SKKN Vận dụng phương pháp dạy viết dựa trên tiến trình vào phát triển năng lực tạo lập văn bản tự sự cho học sinh Lớp 10 Trung học phổ thông

ác nhân vật đều được miêu tả một cách linh hoạt, tự 
do, không bị gò bó. Cách kể này có ưu thế là đạt được tính khách quan của câu 
chuyện, khiến cho người đọc, người nghe có cảm giác toàn bộ diễn biến của câu 
46 
chuyện đang diễn ra như nó đã từng có trong cuộc sống, nhà văn chính là người 
thư kí ghi chép một cách trung thành và đầy sáng tạo. 
Việc hình thành kĩ năng này GV tiến hành bằng PP đóng vai, yêu cầu HS thực 
hiện nhiệm vụ. 
- Hãy xác định ngôi kể của câu chuyện 
- Hãy kể lại câu chuyện bằng các ngôi kể khác nhau: là người kể chuyện ở 
ngôi thứ 3, hóa thân vào nhân vật trong truyện để kể ở ngôi thứ nhất. 
- Sau khi kể câu chuyện bằng các ngôi kể khác nhau, em nhận thấy vai trò, ý 
nghĩa của việc lựa chọn ngôi kể như thế nào trong văn bản tự sự? 
HS thực hiện các nhiệm vụ 
- Xác định được ngôi kể trong văn bản: ngôi thứ 3 
- HS kể được câu chuyện từ ngôi kể thứ 3 và hóa thân vào các nhân vật: Rùa 
Vàng, An Dương Vương, Mị Châu hoặc Trọng Thủy kể lại được câu chuyện ở 
ngôi thứ nhất. 
- HS chỉ ra được những vai trò của việc lựa chọn ngôi kể - ngôi kể thể hiện 
được điểm nhìn của người viết về con người, cuộc sống, xã hội... 
Từ hoạt động trên HS biết cách lựa chọn ngôi kể trong văn bản tự sự của 
mình một cách phù hợp. 
* Lời kể và lời thoại 
Lời kể và lời thoại trong văn tự sự cũng đòi hỏi phải thực sự dụng công. 
Về lời kể: thông thường nhắc tới lời kể là người ta nghĩ ngay tới lời dẫn dắt 
cốt truyện, giới thiệu thời gian không gian. Lời kể còn là lời giới thiệu nhân vật – 
giới thiệu về lai lịch, tên tuổi, đặc điểm hình dáng, tính cách. Tuy nhiên trong các 
tác phẩm, lời kể rất linh hoạt, bao gồm trần thuật, miêu tả. Có nghĩa là ngay trong 
cùng một đoạn văn đã phải bao gồm tất các hình thức ấy. 
Còn lời thoại cũng phải rất sáng tạo. Người viết phải chọn lời thoại thật phù 
hợp với văn cảnh, với nhân vật (liên quan tới tuổi tác, nghề nghiệp, tính cách). 
Đặc biệt lời thoại phải có k m đệm chêm xen những từ ngữ đưa đẩy để làm rõ thái 
độ của nhân vật. Người viết cần dùng kiểu ngôn ngữ đối thoại sát với thời đại mà 
nhân vật sinh sống, thậm chí có thể sử dụng ngôn ngữ địa phương để tăng thêm 
tính chân thực cho nhân vật. Câu văn trong đối thoại cũng không nhất thiết phải 
đầy đủ kết cấu C – V, có thể dùng kiểu câu tỉnh lược. 
Lời kể và lời thoại trong Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy 
bị chi phối bởi đặc trưng của thể loại truyền thuyết. Yếu tố cá thể hóa không điển 
hình trong một tác phẩm dân gian.Vì vậy hình thành kĩ năng lựa chọn lời kể và lời 
thoại được học sinh nhận diện sau khi đã kết thúc việc tìm hiểu văn bản bằng hình 
thức phát vấn tái hiện. 
47 
GV nêu câu hỏi: Hãy nhận xét về nghệ thuật kể chuyện, cách xây dựng lời 
thoại giữa các nhân vật trong tác phẩm. 
