SKKN Vận dụng phương pháp tranh luận trong dạy học nghị luận xã hội hướng tới phát triển tư duy phản biện cho học sinh tại Trường THCS Yên Thành 3

 nước nhà bắt kịp với những đòi hỏi của thời đại. Một trong 
những đổi mới quan trọng, đó là chuyển từ nền GD tập trung vào việc trang bị kiến 
thức sang tập trung phát triển kỹ năng thực hành, khả năng tự học, NL giải quyết 
vấn đề, kỹ năng giao tiếp, tư duy sáng tạo,đặc biệt là kỹ năng, NL phản biện cho 
HS. 
Dạy và rèn luyện cho HS kỹ năng phản biện, chính là giúp các em phát triển 
tư duy độc lập, sự tự tin, năng động, sáng tạo để các em có một hành trang vững 
chắc, tự tin bước vào đời. PP tranh luận tạo ra ưu thế và hiệu quả trong dạy học 
Ngữ văn: tạo sự hứng thú tham gia của HS; kích thích tư duy phản biện; HS thể 
hiện suy nghĩ, quan điểm của cá nhân; biết cách lắng nghe tích cực và tiếp nhận 
quan điểm của người khác nâng cao hiệu quả của một giờ đọc hiểu văn bản. 
Nghiên cứu đề tài này, tôi cũng hi vọng sẽ là nguồn tài liệu tham khảo cho các 
đồng nghiệp trong dạy học đọc hiểu văn bản nói riêng và môn Ngữ văn nói chung. 
 Từ đó khẳng định rằng, trong dạy học làm văn ở trường THPT, văn nghị luận 
xã hội có vai trò quan trọng trong việc góp phần đưa văn học về gần hơn với đời sống, 
giúp cho học sinh có cơ hội nhìn nhận và đánh giá những vấn đề xã hội một cách có 
50
chiều sâu, đồng thời đánh thức ở người học thái độ quan tâm tới các vấn đề của hiện 
thực cuộc sống. Văn nghị luận xã hội trang bị, rèn luyện cho người học năng lực bày tỏ 
quan điểm, thái độ cũng như năng lực tư duy phản biện xã hội. 
2. Kiến nghị 
- Đối với các cấp quản lý giáo dục. 
+ Việc vận dụng phương pháp dạy học tích cực vào quá trình dạy và học chỉ 
mang lại kết quả cao, bền vững khi các cấp quản lý GD đặc biệt quan tâm từ khâu 
biên soạn SGK, tài liệu tham khảo. Trong CT GDPT mới, cần được thiết kế theo các 
chủ đề thông qua việc xâu chuỗi hệ thống những kiến thức cốt lõi. Yêu cầu cần đạt 
của các chủ đề tập trung vào việc phát triển NL, phẩm chất HS, không đặt trọng tâm 
vào việc củng cố kiến thức. Ngoài ra, các cấp quản lí GD cần trang bị cơ sở vật chất 
như máy chiếu, loa, đài, máy tính.. .để nâng cao hiệu quả dạy học 
+ Hiện nay, trong chương trình GDPT mới, Ngữ văn là một trong 4 môn học 
bắt buộc. Thực tế đó đòi hỏi cần tăng cường tập huấn, trao đổi chuyên môn giữa các 
đồng nghiệp trong tổ, giữa các trường trong huyện, tỉnh để nâng cao chất lượng đáp 
ứng yêu cầu đặt ra của chương trình SGK mới. 
++ Sở GD & ĐT thường xuyên tổ chức tập huấn, bồi dưỡng cho GV về đổi 
mới PPDH thông qua xây dựng, tổ chức dạy học theo chủ đề. 
++ Tổ chức các cuộc thi hàng năm về dạy học theo chủ đề, rút kinh nghiệm 
để GV có thêm cơ hội học hỏi, trao đổi kinh nghiệm cùng với các đồng nghiệp và 
cấp trên. 
++ Cần nhân rộng các sáng kiến kinh nghiệm vào thực tiễn. 
