khi phát biểu hay khi làm bài kiểm tra. Việc áp dụng đồng bộ các phương pháp 
và kĩ thuật nêu trên đã kích thích được tiềm năng sáng tạo của các em, để các em tự nói 
43 
lên ý kiến của mình. Nhờ đó các em có cái nhìn sâu sắc về tác giả - tác phẩm và phát 
huy toàn diện năng lực văn học cũng như các kĩ năng giao tiếp, ứng xử của học sinh. 
 Về sự kết hợp giữa quá trình tổ chức, điều khiển, định hướng của thầy với quá 
trình giao tiếp, đối thoại, tranh luận của trò 
Có sự phối hợp hoạt động nhịp nhàng giữa thầy và trò trong dạy học. Cả thầy và 
trò đều tích cực tham gia vào quá trình dạy học, phát huy tốt vai trò của mình. Nhờ vậy, 
chất lượng dạy học đạt được hiệu quả khả quan. Những giờ học trôi qua trong sự hào 
hứng của học sinh và bài học mang đến những ấn tượng tốt đẹp cho mỗi học sinh. 
11. Danh sách những tổ chức/cá nhân đã tham gia áp dụng thử hoặc áp dụng sáng 
kiến lần đầu: 
Số 
TT 
Tên tổ 
chức/cá nhân 
Địa chỉ Phạm vi/Lĩnh vực 
áp dụng sáng kiến 
1 Lớp 10A1 Trường THPT A Giảng dạy môn Ngữ văn 10 cơ 
bản 
2 Lớp 10 A2 Trường THPT Vĩnh Yên Giảng dạy môn Ngữ văn 10 cơ 
bản 
3 
Lớp 10 A7 Trường THPT Vĩnh Yên Giảng dạy môn Ngữ văn 10 cơ 
bản 
4 
Lớp 10 A8 Trường THPT Vĩnh Yên Giảng dạy môn Ngữ văn 10 cơ 
bản 
Ngày tháng năm 2020 
Thủ trưởng đơn vị/ 
 (Ký tên, đóng dấu) 
 Ngày tháng năm 2020 
 Tác giả sáng kiến 
 (Ký, ghi rõ họ tên) 
 Nguyễn Quỳnh Ngân 
44