HS nhận diện được đặc trưng lời kể trong truyền thuyết, tác giả dân gian sử 
dụng lời kể mộc mạc, ít miêu tả, chủ yếu chỉ thuật lại hành động của nhân vật, chú 
ý kể những chi tiết về hoàn cảnh xuất thân của nhân vật, bối cảnh của câu chuyện, 
những lời thoại nhân vật được lựa chọn điển hình cho phẩm chất, tính cách, thái 
độ...một cách cô đọng. 
Từ đó GV hướng HS đến kĩ năng lựa chọn lời kể của văn bản tự sự: kết hợp 
linh hoạt các yếu tố trần thuật, miêu tả trong quá trình kể chuyện. Lời kể cần mang 
dấu ấn cá nhân, tính cách của người kể chuyện. Hình thành một phong cách kể 
chuyện riêng như lạnh lùng, ấm áp, hài hước, dí dỏm hay diễu nhại, cổ kính...là 
đích hướng đến của hoạt động sáng tạo nghệ thuật. 
* Thứ tự kể trong văn tự sự 
Việc sắp xếp thứ tự kể trong một tác phẩm tự sự là cả một nghệ thuật. Thứ tự 
kể trong câu chuyện ảnh hưởng đến diễn biến cốt truyện, sự thay đổi sẽ xáo trộn 
cốt truyện và ảnh hưởng trực tiếp đến ý đồ nghệ thuật của người sáng tác. Mỗi thứ 
tự kể là một phát hiện, dụng công khác nhau của người cầm bút về câu chuyện 
mình sẽ kể. 
Người ta có thể kể theo thứ tự thời gian, chuyện xảy ra trước kể trước, chuyện 
xảy ra sau kể sau. Với cách kể này sẽ giúp người nghe dễ nhớ, dễ hiểu, dễ thuộc. 
Cũng có thể kể chuyện theo trình tự các tuyến nhân vật. Kể diễn biến cuộc đời của 
nhân vật này rồi lại chuyển sang kể diễn biến cuộc đời của nhân vật khác theo quan 
hệ các tuyến chính diện, phản diện, tốt, xấu... Cách kể này đem đến những điều thú 
vị, hấp dẫn, buộc người nghe, người đọc nhập tâm để tìm ra các mối quan hệ và 
các tầng giá trị của câu chuyện. 
Để HS hình thành và phát triển kỹ năng lựa chọn thứ tự kể qua bài học tôi đã 
hướng dẫn bằng việc nêu vấn đề. 
GV nêu vấn đề: 
- Hãy xác định thứ tự kể của câu chuyện? 
- Em có thể thay đổi thứ tự kể của câu chuyện được không? Vì sao? 
HS suy nghĩ độc lập hoặc trao đổi trong nhóm bàn để nhận ra thứ tự kể của 
tác phẩm theo trật tự tuyến tính ( thời gian) theo diễn biến sự việc từ trước đến sau. 
Đây là trật tự thường thấy trong truyện cổ dân gian. 
Do hình thức truyền miệng, giúp người đọc người nghe dễ nhớ, dễ thuộc, nên 
các truyện cổ thường chọn thứ tự kể như vậy. Ngoài ra trong truyện hiện đại có 
nhiều thứ tự kể chuyện khác nhau nó thể hiện tài năng của người viết, thể hiện chủ 
đề nội dung của văn bản một cách sinh động. 
48 
Qua hoạt động này HS hình thành được kĩ năng lựa chọn trình tự kể trong một 
tác phẩm tự sự. 
Lựa chọn thứ tự kể theo thời gian: sự việc được sắp xếp từ trước đến sau. 
Lựa chọn thứ tự kể theo tuyến nhân vật: xây dựng hai tuyến nhân vật chính 
diện và phản diện đối lập với nhau về lí tưởng, chính kiến, đạo đức, hành động. 
Lựa chọn thứ tự kể theo diễn biến tâm lí nhân vật: lấy quá trình vận động bên 
trong của nhân vật, những phản ánh tâm lí của nhân vật trong mối quan hệ với các 
nhân vật khác. 