- Đối với giáo viên 
+ Phát triển NL TDPB là triết lý giáo dục đúng đắn trong thời hiện đại. Vì 
vậy, mỗi GV trong đó có GV dạy văn cần phải thường xuyên đổi mới PP, nỗ lực tìm 
tòi để góp phần vào việc phát triển HS không chỉ về nhân cách, tâm hồn, mà còn cả 
NL tư duy. NL TDPB không thể được phát triển trong một vài tiết dạy mà đòi hỏi 
sự kì công của các thầy cô giáo. Vì vậy, trên cơ sở những biện pháp chúng tôi đề 
xuất, các đồng nghiệp có thể nhân rộng các tiết dạy theo hướng phát triển NL TDPB 
ở nhiều tiết dạy học khác. Việc vận dụng cần sự linh hoạt, sáng tạo tâm huyết trong 
từng bài cụ thể. 
+ Để phát triển năng lực TDPB, GV không chỉ trông chờ vào các bài giảng, 
mà tận dụng các đề thi và kiểm tra định kì, sao cho đề bài không chỉ là công cụ đánh 
giá mà còn là một tình huống, cơ hội để rèn luyện năng lực TDPB cho HS. 
+ GV không ngừng học tập, nâng cao NL chuyên môn nghiệp vụ, tích cực ứng 
dụng công nghệ thông tin vào hoạt động dạy học. 
+ Các đồng nghiệp trong trường hỗ trợ nhau cùng nhau thảo luận, xây dựng 
các chủ đề dạy học theo hướng phát triển năng lực và phẩm chất. 
- Đối với học sinh: 
51
+ HS cần có sự chuẩn bị chu đáo bài ở nhà. Từ kiến thức và kỹ năng cụ thể 
trong giờ học trên lớp, HS tự rút ra cho mình PP học tập, tự tìm tòi tài liệu, để rèn 
luyện kỹ năng và phát triển năng lực, phẩm chất. 
+ Biết cách sắp xếp lại các kiến thức đã học theo chủ đề cho dễ hiểu bài. 
Biết vận dụng các kiến thức đã được học để giải quyết các vấn đề thực tiễn. 
+ Biết cách sử dụng các kiến thức thực tiễn và kiến thức liên môn trong giải 
quyết các bài tập và làm bài kiểm tra. 
Tôi thiết nghĩ đề tài này là một vấn đề có ý nghĩa thiết thực không chỉ đối 
với việc giảng dạy kiến tạo tri thức Ngữ văn mà sâu hơn nó phát triển các NL, 
phẩm chất cần thiết cho HS. Rất mong được sự góp ý, bổ sung từ hội đồng khoa 
học các cấp và bạn bè, đồng nghiệp để tôi làm tốt hơn trong công tác chuyên môn 
của mình. 
Xin chân thành cảm ơn! 
Tác giả 
52
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Bộ Giáo dục & Đào tạo (2010), Dạy và học tích cực một số phương pháp và kỹ 
thuật dạy học, Nhà xuất bản ĐHSP, Hà Nội 
2. Bộ Giáo dục & Đào tạo, 
3. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2014), Tài liệu tập huấn dạy học và kiểm tra đánh giá 
kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực HS, môn Ngữ văn. Tài liệu lưu 
hành nội bộ. 
4. Sách giáo khoa Ngữ văn 10-Bộ kết nối tri thức và cuộc sống, Nhà xuất bản Giáo dục 
Việt Nam 
5. Sở GD và ĐT Nghệ An, Tài liệu tập huấn đổi mới phương pháp dạy học và 
kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh 
6. Sử Khiết Doanh và Lưu Tiểu Hòa (2009), Kỹ năng giảng bài, kỹ năng nêu vấn 
đề, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam 
7. Hà Thúc Hoan, Làm văn nghị luận: lý thuyết và thực hành, NXB Thuận Hóa. 
8. Hoàng Thị Mai( 2009), Phương pháp dạy học văn nghị luận ở trường phổ 
thông, NXB Giáo dục Việt Nam. 