Qua kết quả thử nghiệm học sinh, chúng tôi có thể nhận định: áp dụng 
phương pháp dạy viết dựa trên tiến trình vào giờ dạy Làm văn ở trường THPT là 
có tính khả thi. Tuy nhiên, theo chúng tôi, việc áp dụng phương pháp này vào giờ 
dạy Làm văn ở trường THPT sẽ có một số khó khăn nhất định. 
Thứ nhất, số tiết dành cho giờ thực hành không nhiều nên GV khó có thể áp 
dụng phương pháp này một cách thường xuyên. 
 Thứ hai, HS chưa quen với công việc phải chỉnh sửa bài cho bạn nên có thể 
chất lượng ban đầu chưa cao. 
Thứ ba, một số em không muốn mất nhiều thời gian nên các em chưa hứng 
thú với phương pháp này. Do đó, GV cần phải có biện pháp khích lệ để các em 
tham gia tốt hơn 
49 
PHẦN III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ 
3.1. Kết luận. 
3.1.1. Quá trình nghiên cứu, thực hiện đề tài. 
 Qua triển khai đề tài, tôi đã làm rõ tác động của việc dạy tạo lập văn bản dựa 
trên tiến trình đối với chất lượng bài viết văn tự sự của học sinh; Tác động của dạy 
viết dựa trên tiến trình đối với việc nâng cao năng lực tư duy, năng lực ngôn ngữ, 
năng lực sáng tạo cho người học (đối với người viết, đối với người chỉnh sửa); Khả 
năng vận dụng phương pháp dạy viết theo tiến trình vào giờ dạy Làm văn ở trường 
phổ thông là có tính khả thi. 
3.1.2. Ý nghĩa của đề tài. 
 Phương pháp dạy viết dựa trên tiến trình mà tôi áp dụng trong tạo lập văn 
bản tự sự cho học sinh lớp 10 trung học phổ thông là một phương pháp rất tích 
cực. Với phương pháp này, học sinh sẽ cải thiện được chất lượng bài viết của mình 
thông qua quá trình tự chỉnh sửa và chỉnh sửa lẫn nhau. Học viết theo tiến trình, 
học sinh có cơ hội tham gia tích cực vào tiến trình tự nhận thức và nhận ra những 
tiến bộ của bản thân mình trong từng giai đoạn. Chứng tỏ khả năng vận dụng 
phương pháp này vào việc dạy Làm văn tự sự ở trường trung học phổ thông. Qua 
đó, giúp giáo viên và học sinh thay đổi cách dạy, cách học Ngữ văn, tạo nên những 
giờ học văn sáng tạo và hiệu quả. 
3.2. Kiến nghị. 
Đối với giáo viên: Để phương pháp này phát huy được những ưu điểm thì 
đòi hỏi giáo viên phải có tâm huyết, phải thường xuyên tạo điều kiện cho học sinh 
tự điều chỉnh và điều chỉnh lẫn nhau; Giáo viên phải thiết kế những câu hỏi phù 
hợp để hoạt động chỉnh sửa diễn ra đúng hướng, đồng thời phải đổi mới hình thức 
dạy học, kiểm tra đánh giá, phối hợp với các phương pháp dạy học khác. 
 Đối với học sinh: Có thái độ học tập đúng đắn với môn học, cần nâng cao 
tinh thần chủ động tham gia vào từng bước trong quy trình viết; qua đó phát triển 
năng lực viết được văn bản tự sự; Học sinh phải r n luyện được tinh thần sáng tạo, 
tìm tòi. 
 Đối với tổ chuyên môn và các cấp quản lý: Phân phối chương trình Làm văn 
ở trường trung học phổ thông phải hợp lí và tăng cường nhiều tiết thực hành. Câu 
lạc bộ Văn học phải tìm ra các hình thức hoạt động hấp dẫn như tổ chức các cuộc 
thi viết văn để tạo sân chơi cho các em, tạo động lực để các em viết bài và phát huy 
những năng lực ngôn ngữ, tư duy, sáng tạo của mình. 