9. Tài liệu tập huấn Dạy học theo định hướng phát triển năng lực (2014), Nxb 
Giáo dục, Hà Nội. 
10. Nguyễn Đăng Mạnh (Chủ biên) (2001), Muốn viết được bài văn hay, NXB Giáo 
dục. 
11. 12. Đỗ Ngọc Thống (chủ biên), Nguyễn Thanh Huyền)(2010), Dạy và học nghị 
luận xã hội, NXB Giáo Dục Việt Nam. 
12. Nguyễn Thị Lệ Thanh (2019), “Sử dụng hoạt động tranh biện trong dạy học đọc 
hiểu văn bản nhằm phát triển tư duy phản biện và năng lực phản biện cho học sinh 
THPT”, Tạp chí Giáo dục, số đặc biệt tháng 10, tr. 197-200 
13. Nguyễn Thị Lệ Thanh (2020), “Xây dựng các tình huống có vấn đề trong dạy 
học đọc hiểu văn bản nhằm phát triển tư duy phản biện cho học sinh ở trường 
THPT”, Tạp chí khoa học, số 65, tr. 12-21 
14. Vũ Văn Ban, Bùi Ngọc Quân (2017), “Rèn luyện khả năng tư duy phản biện cho 
sinh viên trong quá trình dạy học bậc đại học”, Tạp chí khoa học, Đại học sư phạm 
TP Hồ Chí Minh, (Tập 14, số 7, tr 125-132) 
15. Vietyouthto debate (2016), Giáo án khoa học debate, Tài liệu lưu hành nội bộ 
trong khóa học về tranh biện và tư duy phản biện, Hà Nội 
PHỤ LỤC 
PHIẾU KHẢO SÁT VỀ SỰ CẤP THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA 
“VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP TRANH LUẬN TRONG DẠY HỌC 
NGHỊ LUẬN XÃ HỘI HƯỚNG TỚI PHÁT TRIỂN TƯ DUY PHẢN BIỆN CHO 
HỌC SINH THPT” 
Kính thưa quý Thầy cô! Hiện nay chúng tôi đã thể nghiệm xong đề tài “Vận dụng 
phương pháp tranh luận trong dạy học nghị luận xã hội hướng tới phát triển tư duy 
phản biện cho học sinh THPT”. Mong thầy cô vui lòng thực hiện khảo sát về tính cấp 
thiết và khả thi của các giải pháp với nội dung sau đây: 
Giải pháp 1: Theo Thầy, Cô giải pháp Thiết kế câu hỏi rèn luyện tư duy phản 
biện cho học sinh là: 
* Rất cấp thiết 
*Cấp thiết 
* It cấp thiết 
* Không cấp thiết 
Giải pháp 2: Theo thầy cô, việc xây dựng các tình huống có vấn đề trong dạy học 
nghị luận xã hội là: 
* Rất cấp thiết 
*Cấp thiết 
*ít cấp thiết 
* Không cấp thiết 
Giải pháp 3: Theo Thầy, cô giải pháp Tổ chức dạy học nghị luận xã hội theo mô 
hình lớp học đảo ngược (Flipped classroom) 
* Rất cấp thiết 
*Cấp thiết 
*ít cấp thiết 
* Không cấp thiết 
Giải pháp 4: Theo thầy,cô giải pháp Tổ chức hoạt động tranh biện trong dạy 
học nghị luận xã hội là: 
* Rất cấp thiết 
*Cấp thiết 
*ít cấp thiết 
* Không cấp thiết 
Giải pháp 1: Theo Thầy, Cô giải pháp Thiết kế câu hỏi rèn luyện tư duy phản 
biện cho học sinh là: 
* Rất khả thi 
* Khả thi 
* Ít khả thi 
* Không khả thi 
Giải pháp 2: Theo thầy cô, việc xây dựng các tình huống có vấn đề trong dạy học 
nghị luận xã hội là: 
* Rất khả thi 
* Khả thi 
* Ít khả thi 
* Không khả thi 
Giải pháp 3: Theo Thầy, cô giải pháp Tổ chức dạy học nghị luận xã hội theo mô 
hình lớp học đảo ngược (Flipped classroom) 
* Rất khả thi 
* Khả thi 
* Ít khả thi 
* Không khả thi 
Giải pháp 4: Theo thầy,cô giải pháp Tổ chức hoạt động tranh biện trong dạy 
học nghị luận xã hội là: 
* Rất khả thi 
* Khả thi 
* Ít khả thi 
* Không khả thi 
Phụ lục I 
PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN 
(Dành cho giáo viên) 
Họ và tên: . 