Tôi xin cam kết sáng kiến kinh nghiệm là do bản thân trải nghiệm và đúc rút 
kinh nghiệm, xin được trình và rất mong nhận được sự góp ý của quý thầy cô giáo 
đồng nghiệp. 
Xin chân thành cảm ơn!
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2018. Dự thảo Chương trình giáo dục phổ thông môn 
Ngữ văn (Dự thảo ngày 24 tháng 10 năm 2018). 
 2. Nguyễn Thị Hồng Nam, 2016. Tác động của hoạt động chỉnh sửa đối với tiến 
trình tạo lập văn bản của người học. Tạp chí Khoa học & Công nghệ, Trường Đại 
học Thái Nguyên, số 81(05), tháng 9 – 16, trang 9-16. 
 3. Nguyễn Thị Hồng Nam, Trần Nguyên Hương Thảo, 2017. Dạy tạo lập văn bản 
dựa trên tiến trình - những bài học kinh nghiệm cho dạy tạo lập văn bản ở Việt 
Nam. Tạp chí Khoa học, Trường Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh, Tập 14, số 
4b, trang 137-145. 
4. Phan Thị Hồng Xuân, 2017. Một hướng thiết kế bài học Ngữ văn trong sách 
giáo khoa nhằm phát triển năng lực viết của học sinh trung học cơ sở. Tạp chí 
Giáo dục, số đặc biệt tháng 4, trang 207 - 209,231. 
5. Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2009. Ngữ văn 6,8,9, 10 (Tập 1, 2). Nxb Giáo dục. 
6. Sách SGK Ngữ Văn lớp 10, Tập 1(2006), Nhà xuất bản Giáo Dục 
7. Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức kỹ năng lớp 10 (2012) 
8. Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên chu kỳ 3 – 2007 
9. Tài liệu bồi dưỡng giáo viên, thực hiện chương trình, sách giáo khoa lớp 10 môn 
Ngữ văn. 
10. Tài liệu tập huấn chuyên đề “Dạy học và kiểm tra, đánh giá kết quả học tập 
theo định hướng phát triển năng lực học sinh” của Sở Giáo dục Nghệ An, tháng 9 -
2015 
11. Tài liệu tập huấn chuyên đề “Chủ đề dạy học” của Sở Giáo dục Nghệ An, 
tháng 9 – 2016 
12. Vũ Tiến Quỳnh(1997), “Văn học dân gian Việt Nam”, NXB Văn nghệ, Thành 
phố Hồ Chí Minh. 
13. Nguyễn Thái Hòa (2000), “Những vấn đề thi pháp của truyện”, NXB Giáo dục. 
14. Hyland, K., 2003. Second Language writing. Cambridge University Press. 
Cambridge, 299 pages. 
PHỤ LỤC 
PHỤ LỤC 1: Phiếu tìm ý 
Họ và tên:............................... Lớp:... 
Nhiệm vụ: Em hãy tìm ý cho bài văn “Nhập thân vào nhân vật An Dương Vương 
để kể lại câu chuyện “ An Dương Vương, Mị Châu, Trọng Thủy” bằng cách trả lời 
các câu hỏi trong bảng dưới đây: 
1. Hãy phát biểu những suy nghĩ của em về 
nhân vật An Dương Vương? Em cho rằng nhân 
dân ta đánh giá về nhân vật lịch sử này có thoả 
đáng không? Vì sao? 
2. Em sẽ chọn các sự việc chi tiết tiêu biểu nào 
trong văn bản “truyện An Dương Vương, Mị 
Châu, Trọng Thủy”? 
3. Ai có thể đọc bài văn của em? 
4. Em sẽ dùng các yếu tố miêu tả và biểu cảm 
như thế nào trong văn tự sự? 
5. Em có thể sáng tạo những chi tiết, sự việc nào 
nữa? 