Trường THPT: . 
Để góp phần vào việc đổi mới PPDH nhằm phát triển năng lực TDPB trong 
dạy học Ngữ văn nói chung, dạy học nghị luận xã hội nói riêng, mong thầy cô vui 
lòng trả lời một số câu hỏi sau bằng cách khoanh vào chữ cái tương ứng với 
phương án trả lời: 
1. Theo quan niệm của thầy (cô), TDPB là: 
A. Một quá trình tư duy để đưa ra các kết luận đúng bằng các lập luận thuyết phục. 
B. Một quá trình tư duy để chỉ ra cái chưa tốt, cái sai lầm của một vấn đề. 
C. Một quá trình tư duy biện chứng, gồm phân tích và đánh giá theo cách nhìn 
khác cho vấn đề đã đặt ra bằng các lập luận thuyết phục. 
D. Một quá trình tư duy biện chứng, nhằm phát hiện những mặt còn hạn chế của 
một vấn đề, phê phán những hạn chế ấy. 
2. Đánh giá của thầy (cô) về sự cần thiết của TDPB trong quá trình dạy học hiện 
nay ? 
A. Rất cần thiết B. Cần thiết 
C. Bình thường D. Không cần thiết 
3. Trong giờ dạy của thầy (cô), HS có đặt ra những câu hỏi cho GV về vấn đề liên 
quan đến nội dung bài học? 
A. Rất thường xuyên B. Thường xuyên 
C. Thỉnh thoảng D. Không bao giờ 
4. Thầy (cô) có nhận xét như thế nào về khả năng TDPB của HS THPT hiện nay? 
B. Rất tốt B. Tốt 
C. Bình thường D. Yếu 
4. Thầy (cô) đã có những biện pháp nào để nâng cao chất lượng giảng dạy học 
nghị luận xã hội 
Biện pháp 
Tần suất sử dụng 
Thường xuyên Thỉnh thoảng Không bao giờ 
E. Khuyến khích HS tự tìm 
hiểu về các vấn đề xã hội 
F. Hạn chế thuyết trình trong 
giờ dạy 
G. Khích lệ HS thể hiện 
quan điểm riêng về một vấn 
đề xã hội 
H. Ra đề mở cho HS 
Xin chân thành cảm ơn quý thầy cô về câu trả lời! 
PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN 
(Dành cho học sinh) 
Họ và tên: . 
Trường THPT: . 
Để góp phần vào việc đánh giá thực trạng dạy học Ngữ văn nói chung, dạy 
học đọc hiểu văn bản nói riêng, mong các em hãy trả lời một số câu hỏi sau bằng 
cách khoanh vào chữ cái tương ứng với phương án trả lời: 
1. Quan điểm của em về tính cần thiết của việc hình thành và phát triển tư duy và 
năng lực phản biện cho HS THPT trong dạy học nghị luận xã hội? 
A. Cần thiết B. Rất cần thiết 
C. Không cần thiết D. Không thật cần thiết 
2. Theo em, việc hình thành và phát triển tư duy và năng lực phản biện cho HS 
THPT trongdạy học nghị luận xã hội có tác dụng gì? 
A. Giúp học sinh vượt ra khỏi suy nghĩ theo khuôn mẫu 
B. Phát huy khả năng tư duy độc lập, sáng tạo, nhìn nhận vấn đề đa chiều 
C. Tạo cho học sinh sự tự tin, năng động trong giao tiếp 
D. Ý kiến khác: .. 
3. Trong quá trình nghị luận về các vấn đề xã hội, em có thường xuyên tranh 
luận, đặt câu hỏi nghi vấn, phản biện hay không? 
A. Không bao giờ B. Hiếm khi 
C. Thỉnh thoảng D. Thường xuyên
4. Khi GV đưa ra các tình huống có vấn đề, có ý kiến có tính “mở”, “đa chiều” 
trong giờ học nghị luận xã hội, em thường có phản ứng như thế nào? 
A. Hứng thú đón nhận 
B. Không thích, không quan tâm 
C. Nghi ngờ trước câu hỏi của GV 
D. Đặt câu hỏi thắc mắc trở lại 
E. Đưa ra các ý kiến quan điểm riêng 
4. Khi các em có ý kiến phản biện về kiến thức bài học, thầy cô thường phản ứng 
như thế nào? 
A. Vui vẻ chấp nhận 
B. Khuyến khích HS hỏi lại, bày tỏ quan 
điểm 
C. Nghi ngờ trước câu hỏi của HS 
D. Chấp nhận 
E. Phủ nhận hoàn toàn 
F. Phản đối 
5. Theo em, để phát triển tư duy phản biện và năng lực phản biện cho mình trong 
nghị luận xã hội cần phải chú ý những điều kiện nào sau đây? 
A. Bề dày tri thức, vốn sống phong phú 
B. Tư duy độc lập, suy nghĩ thấu đáo, chặt chẽ 
C. Thái độ tự tin, dũng cảm cùng niềm đam mê, hứng thú 
D. Ý kiến khác 
6. Thầy/cô của em thường sử dụng phương pháp nào trong những phương pháp 
sau để rèn luyện tư duy phản biện và năng lực phản biện cho HS? 
A. Sử dụng câu hỏi dẫn dắt có tính mở 
B. Xây dựng các chủ đề phát sinh nhu cầu phản biện 
C. Thảo luận nhóm 
D. Ý kiến khác 
 Phụ lục II: HOẠT ĐỘNG NHÓM 
1. DANH SÁCH HỌC SINH PHÂN THEO NHÓM 
- Nội dung: ......... 
- Danh sách: 
STT 
Họ và tên 
Lớp 
Thành tích học tập bộ môn 
Trách nhiệm 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
 2. BIÊN BẢN LÀM VIỆC NHÓM 
(LẬP KẾ HOẠCH) 
1. Thời gian, địa điểm, thành phần 
- Địa điểm:................................................................................................. 
- Thời gian: từ......giờ......đến .....giờ ..........Ngày.......tháng ..... năm ....... 
- Nhóm số: ...; Số thành viên: .................... Lớp:... 
- Số thành viên có mặt............ 
Số thành viên vắng mặt.......... 
2. Nội dung công việc: (Ghi rõ tên chủ đề thảo luận hoặc nội dung thực hành) 
............................................................................................................................. .... 
............................................................................................................................. .... 
3. Bảng phân công cụ thể 
STT 
Họ và tên 
Công việc được giao 
Thời hạn hoàn 
thành 
Ghi chú 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11 
4. Kết quả làm việc 
............................................................................................................................. .... 
............................................................................................................................. .... 
5. Thái độ tinh thần làm việc 
............................................................................................................................. .... 
............................................................................................................................. .... 
6. Đánh giá chung 
............................................................................................................................. .... 
................................................................................................................................. 
7. Ý kiến đề xuất 
............................................................................................................................. .... 
.Thư kí Nhóm trưởng 
 Phụ lục III: MỘT SỐ HÌNH ẢNH HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC VẬN DỤNG 
PHƯƠNG PHÁP TRANH LUẬN TRONG DẠY HỌC NGHỊ LUẬN XÃ HỘI 
HƯỚNG TỚI PHÁT TRIỂN TƯ DUY PHẢN BIỆN CHO HỌC SINH THPT 
A. HOẠT ĐỘNG . 
1. Hoạt động tranh luận nhóm: 
Hoạt động tranh biện trong một giờ học nghị luận xã hội ở lớp 10 A8
Bài viết của HS thể hiện tư duy phản biện trong làm văn NLXH