PHỤ LỤC 2: Phiếu học tập: Câu hỏi hƣớng dẫn tự kiểm tra văn bản tự sự 
Họ và tên:.Lớp: Ngày: 
 Yêu cầu: Em hãy đọc những câu hỏi ở cột bên trái, sử dụng lời khuyên ở cột giữa 
để rà soát lại đoạn văn. Sau đó, em hãy tự chỉnh sửa đoạn văn, bài văn theo hướng 
dẫn ở cột phải 
Câu hỏi Kĩ thuật đánh dấu Hƣớng dẫn chỉnh sửa 
1. Sự kiện được kể trong 
bài văn đã theo trình tự 
hợp lí chưa? 
Đánh số thứ tự vào các 
sự kiện trong bài văn 
Nếu chưa hợp lí hay logic, 
hãy sắp xếp lại trật tự các 
sự kiện 
2. Đoạn văn đã có yếu 
tố miêu tả chưa? 
Gạch chân dưới yếu tố 
miêu tả trong bài văn. 
Nếu có thể, hãy bổ sung 
thêm yếu tố miêu tả để bài 
viết chi tiết, sinh động hơn 
3. Đoạn văn đã có yếu 
tố biểu cảm chưa? 
Vẽ đường lượn dưới yếu 
tố biểu cảm trong bài 
văn. 
Nếu có thể, hãy bổ sung 
thêm yếu tố biểu cảm cho 
bài văn. 
PHỤ LỤC 3: Phiếu chỉnh sửa cho bạn 
Họ tên người chỉnh sửa:............................................... 
Họ tên người viết:..........................................Lần chỉnh sửa: 
Yêu cầu: 
 Em hãy đọc câu chuyện của bạn và giúp bạn hoàn chỉnh bài viết bằng cách trả lời 
những câu hỏi sau: 
1.Tôi thích điều gì nhất trong bài văn này? 
.....................................................................................................................................
..................................................................................................................................... 
2. Bài văn có thu hút ấn tượng không? 
3. Bài văn có đảm bảo các yêu cầu sau đây hay không? 
- Đảm bảo yêu cầu bố cục: 3 phần.. 
- Mở bài có giới thiệu được nhân vật hay không?.................................................... 
- Thân bài: tái hiện và sáng tạo các chi tiết sự việc tiêu biểu hay không? 
- Kết bài: kết sáng tạo hay kết theo văn bản? 
4.Trình tự các sự kiện trong bài văn có được sắp xếp hợp lý không? 
. 
.. . 
5. Bài văn có cần bổ sung thêm yếu tố miêu tả không? Nếu có, cần miêu tả thêm 
điều gì (bối cảnh, con người, hoạt động)? 
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
............................................................................................................................. 
6. Bài văn có cần bổ sung thêm yếu tố biểu cảm không? (thái độ, cảm xúc của 
người viết trước các sự kiện) 
Nếu có, cần bổ sung thêm ở đoạn, câu văn nào? 
. 
7. Người viết có nên lược bỏ đoạn hay câu nào trong bài văn không?....................... 
9. Hệ thống sự kiện, cốt truyện có rõ ràng hay không?............................................... 
10. Từ ngữ miêu tả và ngôn ngữ kể có tự nhiên, hấp dẫn hay không?........................ 
11. Em có muốn thay đổi kết thúc của câu chuyện hay không?.................................. 
12. Những sự kiện nào là cốt lõi lịch sử, sự kiện nào là hư cấu thêm 
13. Bài văn của em có lỗi chính tả và diễn đạt hay không?. 
..................................................................................................................................... 
PHỤ LỤC 4: Bảng ghi chú hình ảnh 
Họ tên:. Lớp: 
Nhiệm vụ: Em hãy phác thảo lại sự kiện chính trong truyện An Dương Vương, Mị 
Châu, Trọng Thủy bằng hình ảnh và màu sắc vào các khung. Sau đó viết ngắn gọn 
vào dòng bên dưới để giải thích cho hình vẽ 
PHỤ LỤC 5: SẢN PHẨM PHIẾU TÌM Ý CỦA HỌC SINH 
PHỤ LỤC 6: MỘT SỐ HÌNH ẢNH HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH 
PHỤ LỤC 7: MỘT SỐ HÌNH ẢNH BÀI LÀM CỦA HỌC SINH